Δηλώνω Ομπαμίτσα, κατά το Ρουβίτσα. Παρακολουθώ τις ομιλίες και τις δηλώσεις του, σημειώνω τα tweets του, ενίοτε ανατρέχω και σε highlights της θητείας του. Τα τελευταία τρία χρόνια παρατηρώ ό,τι επαναλαμβάνει, σχεδόν εμμονικά, περίπου το εξής: «Η ανθρωπότητα ποτέ δεν ήταν σε καλύτερη κατάσταση απ’ ό,τι είναι σήμερα. Και αν ένας άνθρωπος μπορούσε να επιλέξει πού θα γεννηθεί, τότε θα έλεγε στον πελαργό να τον αφήσει κάπου στον δυτικό κόσμο». Στατιστικά έχει απόλυτο δίκαιο. Στον αιώνα μας οι άνθρωποι που πεθαίνουν από την πείνα, είναι πλέον λιγότεροι από αυτούς που σκοτώνει το φαγητό. Περισσότερους σκοτώνει η χοληστερίνη, παρά ο λιμός. Επίσης οι καιροί μας είναι γενναιόδωροι στις μεγάλες ευκαιρίες για όσους είναι καλά καταρτισμένοι και μπορούν να σηκώσουν ανάστημα σε ένα παγκοσμιοποιημένο ανταγωνιστικό περιβάλλον. Ζούμε στην εποχή που κάποιος, μέσα σε μία τρύπα στον χάρτη της Κίνας, μπορεί να γράψει την εφαρμογή που την άλλη μέρα θα τον κάνει εκατομμυριούχο. Ενδεχομένως να μην είναι σύνηθες, αλλά δεν μπορούσε να συμβεί παλιά.
Το πρόβλημα με το επιχείρημα του Ομπάμα είναι ότι εξετάζει τα πράγματα από ψηλά και αγνοεί μία κρίσιμη στατιστική παράμετρο. Πράγματι, την τελευταία δεκαετία έχει μειωθεί σημαντικά η ακραία φτώχεια. Αυξήθηκε όμως η μέση φτώχεια και γιγαντώθηκε ο πλούτος της παγκόσμιας ολιγαρχίας. Είναι λες και την αποκόλληση από την ακραία φτώχεια την πληρώνει κυρίως η μεσαία τάξη του πλανήτη, αυτοί, δηλαδή, που παραδοσιακά λειτουργούν ως αμορτισέρ ανάμεσα στον πλούτο και την ανέχεια. Συμβαίνει όμως και κάτι ακόμα, που το σημείωσε ο Ομπάμα στο Βερολίνο, στο τελευταίο προεδρικό του ταξίδι. Υπάρχουν τα ενοποιημένα δίκτυα επικοινωνίας. Πριν από είκοσι χρόνια έπρεπε να αγοράσεις κανένα περιοδικό για να δεις πώς τα περνάνε οι πλούσιοι στις Άλπεις ή στην Καραϊβική. Τώρα έρχονται και στο λένε οι ίδιοι μέσω του instagram. Και αυτό είναι λογικό να σε θυμώνει. Η άγνοια ήταν καταπραϋντική. Και η γνώση έγινε τοξική.
Ένας από τους λόγους για τον οποίο παίζουν ξύλο στη Γαλλία, είναι το αίτημα για κατάργηση του υποχρεωτικού εμβολιασμού των παιδιών. Ζητούν, επίσης, να αλλάξει ο τρόπος ψεκασμού των λαχανικών, καθώς και να γίνει ακριβότερη η επεξεργασία των καυσίμων, αλλά, ταυτοχρόνως να μειωθεί η τιμή τους. Και μιλάμε τώρα για δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους που βγήκαν στον δρόμο με αυτά τα αιτήματα στο χέρι. Στη Βρετανία ακόμα δεν έχουν καταλάβει γιατί ψήφισαν Brexit. Στις ΗΠΑ η μισή χώρα χτυπάει το κεφάλι της στον τοίχο, όταν διαπιστώνει ότι οι πιθανότητες επανεκλογής είναι με το μέρος του Τραμπ. Η Ιταλία κυβερνάται από καρτούν. Για ποιο λόγο συμβαίνουν όλα αυτά τα τρελά πράγματα; Ασφαλώς παίζει ρόλο η πίεση που υφίσταται η μεσαία τάξη.
Στον παλιό κόσμο αυτή η πίεση θα έφερνε τις αναμενόμενες αλλαγές στα συστήματα εξουσίας. Θα έφευγαν οι συντηρητικοί, θα έρχονταν οι προοδευτικοί και το αντίστροφο. Τώρα όμως υπάρχει η κοινωνική δικτύωση, η άμεση και καθημερινή κοινωνική και πολιτική αλληλεπίδραση. Ανάμεσά μας κυκλοφορούν άνθρωποι που ενημερώνονται μόνο από μη συμβατικά ή «συστημικά» κανάλια. Και επειδή σε ένα ενοποιημένο επικοινωνιακό περιβάλλον το ακραίο πάντα θα επιβάλλεται του μετριοπαθούς, βλέπουμε το παράλογο να υπερισχύει της λογικής. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, πέρα από τους κλυδωνισμούς στο στερέωμα, την ακύρωση πολλών παραδοσιακών πολιτικών εργαλείων.
Παλιά υπήρχαν πέντε-έξι σταθερές που επέτρεπαν στην πολιτική διαχείριση να διαβάσει τις εξελίξεις και να τις κατευθύνει κατά βούληση, πάντα στο μέτρο του δυνατού. Τώρα δεν ισχύει αυτό. Διότι οι αντιδράσεις των ανθρώπων δεν εκπορεύονται πλέον μόνο από κοινωνικά, ταξικά, οικονομικά κριτήρια. Εκπορεύονται πρωτίστως από το θυμικό τους. Σε λίγο θα μας τελειώσει ο Μαρξ και θα δουλεύουμε μόνο με Φρόιντ. Σταδιακά τα πολιτικά χαρακτηριστικά των κοινωνικών συμπεριφορών θα υποχωρούν έναντι των ψυχολογικών. Συχνά έχετε την αίσθηση ότι ο κόσμος τρελάθηκε. Κατά μία εκδοχή είναι σωστή. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι ακούν το θυμικό τους περισσότερο από όσο εμπιστεύονται τη λογική τους. Και συχνά, λογική και θυμικό ενώνονται σε κάτι που τρομάζει την πολιτική και συναρπάζει την Ψυχιατρική.
13°
