Νίκο, σήκω, ήλθαν οι δικοί μας! Ο Νίκος Χριστοδούλου περιγράφει την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης

Στις 27 Οκτωβρίου 1912, η Θεσσαλονίκη ελευθερώνεται μετά από 482 χρόνια οθωμανικής σκλαβιάς. Το 1962, ο αντιπρόεδρος του Γυμναστικού Συλλόγου Ηρακλής, Νίκος Χριστοδούλου, σε άρθρο του στη Μακεδονία με τίτλο «Πώς είδα την είσοδο των Ελλήνων εις τη Θεσσαλονίκη προ πενήντα ετών», παραθέτει το χρονικό της γιορτής.

«Ο εξάδελφός μου Δημήτρης Κοντορέπας, όστις ήταν άνθρωπος του Προξενείου, εσηκώθη λίαν ενωρίς και εξήλθε να πληροφορηθεί σχετικώς. Επανήλθε εσπευσμένως, εκτύπησε το παράθυρον μου φωνάζων “Νίκο, σήκω, ήλθαν οι δικοί μας! Ήλθε ο στρατός! Ήλθαν οι Έλληνες” και εχάθη. Εντός δυο λεπτών ήμουν στην στενήν τότε Εγνατίαν, εις το τότε λεγόμενον φαρδύ προ της εκκλησίας του Αγίου Αθανασίου, όπου η κατοικία μας. Τα μαγαζιά ήταν ημίκλειστα. Ο κόσμος ήταν διάχυτος και όλοι διηρωτώντο τι συμβαίνει; Την στιγμήν εκείνη διέρχονται δυο διαγγελείς καλπάζοντες, ένας στρατιώτης και ο έτερος χωροφύλαξ. Η πρώτη εμφάνισις Ελλήνων στρατιωτών εις την περιοχήν. Ο κόσμος ώρμησε επάνω των να ασπάζεται αυτούς και τα άλογά των. Μετά δυσκολίας ελευθερώθησαν και προχώρησαν προς την Καμάραν. Την ίδιαν στιγμήν Έλλην τροχιοδρομικός μας πληροφορεί ότι ο Ελληνικός στρατός κατέλαβε τον σιδηροδρομικόν σταθμόν. Όλος ο κόσμος ώρμησε προς τον σιδηροδρομικόν σταθμόν. Ενωθήκαμε και ημείς, 4-5 φίλοι, μέλη του Γυμναστικού Συλλόγου Ο Ηρακλής και βαδίζομεν δρομέως προς τον σιδηροδρομικόν στσθμόν. Εις την στάσιν Κολόμβου μας σταματά μια άμαξα, εντός της οποίας Θεσσαλονικείς ησπάζοντο έναν οπλοφόρον. Κάποιος γνωστός μας από αυτούς φωνάζει “Είναι ο Κύριος Ματσούκας”. Χαιρετώμεν τον αποκαλούμενον εθνικόν μας ποιητήν (ο οποίος ακολουθούσε τον στρατόν μας), όστις φωνάζει “παιδιά, πρώτα στην εκκλησίαν”. Και όλοι μαζί ενισχυθέντες εν τω μεταξύ αριθμητικώς συνοδεύομεν την άμαξαν του ποιητού μέχρι του Αγίου Μηνά. Εντός λεπτού ο ναός κατεκλύσθη από κόσμο. Εκεί ο ποιητής ησπάσθη τους ιερείς, απάγγειλε εμπνευσμένα πατριωτικά τραγούδια και ευχαριστήρια προς την Θείαν Πρόνοιαν και όλο το πλήθος με τον Ματσούκαν και τους ιερείς επικεφαλείς κατηυθύνθη προς την πλατείαν Ελευθερίας. Εκεί ο Ματσούκας ανήλθεν εις τον εξώστην του ξενοδοχείου Μεγάλη Βρετανία (άνωθεν του ζυθοπωλείου του Νιόνιου) και ήρχισε να ψάλλη εθνικά τραγούδια, εκ των οποίων ενθυμούμαι τα εξής: “Ξυπνάτε από τα μνήματα αδικοσκοτωμένοι / Να δήτε την πατρίδαν σας απελευθερωμένη. / Ξυπνάτε από τα μνήματα, δεν είσθε πια ραγιάδες / Ξυπνάτε κι ήρθ’ η λευθεριά, έφυγαν οι αγάδες”.

Λιθογραφία του Σωτήρη Χρηστίδη. Επιχρωματισμένο χαρακτικό το οποίο αποδίδει τη στιγμή της παράδοσης της Θεσσαλονίκης από τον Ταχσίν Πασά στον Αρχιστράτηγο και Διάδοχο Κωνσταντίνο.

Λιθογραφία του Καρλ Χάουπτ.

»Εκείνη την στιγμήν διήρχετο από το κάτω μέρος της πλατείας Ελευθερίας άμαξα στρατιωτική (κάρο) με τέσσερις έλληνας αξιωματικούς πωγωνάτους. Ο ενθουσιασμός του κόσμου έφτασεν εις κατακόρυφον, διότι αυτοί ήσαν γνωστοί εις τους Θεσσαλονικείς. Ήσαν προξενικοί και μετέβαινον να καταλάβουν το προξενείον (κείμενον παραπλεύρως της Ι. Μητροπόλεως), να εγκατασταθούν εκεί και να υψώσουν την σημαίαν. Η υποδοχή που τοις εγένετο ήτο αφάνταστος. Το απόγευμα η ομάς μας μετέβη εις τον σιδηροδρομικόν σταθμόν και εχαιρετήσαμεν την εκεί φρουράν. Σημειωτέον ότι ήρχισαν ήδη να εμφανίζονται εις τα Ελληνικά σπίτια και εις τα Ελληνικά καταστήματα αι ελληνικαί σημαίαι, τας οποίας ο πληθυσμός ητοίμαζε κατά τας προηγούμενας κρυφά μετά συγκινήσεως. Εις τον σταθμόν επληροφορηθήκαμεν ότι από την άλλην πλευράν πέρα από το Μπεχτσινάρι, προς το Χατζή Μπαχτσέ, ήτο το πυροβολικόν. Αμέσως κατευθυνόμεθα προς την πλευράν εκείνην. Ενώ όμως διηρχόμεθα την γέφυραν επί του χειμάρρου προ του σταθμού της Κ/πόλεως, αντικρύσαμε προβάλλοντα δυο ευζωνικά τάγματα με την σημαίαν επί κεφαλής, τα οποία ως επληροφορηθήκαμεν, μετέβαινον εις τους στρατώνας. Ήτο ο πρώτος στρατός ο εισερχόμενος εις την πόλιν επισήμως.

»Οι άντρες καταλασπωμένοι λόγω της βροχής, με υπέροχον και συγκινητικόν ενθουσιασμόν εδέχοντο τας εκδηλώσεις του κόσμου. Εσυνεχίσαμεν κατόπιν την πορείαν πέρα από το Μπεχτσινάρ, προς τους μπαξέδες, εις τας κατασκηνώσεις του πυροβολικού. Εκεί εχαιρετήσαμεν τους πυροβολιτάς και τους αξιωματικούς, μεταξύ των οποίων ήτο και ο κ. Δραγούμης, γνωστός από τα αθλητικά με ωρισμένους της παρέας μας. Παραμείναμεν εκεί έως το βράδυ, οπότε ηναγκάσθημεν να επιστρέψωμεν εις τα σπίτια μας, αφενός γιατί είχε νυκτώσει αρκετά και μια από τις πρώτες διατάξεις του στρατού κατοχής απαγόρευεν την κυκλοφορίαν κατά τας νυκτερινάς ώρας, αφ’ ετέρου δε διότι υπό της διεθύνσεως των εργοστασίων ζυθοποιίας “Όλυμπος” εδηλώθη εις όλον εκεί τον πανηγυρίζοντα λαόν και στρατόν ότι ο ζύθος του εργοστασίου εξηντλήθη».