Η θέα της φύσης: Γράφει ο αρχιτέκτων, ιστορικός αρχιτεκτονικής και ιστορικός τέχνης Κωστής Καζαμιάκης
Η θέα της φύσης είναι το πρωταρχικό βήμα για την κατανόηση του κόσμου.
Η θέα του κόσμου είναι βήμα για την αγαλλίαση της ψυχής και του σώματος.
Κομφούκιος: Όλα έχουν ομορφιά, αλλά δεν τη βλέπουν όλοι.
Εμμάνουελ Καντ: Κάποιος κοιτάζει ένα λάκκο με νερό και βλέπει λάσπη, κάποιος άλλος βλέπει στον ίδιο νερόλακκο τα άστρα που αντανακλώνται στην επιφάνεια του.
Άρθουρ Σοπενχάουερ: Κάθε άνθρωπος θεωρεί τα όρια της θέας του σαν να είναι τα όρια του κόσμου. Η θέαση ενός έργου τέχνης είναι η υψηλή λειτουργία που κτίζει την τέχνη. Το κάλλος και το ωραίον ανήκουν στη θέαση των λεπτομερειών της φύσεως.
Μαντινάδες: Στου Ψηλορείτη την κορφή θα βγω να προσκυνήσω κι από τον Τίμιο Σταυρό την Κρήτη ν' ατενίσω. Στου Ψηλορείτη την κορφή το χιόνι δεν τελειώνει ώσπου να λιώσει το παλιό καινούριο το πλακώνει.
Πανοραμική θέα
Την αγάπη για την ενατένιση του κόσμου, μου τη μετέδωσε ο πατέρας μου, μέγας θαυμαστής της θέασης και της θέας του κόσμου. Στις εκδρομές στην Κρήτη ανεβαίναμε στα υψώματα του θεού να θαυμάσουμε την θέα. Καθόταν ακίνητος και αμίλητος και όταν τον ρωτούσα τι κάνει απαντούσε: «Κοιτάζω με θαυμασμό το θαύμα του κόσμου. Η θέα που απολαμβάνουμε είναι δώρο θεού. Πρέπει και εμείς να κατέχουμε και να κατανοούμε όσα θωρούμε».
Όταν πηγαίναμε στην Αθήνα ήταν απαραίτητη η επίσκεψη στην Ακρόπολη, στον Λυκαβηττό, στου Φιλοπάππου, στον πορφυρό Υμηττό, στην μυρωδάτη Πάρνηθα και στο Αιγάλεω όρος για να δούμε την θέα που έβλεπε βασιλεύς των Περσών Ξέρξης κατά την Ναυμαχία της Σαλαμίνας το 480 π .Χ.
Ο αγαπημένος και πολύ φιλικός φιλόλογος στις πρώτες τάξεις του εξατάξιου Καπετανάκειου Γυμνασίου Ηρακλής Καλλέργης δεν έχανε ευκαιρία να μας αναφέρει κάποια φράση ή λέξη στα αρχαία ελληνικά. Έτσι στις εκδρομές σε όμορφους μοσχοβολιστούς τόπους αλλά και στην Κνωσό μας έλεγε: Εκ του οράν το εράν. Από την όραση (αναβλύζει) ο έρως. Όταν ρωτούσαμε αν αυτό το είπε ο Σοφοκλής ή ο Αισχύλος μας έλεγε γελώντας: Είναι παροιμία των προγόνων μας, των αρχαίων Ελλήνων.
Στην ταράτσα του σπιτιού μας, στην οδό Τάρας στο συνοικισμό Μπρούμη Ηρακλείου Κρήτης φτάναμε εύκολα ανεβαίνοντας μια μπετονιένα σκάλα με 30 σκαλοπάτια. Κατοικία, κήπος, αυλές, όλα έργα του Ανωγειανού παππού Γιαγκάκη Σαλούστρου και των γιων του, των θείων μου, αδελφών της μητέρας: Κωστή, Πέτρου, Αριστείδη, Νίκου, και Σταυρομανώλη. Από τα θεμέλια μέχρι και την ταράτσα αλλά και τα κουφώματα, τα έπιπλα, το αργαστήρι ( αργαλειό), το τζάκι, τις αυλές με τα δέντρα και τις κρεβατίνες, το κοτέτσι και τον κούμο των κουνελιών.
Σε πρώτο πλάνο, 100 μέτρα από το σπίτι υψώνονταν τα γιγάντια μπεντένια (τείχη) του Ηρακλείου Κρήτης. Μπροστά και προς την ανατολή ο προμαχώνας Μαρτινέγκο όπου δέσποζε ο ξύλινος σταυρός στον τάφο του Ηρακλειώτη Νίκου Καζαντζάκη. Το Στάδιο Ελευθερίας, η Χανιόπορτα και βόρεια η ανήσυχη θάλασσα του Κρητικού πελάγους. Στο βάθος, το νησάκι μας η Ντία ( Δία) λουσμένη στα άσπρα κύματα. Φαινόταν ακόμα οι τρούλοι και τα καμπαναριά του Αγίου Μηνά, του Αγίου Τίτου, της Αγίας Τριάδας και του Μιχαήλ Αρχαγγέλου. Βόρεια και Δυτικά βλέπαμε το ακρωτήριο «Μπουρούνι της Ρογδιάς» από τη θέα του οποίου οι Καστρινοί έκαναν ασφαλείς μετεωρολογικές προβλέψεις. Λίγο πιο δυτικά το πανέμορφο χωριό της Ρογδιάς και ακόμα δυτικότερα το κωνικό, γεωμετρικό βουνό, ο Στρούμπουλας. Μετά δέσποζε αρχοντικός, πανύψηλος, περίοπτος σχεδόν πάντα χιονισμένος ο Ψηλορείτης. Νότια οι Αρχάνες και το ανθρωπόμορφο βουνό Γιούχτας. Ανατολικά τα Λασηθιώτικα και τα δυο Αοράκια.
Θέα με ήχο
Όταν φυσούσε βοριάς βλέπαμε κάτασπρη τη θάλασσα και ακούγαμε τον βρούχο (βρυχηθμό) και την αναπνιά της, ειδικά τα χαράματα που η πόλη ησύχαζε. Βλέπαμε, στο φρύδι της θάλασσας την Ηλεκτρική που όταν έπαυε ο βοριάς ακούγαμε τη δική της φωνή που πάλευε να ηλεκτροδοτήσει την πόλη.
Η θέα του έναστρου ουρανού Τα ζεστά καλοκαιρινά βράδια ξαπλώναμε στην ταράτσα. Μέχρι να κοιμηθούμε θαυμάζαμε τους πάμφωτους αστέρες, τον Γαλαξία, τους πλανήτες και τους αστερισμούς. Στα μάτια μας καταστάλαζε η άφατη ικανοποίηση της θέας του ατέλειωτου ουρανού: Μικρή και Μεγάλη Άρκτος, Κασσιόπη, Βοώτης, Πούλια, Ωρίων, Σείριος, Δίας, Ερμής, Άρης.. ακριβώς όπως τα μαθαίναμε στην Κοσμολογία. Χαράματα βλέπαμε να ξεπροβάλλει από τα ανατολικά ένα πάμφωτο φεγγαράκι, ο λαμπρός Αυγερινός (Αφροδίτη).
Η γιαγιά Ζουμπουλιά Ντακανάλε τραγουδούσε για να μας ξυπνήσει ένα ριζίτικο που έλεγε στον παππού Γιαγκάκη στ` Ανώγεια όταν μάθαινε από τις φίλες της, τις «αταξίες» του.
Αυγερινός θε να γενώ να μπω στην κάμερα σου
να ιδώ την τάβλα που δειπνάς, την κλίνη απού κοιμάσαι
την κόρη π' αγκαλιάζεσαι αν είν' καλιά από μένα
κι' αν είναι γαϊτανόφρυδη.
Ο παππούς πανέμορφος βρακοφόρος ντελικανής είχε ένα ωραίο Γιοργαλίδικο κρητικό μπεγίρι (άλογο) που το θαύμαζαν όλοι. Επίσης ήταν ο πιο ξακουστός τεχνίτης στη εποχή του, στις αρχές του 20ου αιώνα σ` ολόκληρη την Κρήτη. Κάποιο πρωί που η δεκατετράχρονη γιαγιά ήταν μόνη, την έκλεψε, την ανέβασε στο μπεγίρι και σε λίγες ώρες μπήκαν σ` ένα καράβι για Αίγυπτο όπου ο παππούς είχε αδέλφια με μεγάλες περιουσίες. Έτσι γλύτωσε από τους Ντακανάλε που τους πήρε την όμορφη μικρή κοπελιά.
13°
