Το προσωνύμιο «Αθήνα του Βορρά» πιθανότατα αδικεί το Εδιμβούργο. Χτισμένη κοντά στην ανατολική ακτή της χώρας, με συνολική έκταση περίπου 260 τ. χλμ. (μαζί με τα προάστια) και με πληθυσμό που κυμαίνεται γύρω στις 470.000 κατοίκους, η πρωτεύουσα της Σκοτίας είναι μια μαζεμένη πόλη, την οποία μπορείς άνετα να περπατήσεις σε ένα διήμερο. Ακόμη και το επίνειο της πόλης, το λιμάνι του Λιθ (που αποτελεί ξεχωριστό δήμο), δεν απέχει παρά 3,5 χλμ. βορειοανατολικά από το κέντρο.
Η διαδρομή από το αεροδρόμιο μέχρι το κέντρο είναι περίπου 15 χλμ. Αν ακολουθήσεις τη γραμμή έως το τέλος, το λεωφορείο θα σε αφήσει κάπου στην Princess Street, τη σημαντικότερη εμπορική οδό, που συγχρόνως αποτελεί και τη διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στη «νέα» και την «παλαιά» πόλη. Χμ! Ορθότερα, μάλλον θα έπρεπε να γίνεται λόγος για «παλιά» και «πολύ παλιά» πόλη. Η πρώτη, στα βόρεια της Princess Street, είναι χαρακτηριστικό δείγμα της πολεοδομικής αντίληψης του 19ου αιώνα, με φαρδιές λεωφόρους, βικτοριανά κτίρια και μεγάλες πλατείες, όπως τη Charlotte Square, όπου πραγματοποιείται και το φεστιβάλ βιβλίου τον Αύγουστο.
Το «κρυμμένο Εδιμβούργο»
Η παλιά πόλη, από την άλλη, εκτείνεται στα νότια της Princess Street και σκαρφαλώνει στο λόφο του Καστλ Ροκ, στην κορυφή του οποίου υψώνεται το περίφημο κάστρο του Εδιμβούργου. Ανηφορίζοντας τα πλακόστρωτα, θα νιώσεις σαν να γυρίζεις πίσω στον 17ο αιώνα. Πρόκειται πράγματι για έναν κανονικό λαβύρινθο από στοές, κρύπτες, αθέατα δρομάκια και σκοτεινές αλέες, που προσδίδουν στην παλιά πόλη την ατμόσφαιρα ενός γοτθικού θρίλερ. Ειδικά αφότου βραδιάσει (και βραδιάζει νωρίς στο Εδιμβούργο), αν διαβείς την αλέα του “Feshmarket Close” (απ’ το ομώνυμο μυθιστόρημα του Ίαν Ράνκιν) θα έχεις διαρκώς την αίσθηση ότι σε κρυφοκοιτάει ο κύριος Τζέκιλ και ότι από κάπου θα ξεπροβάλλει ο κύριος Χάιντ. Εξάλλου τα καθημερινά τουρ στο λεγόμενο “Hidden Edinburgh” είναι μία από τις κυριότερες τουριστικές ατραξιόν.
Το επονομαζόμενο “Royal Mile” διακλαδώνεται από το κάστρο έως το ανάκτορο του Holyrood House και αποτελεί την καρδιά και συνάμα την αρχαιότερη οδό του παλιού τμήματος. Στις δυο πλευρές του δρόμου ορθώνονται ψηλά γκριζαρισμένα κτίρια της γεωργιανής περιόδου, που στο μακρινό παρελθόν αποτελούσαν τμήματα της οχύρωσης της πόλης. Κατά μήκος του “Royal Mile” και στις παρακείμενες οδούς, σώζονται κάμποσα από τα τοπικά αξιοθέατα: το αβαείο του Holyrood (12ος αι.), η οικία του θρησκευτικού μεταρρυθμιστή Τζον Νοξ, το επιβλητικό μεσαιωνικό κτίριο του Κολεγίου Θεολογικών Σπουδών του τοπικού πανεπιστημίου, το ανάκτορο του Holyroodhouse, η παλαιά έδρα του τοπικού Κοινοβουλίου (σήμερα στεγάζει τα δικαστήρια), το κτίριο που στεγάζει το ξενοδοχείο The Scotsman (αλλοτινή έδρα της ομώνυμης εφημερίδας), η Canongate Kirk (εκκλησία) με το ομώνυμο νεκροταφείο, όπου βρίσκονται οι τάφοι των ποιητών Ρόμπερτ Μπερνς και Ρόμπερτ Φέργκιουσον και του οικονομολόγου Άνταμ Σμιθ.
Το Κάστρο του Εδιμβούργου οικοδομήθηκε στα χρόνια της βασιλείας του Μάλκομ Γ’ (1058-93) και γύρω του αναπτύχθηκε ο αρχικός οικισμός, που εξελίχθηκε στη σημερινή πόλη. Χτισμένο από βασάλτη, στην κορυφή του Καστλ Ροκ, διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση και αξίζει να πληρώσεις τις 10 στερλίνες που απαιτούνται για να εισέλθεις στα ενδότερα. Περνώντας την κύρια πύλη, θα «χαιρετήσεις» τα αγάλματα των εθνικών ηρώων Ουίλιαμ Ουάλας και Ρόμπερτ Μπρους, ενώ στο εσωτερικό θα θαυμάσεις το παρεκκλήσι της Αγίας Μαργαρίτας (11ος αι.), το πλέον αρχαίο κτίσμα της πόλης.
Γκάιντες και malt
Ήχοι από βιολιά, γκάιντες και λοιπά κέλτικα πνευστά… Το σκοτσέζικο φολκλόρ κυριαρχεί στην ατμόσφαιρα του “Royal Mile”. Στα δεξιά και τα αριστερά του δρόμου θα χαζέψεις πλήθος από μαγαζάκια που πουλάνε κιλτ και παραδοσιακές ενδυμασίες, αντικερί, παλαιοβιβλιοπωλεία και, βεβαίως, μαγαζάκια που ειδικεύονται στο ουίσκι. Αν είσαι λάτρης της κουλτούρας των malts, όπως εγώ καλή ώρα, κάνε οπωσδήποτε μια στάση στο “Royal Mile Whiskies”, στο Νο 397 της High Street, όπου θα βρεις, πέρα από τα καθιερωμένα, δεκάδες brands από malts μικρών παραγωγών.
Πολύ κοντά στο κάστρο θα συναντήσεις το “Whiskey Experience”, ήτοι το τοπικό μουσείο του ουίσκι, όπου θα ξεναγηθείς στην ιστορία και τα μυστικά της παραγωγής του. Στο πωλητήριο του μουσείου, μπορεί και να σε πάρουν τα δάκρυα αντικρίζοντας ένα «μαύρο» νησιώτικο Bowmore του 1966, αξίας 2.450 στερλίνων. Ωστόσο τα malts δεν κοστίζουν κατ’ ανάγκη ακριβά. Σε όλα ανεξαιρέτως τα τοπικά παραδοσιακά pubs ισχύει καθημερινά ένας υπέροχος θεσμός ονόματι “malt of the moment”. Όπερ σημαίνει ότι ένα συγκεκριμένο εκλεκτό malt (τα brands εναλλάσσονται) διατίθεται σε ιδιαίτερα χαμηλή τιμή, ας πούμε μεταξύ 2,20 και 2,80. Η μεζούρα βεβαίως είναι η μισή από την ελληνική, αλλά για τα λεφτά που πληρώνεις δεν είναι άσχημα.
Όσον αφορά τα αποστακτήρια ουίσκι, στη συντριπτική τους πλειοψηφία αυτά δεν βρίσκονται κοντά στο Εδιμβούργο, αλλά είτε στα δυτικά νησιά Islay, Jura και Skye είτε στη δασώδη περιοχή του Spreyside είτε στα βορινά Highlands και ακόμη πιο βόρεια, στις Εβρίδες. Στα περίχωρα του Εδιμβούργου εδρεύει μονό το αποστακτήριο του Glenkinchie, κοντά στο χωριό Pencaitland.Είναι ανοιχτά για το κοινό καθημερινά από τις 12.00 έως τις 16.00 και σου προσφέρουν δείγματα από το νέκταρ που παράγεται εκεί. Εξάλλου, όπως λένε κι οι ίδιοι οι Εδιμβουργιανοί, “there’s no such thing as a bad malt”.
Η πόλη της λογοτεχνίας
Το Εδιμβούργο φημίζεται για το μεγάλο φεστιβάλ που διοργανώνεται τον Αύγουστο και θεωρείται το μεγαλύτερο της Ευρώπης, καθώς αγκαλιάζει όλες τις πλευρές της πολιτιστικής δημιουργίας – θέατρο (βλέπε Fridge), μουσική, κινηματογράφο, εικαστικά, λογοτεχνία κλπ. Υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο συρρέουν ad hoc στην πόλη γύρω στις 500.000 άνθρωποι από τις αρχές του Αυγούστου.
Η πόλη, ούτως ή άλλως, μπορεί να καυχιέται για τη σπάνια πνευματική της παράδοση. Το φημισμένο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου ιδρύθηκε το 1583 και υπήρξε το κέντρο του σκοτσέζικου Διαφωτισμού, που ανέδειξε στοχαστές του διαμετρήματος ενός Τζον Νοξ ή ενός Άνταμ Σμιθ. Πρώτα απ’ όλα, όμως, η πρωτεύουσα της Σκοτίας είναι μια κατεξοχήν λογοτεχνική πόλη, η πρώτη εξάλλου η οποία χρίστηκε “City Of Literature” από την UNESCO (2004). Ανάμεσα στους ποιητές και πεζογράφους που είτε γεννήθηκαν είτε εργάστηκαν στο Εδιμβούργο, συγκαταλέγονται οι Ρόμπερτ Φέργκιουσον, Ρόμπερτ Μπερνς, Τζέιμς Χογκ, σερ Ουόλτερ Σκοτ, Ρόμπερτ Λιούις Στίβενσον, σερ Άρθουρ Κόναν Ντόιλ, και για να έρθουμε στο σήμερα, Ίρβιν Γουέλς, Ίαν Μπανκς, Ίαν Ράνκιν. Ο Ρόμπερτ Μπερνς (1759-1796) ειδικά θεωρείται ο poet laureate της πόλης. Μάλιστα κάθε χρόνο, στις 25 του Γενάρη, αποτελεί θεσμό η λεγόμενη “Burns Night”. Κατά τον εορτασμό της οι ντόπιοι συγκεντρώνονται στα pubs, όπου απαγγέλουν μεγαλοφώνως ποιήματά του, πίνοντας μπίρα και τρώγοντας χάγκις.
Στο Writer’s Museum στο Lady Stair’s Close της Lawnmarket εκτίθενται προσωπικά έγγραφα και αντικείμενα των Μπερνς, Σκοτ και Στίβενσον. Στο 43-45 της High Street, δίπλα ακριβώς στο σπίτι του Τζον Νοξ, στεγάζεται το Storytelling Center, ενώ κοντά, στο No 5 της Crichton’s Close Canongate, εδρεύει η “Scottish Poetry Library”, με πλούσια συλλογή ποιητικών έργων από όλο τον κόσμο σε σκοτσέζικες εκδόσεις. Αξιολογότατες συλλογές φιλοξενούνται επίσης στη National Library και στην Public Library. Στο “Leath Walk”, που οδηγεί από το κέντρο προς το λιμάνι, σώζεται το σπίτι όπου γεννήθηκε ο Άρθουρ Κόναν Ντόιλ, μπροστά από το οποίο υψώνεται το άγαλμα του Σέρλοκ Χολμς στην πλατεία Picardy. Τσέκαρε και τα διάφορα λογοτεχνικά τουρ που οργανώνονται σχεδόν σε καθημερινή βάση, ανάμεσα στα οποία ξεχωρίζουν τα “Rebus Tours” (κάθε Σάββατο και Κυριακή πρωί, www.rebustours.com), αφιερωμένα στον ήρωα του Ίαν Ράνκιν και στα σημεία της πόλης που αναφέρονται στα βιβλία του.
Τέχνη
● National Gallery Complex - The Mound
Scottish National Portrait Gallery (1 Queen Str.)/ Scottish National Gallery of Modern Art (75 Belford Rd)/ Dean Gallery (73 Belford Rd)
Στεγασμένες σε 5 υπέροχα κτίρια, οι εθνικές πινακοθήκες φιλοξενούν από έργα του Τιτσιάνο και του Ρέμπραντ μέχρι τη ρετροσπεκτίβα του Γκέρχαρντ Ρίχτερ, και απεικονίζουν πορτρέτα του Ρόμπερτ Μπερνς και της βασίλισσας Βικτόριας μέχρι του Κένι Νταλγκλίς, του Ίαν Ράνκιν και του Γκόρντον Μπράουν.
● National Museum of Scotland (Chambers Str.) Η επιτυχής προσθήκη του νέου κτιριακού συγκροτήματος στο βικτοριανό βασιλικό μουσείο του 19ου αιώνα, από τους Benson & Forsyth Architects, το έκανε ένα από τα πιο δημοφιλή της πόλης.
Με ελεύθερη είσοδο, δίνει χώρο σε ενδιαφέρουσες εκθέσεις, όπως λόγου χάρη τη σειρά εκπληκτικών εξπρεσιονιστικών ζωγραφικών έργων του Μπομπ Ντίλαν με τίτλο “The Drawn Blank Series”, που φιλοξενήθηκε πρόσφατα.
Φαγητό
● World’s End και Tolbooth Tavern (4 High Street & 167 Canongate) Παραδοσιακά pubs, αμφότερα στο Royal Mile. Αν είσαι τολμηρός δοκίμασε χάγκις, διαφορετικά παίξε το χορταστικό τηγανητό μπακαλιάρο με πατάτες, τις κροκέτες ψαριού (συνήθως από μπακαλιάρο ή σολομό) ή τις βραστές πατάτες γεμιστές με τυρί ή φασόλια.
● The Shore (3-4,The Shore) Κουκλίστικο pub στο λιμανάκι του Λιθ. Βλέπε τα παραπάνω όσον αφορά το μενού.
● Viva Mexico (Cockburn Str.) Τάκος, μπουρίτος, εντσιλάδας και τα ρέστα, καλομαγειρεμένα και σε καλές τιμές. Οι τοίχοι του είναι διακοσμημένοι με αρχειακές φωτογραφίες του Πάντσο Βίγια και του Εμιλιάνο Ζαπάτα.
Ποτό
● Oxford Bar (8 Young Str.) Στη νέα πόλη, το σκέκι όπου «συχνάζει» ο επιθεωρητής Τζον Ρέμπους αλλά κι ο ίδιος ο Ίαν Ράνκιν. Μικροσκοπικό ποτάδικο με τα όλα του, με τίμια μπάρα και στάνταρ θαμώνες-πότες.
● Café Royal Circle Bar (17 W Register Str.) Το έτερο στέκι του Ρέμπους στη νέα πόλη. Ευρύχωρο και κάπως ρουστίκ, είναι συνήθως γεμάτο τα απογεύματα με το που κλείνουν τα γραφεία και τα καταστήματα.
● The White Hart-Inn (34 Grassmarket) Πρώην πανδοχείο που λειτουργεί από το 1516 (!) στο ίδιο σημείο, στην παλιά πόλη, και σύμφωνα με το θρύλο φιλοξενούσε τον Ρόμπερτ Μπερνς.
Μουσική
● The Royal Oak (1 Infirmary Str.) Στο υπόγειο του Royal Oak διοργανώνονται live με καλλιτέχνες του «παραδοσιακού» (με είσοδο 3 λίρες), όμως η αληθινή δράση συμβαίνει στο ισόγειο, όπου μπορεί να πάει ο καθένας όποια ώρα λάχει με την κιθάρα ή με το βιολί του και να τζαμάρει ελεύθερα.
● Sandy Bell’s (25 Forrest Rd) Το αντίπαλον δέος στο Royal Oak. Εξίσου καλές μουσικές.
● The Jazz Bar (1A Chambers Str.) Το καλύτερο υπόγειο στέκι για να ακούσεις τζαζ στα Lowlands. Τα απογεύματα, και ενίοτε μετά τα μεσάνυχτα, έχει free sessions χωρίς είσοδο, ενώ κατά καιρούς φιλοξενεί γερά ονόματα.
● Cabaret Voltaire (36 Blair Str.) Πυρήνας της ανεξάρτητης ροκ σκηνής του Εδιμβούργου.
