Ο Νίκος Οικονομίδης είναι το «βιολί» των Κυκλάδων

Είναι ο Αρχηγός σε αυτό το πανηγύρι.

Μεσ' τα βιολιά γεννήθηκε. Στις χαρές και στους καημούς που δίνουν τα όργανα. Ο προπάππος του ο Μάρκος, έπαιζε λύρα, ο παππούς του, ο Κώστας κι ο πατέρας του ο Μήτσος, ήταν βιολάτορες. Στην Σχοινούσα. Έπεσε μια επιδημία στο νησί και τον πήρε η μάνα του και πήγαν στην Ηλιούπολη. Θα γυρίσουν σε πέντε χρόνια. Το δημοτικό θα το ολοκληρώσει στο νησί. Έχει μάθει κάθε σπιθαμή του τόπου. Πού φωλιάζει ο λαγός. Πότε βγαίνει βόλτα η πέρδικα. Πότε αλλάζει τόνο ο τζίτζικας. Γυμνάζεται στην φύση. Δεν υπάρχει γυμνάσιο και θα τον στείλουν στην Νάξο, σε οικοτροφείο. Θα φάει χοντρό δούλεμα γιατί είναι γαλανομάτης και γύρω όλοι «μαύρα μάτια μαύρα φρύδια». Την επόμενη χρονιά θα πάει στα μεγαλύτερα του αδέρφια του στην Αθήνα. Στην Παναγίτσα στο Μπραχάμι. Από μικρός θα βρει τα σύνεργα και θα τεντώσει μια μεσινέζα σε ένα σανιδάκι και θα φτιάξει ένα αυτοσχέδιο βιολί. Κλείνεται στο δώμα και τραγουδάει. Αυτό είναι το παιχνίδι του.

Ο αδελφός του ο Μάρκος βρίσκει ένα μπουζούκι και προσπαθεί να παίξει. «Σβήσε με κυρά μου απ’ τα τεφτέρια σου». Ο Νίκος Οικονομίδης θα του το δείξει, σαν να έπαιζε μπουζούκι. Σαν να ήξερε την κλίμακα. Στην οικογένεια επικρατεί η άποψη ότι δεν είναι δουλειά αυτή με το βιολί. Ο πατέρας τους είναι στη Σχοινούσα και σιγά σιγά χάνει την ακοή του. Έχει βρει άλλους τρόπους να ακούει. Όταν τον βλέπει στην Αθήνα με το μπουζούκι, θα αφήσει το βιολί πάνω στο τραπέζι. Έχει μια χορδή και λασκαρισμένο το δοξάρι. «Ήρθα να το φτιάξω». Σαν να του το παραδίδει. Όλη νύχτα κοιτούσε το βιολί. Έτσι τον πήρε ο ύπνος. Την επομένη θα το παίξει. Θα το μάθουν οι συνομήλικοι και θα μαζευτούν να τον δουν να παίζει. Θα ξεκινήσουν τα «σπιτικά γλέντια». H γιαγιά του ενενήντα χρόνων από το Κουφονήσι τον παρακαλεί. «Παίξε» του λέει. Έχει μνήμες μουσικές και κριτήριο. Θα της παίξει την «Αμοργιανή πατινάδα» και η γιαγιά θα βάλει τα κλάματα. Ο πρώτος του σημαντικός ακροατής.

Όταν θα πάει το καλοκαίρι στη Σχοινούσα, έχει μαθευτεί ότι ο μικρός Νίκος παίζει βιολί. Θα τον καλέσουν στην ταβέρνα να τους παίξει. Ντρέπεται. Προβάλλουν από παντού κεφάλια να ακούσουν «το παιδί θαύμα». Η πρώτη του συναυλία ήταν sold out. Οι σοφοί του χωριού λένε «Το παιδί εγεννήθη καλλιτέχνης».

Ο πατέρας του δουλεύει χτίστης στην αυλή της Ειρήνης Χαριτάτου, της γυναίκας του Στέλιου Ράμφου. Θα γνωρίσει τον μικρό Νίκο και την μουσική του έλξη. Του δανείζει δίσκους κλασικής μουσικής. Θα τον συστήσει στον Διονύση Σαββόπουλο. Ο Σαββόπουλος θα τον πάρει πιτσιρίκο με κοντά παντελονάκια στο Ροντέο. Ο Νίκος Οικονομίδης δεν το καταλαβαίνει το πανηγύρι του Σαββόπουλου. Του φαίνεται ροκάς. Χτυπάει η πόρτα. Την ανοίγει και είναι μπροστά του ο «μάστερ» του νησιώτικου βιολιού. Ο «άλλος» Γιώργος Κονιτόπουλος, το «θεουδάκι».

«Με πλήρωσε ο πατέρας σου να σου κάνω μερικά μαθήματα». Θα κάνει μαθήματα βιολιού και με τον συνθέτη Γιώργο Μαριωλά από τον Κόρωνα της Νάξου. Μετά τρεις μήνες του λέει: «Από μένα τελείωσες δεν έχει άλλο. Αν θες παραπέρα - του βγάζει μια παρτιτούρα - πρέπει να πας στο ωδείο». Είναι δεκαπέντε ετών και θέλει να βελτιώσει την τεχνική του.

Θα πάει στο Ωδείο Αθηνών. Είναι στην Πειραιώς. «Για βιολί παίρνουμε μέχρι δεκατεσσάρων. Εκτός και αν είστε ειδικό ταλέντο που πρέπει να δώσετε σε επιτροπή». Τότε δουλεύει στο τυπογραφείο του Παναγόπουλου και μάστορας εκεί είναι ο Κώστας Πυλαρινός που παίζει κλασική κιθάρα. Ο Νίκος σκέφτεται τον Σαββόπουλο αλλά ντρέπεται. Ο Πυλαρινός κάθε μέρα τον προτρέπει να τηλεφωνεί τον Σαββόπουλο. Στους έξι μήνες ο Διονύσης ενδίδει. Είναι 1974. Θα πάνε μαζί στο Ωδείο. Βρέχει. Κάτω από την ίδια ομπρέλα. Θα συναντήσουν τον Μενέλαο Παλάντιο. Αυτός είναι η επιτροπή. Θα του παίξει στο πιάνο νότες να τις αναγνωρίσει. Δεν βρίσκει καμία. Δεν τις ξέρει τις νότες. Είναι ένας λαϊκός οργανοπαίκτης. Θα τον δοκιμάσει αλλιώς. Θα τον συνοδεύσει σε ένα κομμάτι που ξέρει. Ο Οικονομίδης θα παίξει τον «Μεγάλο Καλαματιανό» που για βιολί είναι δύσκολο εκτελεστικά. Θα βάλει τα δυνατά του και το «σκίζει». Ο Παλάντιος θα απευθυνθεί στον Σαββόπουλο. «Ο νεαρός είναι φάλτσος! Αλλά ομοιόμορφα φάλτσος! Είναι σε όλα τα διαστήματα ψηλός»! Ο Σαββόπουλος θα τον «ψαρώσει». «Δεν γνωρίζετε ότι οι παραδοσιακοί μουσικοί κουρδίζουν ένα τεταρτημόριο πιο ψηλά από τους κλασικούς»; «Επιτρέψτε μου να φωνάξω την ειδική» του απαντά ο Παλάντιος. Έρχεται η Ισμήνη Κάρτερ. Διεθνώς βραβευμένη βιολίστρια εκπρόσωπος της «Βιεννέζικης σχολής». Ο Οικονομίδης αυθόρμητα θα της παίξει ένα ορχηστρικό παθιάρικο χιτζάζ από την καθ’ ημάς Ανατολή. Ονομάζεται «Ατζιδιές». Η Κάρτερ θα δακρύσει. Η Βιέννη συγκινείτε από τα μικροδιαστήματα και την βαθύτητα των αισθημάτων της Ανατολής. «Θα σε αναλάβω εγώ. Έτσι δεν μπορώ να παίξω. Εδώ που ήρθες θα παίζεις αλλιώς. Κύριε Παλάντιε προτείνω να το πάρετε το παιδί ατελώς»! Γίνεται η εγγραφή του. Στην επιστροφή ρωτάει τον Σαββόπουλο. «Τι σημαίνει ατελώς»; «Τσάμπα» θα του εξηγήσει. «Δεν θα πληρώνεις δίδακτρα».
Αγοράζει βιβλία και στρώνεται στην μελέτη. Η Κάρτερ θα αφοσιωθεί στην εξέλιξή του. Του κάνει ιδιαίτερα . Θα δώσει εξετάσεις σε επιτροπή. Είναι ο Τάτσης Αποστολίδης από κάτω. Ο εξάρχων βιολιστής της Κρατικής ορχήστρας. Αντιλαμβάνεται ότι δεν διαβάζει την παρτιτούρα αλλά τα παίζει από μνήμης. Του εξηγεί ότι έχει φυσικό χάρισμα, αλλά αυτό είναι μόνο η αφετηρία.

Μελετάει στο τυπογραφείο πίσω από μια μηχανή οφσετ που κάνει θόρυβο και δεν τον ακούει κανένας. Η Κάρτερ βλέπει τα δάχτυλα του καταπονημένα. «Κάνετε κάποια χειρωνακτική εργασία»; «Σε τυπογραφείο δουλεύω . Ξύνω τσίγκους». «Πρέπει να σταματήσετε την εργασία αυτή». «Γράμματα ξέρετε; Δεν υπάρχει πετυχημένος μουσικός που να μην ξέρει γράμματα». Υπακούει. Θα γραφτεί σε νυχτερινό. Την δουλειά όμως δεν μπορεί να την σταματήσει. Ένα πρωί η κα Κάρτερ του δίνει ένα βιβλιάριο τραπέζης. Έχουν κατατεθεί τρεις χιλιάδες δραχμές. Προβληματίζεται. Δεν καταλαβαίνει. Την επομένη πάει με το βιβλιάριο στο χέρι. Όταν τον βλέπει από μακριά η Κάρτερ τον ρωτά διαισθητικά. «Γιατί είσαι αδιάβαστος»; «Θέλω να μου εξηγήσετε τι είναι αυτό»; Της επιστρέφει το βιβλιάριο. «Είναι κάτι πλούσιες οικογένειες που βοηθούν. Τώρα μπορείτε να σταματήσετε την πρωϊνή εργασία που επιβαρύνει τα δάχτυλά σας και να αφοσιωθείτε στην σπουδή σας». Ο Οικονομίδης θα φύγει και θα επιστρέψει με μία ανθοδέσμη. «Από πού»; Ρωτάει η Κάρτερ. «Από το ανθοπωλείο απέναντι». «Από πού»; Ξαναρωτά η Κάρτερ. «Από μένα». Αφήνει τα λουλούδια και το βιβλιάριο και φεύγει. Δεν την ήθελε αυτή την βοήθεια. Τον τρόμαξαν οι δεσμεύσεις που μπορεί να προκύψουν. Είναι ένας λαϊκός βιολιστής που θέλει να γίνει καλύτερος και όχι να αλλάξει. Θέλει να μείνει στην δική του κοινότητα. Από τους δικούς του ανθρώπους να διακριθεί. Θα υπηρετήσει την παραδοσιακή μουσική.

Θα πάει στο Εθνικό ωδείο και θα συνεχίσει με τον Κώστα Σέττα.

«Πιο ψηλά τον προσαγωγέα Οικονομίδη»! Δεκαπέντε ετών θα προσληφθεί στα μπαλέτα της Δώρας Στράτου. Όταν τον ακούσει η Στράτου θα του πει «Παιδί μου ο Θεός σε έστειλε»! Ο Σέττας του επιτρέπει να δουλεύει νύχτα. Παίζει στην ταβέρνα του Νικολαΐδη στην Σαλαμίνα και του λέει το γκαρσόνι. «Σε ζητάει ο Πάνος Γαβαλάς να πας στο τραπέζι του». Πριν προλάβει να κάτσει στην καρέκλα , του λέει ο Γαβαλάς που έχει γιαγιά από την Ικαρία και παππού από την Φολέγανδρο: «Σε θέλω φέτος μαζί μου». «Πηγαίνω σχολείο κύριε Πάνο». Ο Γαβαλάς επιμένει. Του αρέσει το Αγαιοπελαγίτικο που έχει στην δοξαριά του. «Θα έρχεσαι μετά το σχολείο»! Θα συνεργαστούν αγαστά. Είναι υποστηρικτικός.

Οι συνθήκες δουλειάς. Τα πανηγύρια με την γουρουνοπούλα στην λαδόκολα. Οι παραγγελιές. Όλα αυτά, μαζί με την δική του αναζήτηση θα τον κάνουν να αλλάξει πορεία. Θα επιδιώξει «έντεχνες» συνεργασίες. Δόμνα Σαμίου, Γιάννης Μαρκόπουλος, Γιώργος Νταλάρας, Χρόνης Αηδονίδης, Χάρις Αλεξίου, Μαρίζα Κωχ, Ξανθίππη Καραθανάση, Παντελής Θαλασσινός. Με την Μαρίζα έχει μακρόχρονη συνεργασία και τις περισσότερες συναυλίες. Θα γίνουν φίλοι πέρα από την δουλειά.

Με τον Νίκο Παπάζογλου θα γίνουν αδέλφια και θα είναι ο τελευταίος του βιολιστής. Ο «Αγγελετής» είναι το τελευταίο τραγούδι που θα τραγουδήσει ο Παπάζογλου στην δισκογραφία.

Το 1982 θα ζήσουμε ένα τραγουδιστικό νησιώτικο τσουνάμι. Η σύμπραξη του Γιάννη Πάριου με την μουσική οικογένεια των Κονιτοπουλέων από την Νάξο θα μετατρέψει την τοπική δυναμική των τραγουδιών σε πανελλήνια. Σε όλες τις χαρές προστίθενται και τα νησιώτικα.

Ο Οικονομίδης θα μπει στον στίβο της νέας νησιώτικης δημιουργίας με μια φλόγα, σαν του Γιώργου Κονιτόπουλου. Έχει γαλουχηθεί στο τραγούδι της κοινότητας και ξέρει καλά το ζητούμενο. Ξέρει τα βήματα και τον παλμό. Τις ιδιορρυθμίες και τις λεπτομέρειες του κάθε τόπου. Ανασκευάζει μοτίβα παλιά και δημιουργεί δικά του. Εμπνέεται από την θέρμη των γλεντιών και των πανηγυριών. Από τα ζεύγη που χορεύουν σαν βαρκούλες αρόδο. Από το κράτημα των χεριών που δίνει στον κύκλο ζωτική ενέργεια. Από την σχέση του βιολιστή με τον χορευτή. Θα κάνει μεγάλη επιτυχία με την διασκευή του, στο «Απεραθίτικο κοτσάτο», με δικούς του πρωτότυπους αισθηματικούς στίχους και θα προσθέσει ρεφρέν. Θα το πει «Γιάντα».

Με την Ελένη Λεγάκη θα κάνει και άλλη επιτυχία χορευτική, το «Ώπα ώπα σ΄αγαπώ μα δεν σου το' πα» που όλοι νομίζουν για παραδοσιακό.

Το νησιώτικο τσουνάμι θα παρασύρει με την μόδα του και την υπερβολή. Θα προκύψει ένα «αστικό νησιώτικο» με όλες τις κακογουστιές που κυκλοφορούσαν στα τραγούδια της λαϊκής πίστας. Είναι τα επονομαζόμενα «Σκυλοψαράδικα». Αυτήν την περίοδο ο Οικονομίδης θα ασχοληθεί με την έρευνα και την καταγραφή της παράδοσης. «Θαλασσινά περάσματα». Θα καταγράψει σε δίσκους τραγούδια και σκοπούς από την Κίμωλο, την Αμοργό, τα Κύθηρα, την Χίο. Στην πρόσφατη δισκογραφική του κατάθεση, «Τα Μικρασιάτικα του Αιγαίου», θα αναδείξει την επίδραση της Μικρασιατικής μουσικής στους χορούς και στους σκοπούς των Κυκλάδων.

Τη δεκαετία του ’90 μαζί με τους Νίκο και Κώστα Φιλιππίδη, Γιώργο Γευγελή, Χρήστο Κωνσταντίνου και Θανάση Σοφρά, συγκροτούν το μουσικό σχήμα «Ακρίτες», παίζοντας τραγούδια και θέματα από όλη την Ελλάδα και περιοδεύοντας ανά τον κόσμο. Θα ηχογραφήσουν «Τα τραγούδια της Μακεδονίας», με ερμηνεύτρια την Ξανθίππη Καραθανάση και επιμέλεια του Νίκου Διονυσόπουλου. Ο δίσκος θα βραβευτεί από την Ακαδημία Αθηνών. Το 1992.

Το 2006 θα κυκλοφορήσει τον δίσκο «Αντικέρι» κι εκεί τραγουδά το «Γλέντι». Το τραγούδι θα περάσει απαρατήρητο από το ευρύ κοινό. Θα το αγαπήσουν οι νησιώτες. Σε ένα γάμο στο Κουφονήσι θα ακούσει μια φουρνάρισσα να τραγουδάει Την Γιωργούλα Κωβαίου. Του αρέσει η δωρικότητα της. Έχει το αίσθημα, την απλότητα και την αλήθεια που είχαν οι παλιές φωνές. Θα κάνει δύο δίσκους με την Γιωργούλα από το Κουφονήσι.

Έχει λάβει μέρος σε διεθνή φεστιβάλ και του απένειμαν το Γ' βραβείο στο διεθνές φεστιβάλ παραδοσιακής μουσικής "Sharg Taronalari" (μελωδίες της Ανατολής) το οποίο διοργανώνεται στην Σαμαρκάνδη του Ουζμπεκιστάν, υπό την αιγίδα της UNESCO.

Έχει διδάξει παραδοσιακή μουσική στο "University of Southern Main", στα πλαίσια των πολιτιστικών ανταλλαγών του υπουργείου Αιγαίου και του U.S.M. Σε συνεργασία με την World Music, έχει παρουσιάσει το μουσικό έργο του σε κεντρικά θέατρα της Νέας Υόρκης, του Σικάγου και της Βοστώνης.

Θα γνωρίσει τον «Φύλακα Άγγελό» του, όπως λέει, την παριανή Κυριακή Σπανού. Τραγουδίστρια και χορευταρού. Θα γίνουν ζευγάρι στην ζωή και στην δουλειά. Θα επανεκτελέσει τα τραγούδια που είχε τραγουδήσει ο ίδιος, με την Κυριακή. Θα τα κάνει «Κυριακάτικα».

Θα φτιάξει μια δυναμική ομάδα. Όλοι νησιώτες που παίζουν παραδοσιακά όργανα. Λαούτο ο Αμοργιανός Γιώργος Γαβράς, σαντούρι ο Λέσβιος Παναγιώτης Βέργος, ο Παριανός Νίκος Τσαντάνης τσαμπούνα 5/5 και τουμπί, και τραγούδι η Παριανή Κυριακή Σπανού. Το βιολί του είναι κυκλαδίτικο εγερτήριο. Το «γλέντι» του Οικονομίδη έχει σφραγίδα!

Γυρνάνε όλη την Ελλάδα και σκορπίζουν αγάπη, κέφι και χαρά. Είναι δικτυωμένοι με συλλόγους και τρέχουν να γιορτάσουν αγίους, επετείους, ανταμώματα και προσκλητήρια. Ξέρουν ότι το ένα τρίτο των Ελλήνων είναι σε κάποιο χορευτικό σύλλογο.\

Το «Γλέντι» από το 2001, σιγά σιγά θα ξεχωρίσει και κάθε χρόνο θα το αγαπάνε περισσότεροι. Έχει μια ραγδαία εξάπλωση. Από τις μικρές Κυκλάδες θα ταξιδέψει σε όλη την Ελλάδα. Θα το περάσουν αμέτρητοι καλλιτέχνες στα πρόγραμματά τους. Από τις λαμέ πίστες της νύχτας στα εναλλακτικά και ελευθεριακά πανηγύρια. Θα γίνει πανελλήνιο σουξέ.