Αγία Φωτεινή, μια γειτονιά φάντασμα που την κατάπιε η λήθη

Πάμε με φόρα προς τα πίσω και με έξοδο στο παρελθόν: Δεν υπάρχει Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, ούτε Παλαί ντε Σπορ, όπως και το ΑΧΕΠΑ είναι μια λέξη άγνωστη. Η χρονιά είναι το 1923, τότε που τμήμα των εκδιωγμένων Μικρασιατών καταλύουν στη Θεσσαλονίκη και έτσι δειλά ο συνοικισμός της Αγίας Φωτεινής αρχίζει να ξεπροβάλλει. Αγία Φωτεινή αυθαίρετη, παράνομη, χωρίς πολεοδομικό σχεδιασμό και τίτλους ιδιοκτησίας. Όποιος προλάβει καβατζώνει γη και λαμαρινάρει σκεπή και παράγκα. 

Επομένως σκέψου το Καραβάν Σαράι του Τάσου Ψαρρά και τα Παιδιά της Νύχτας του Παζολίνι, ανακατεμένα με την τηλεσειρά Peaky Blinders και την ελληνική ταινία Συνοικία το Όνειρο. Σκέψου παραπήγματα και πορνεία, ρεμπέτικες καβάτζες με χασικλήδες, μπαγλαμαδόβιους και λογής απόκληρους ή κυνηγημένους, αντικριστά με φτωχοδιάβολους που δεν είχαν στον ήλιο μοίρα και μεροκαματιάρηδες που πάλευαν για το προς το ζην με κάθε νόμιμο ή παράνομο τρόπο.

Αλεξάνδρειο Αθλητικό Μέλαθρο ή Παλαί ντε Σπορ

 Ύστερα, αφού θυμηθείς τη μεγαλοπρεπή Μητρόπολη της Αγίας Φωτεινής στη Σμύρνη πριν την προσφυγιά και τον ξεριζωμό, υποδέξου την ταπεινή αντίστοιχη Αγία Φωτεινή που ανέγειραν προς τιμήν της οι εκδιωγμένοι Μικρασιάτες που ήρθαν στα μέρη μας. Και βγήκες. Σε μια Θεσσαλονίκη και έναν συνοικισμό που σήμερα το μόνο που απέμεινε να τον μαρτυρά είναι το εκκλησάκι της Αγίας Φωτεινής, το οποίο στέκει δίπλα στις στάσεις των λεωφορείων στην 3ης Σεπτεμβρίου. Μια ανάσα από τις εγκαταστάσεις του 3ου Σώματος Στρατού. 

Και όμως, την περίοδο της ακμής της, λίγο πριν τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, η συνοικία της Αγίας Φωτεινής κατοικούνταν από 13.000 ψυχές, ήταν η δεύτερη μεγαλύτερη συνοικία μετά την Τούμπα, από τις 12 που απάρτιζαν τη Θεσσαλονίκη των προσφύγων. Κεντρικός της άξονας ήταν η οδός των Νοσοκομείων που οδηγούσε από την Εγνατία και το Σιντριβάνι προς το Στρατιωτικό και το Ιταλικό περιθαλπτήριο, αυτό που σήμερα ακόμα ταξιτζήδες και πελάτες, όταν μπαίνουμε στη Λαμπράκη, το μνημονεύουμε σαν «Λοιμωδών». 

Το εκκλησάκι της Αγίας Φωτεινής

Εντεύθεν και εκείθεν της πρώην οδού Νοσοκομείων, προς τη σημερινή Λεωφόρο Στρατού νοτίως, και με βορεινό τομέα της το ΑΠΘ, εκτείνονταν το επάνω και το κάτω όλον της συνοικίας. Λίγα σπίτια απολάμβαναν στοιχειώδεις ανέσεις, η πλειοψηφία των παραπηγμάτων αντλούσε νερό από τις δημόσιες βρύσες που βρίσκονταν σχεδόν σε κάθε τετράγωνο. Η αποχέτευση και ο ηλεκτρισμός ήταν λέξεις άγνωστες, σε αντίθεση με τις τακτικές εμφανίσεις της αστυνομίας του Μουσχουντή, που αναζητούσε εδώ όχι μόνο τους παράνομους του κοινού ποινικού δικαίου, αλλά και κόκκινους ιδεολόγους. Λογικό, λόγω της δαιδαλώδους ρυμοτομίας της, στην Αγία Φωτεινή κρυβόταν και ληστές και κυνηγημένοι ιδεαλιστές. 

Σκέψου επίσης τον σπουδαστή Άγγελο Γιαννούση στην Αστροφεγγιά του Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου και ύστερα κάνε τις αναγωγές και δες εκατοντάδες ακόμα φτωχαδάκια από την επαρχία να νοικιάζουν κάμαρα στη γειτονιά, αφού μια ανάσα ήταν οι σχολές που φιλοξενούνταν στα μέρη όπου σήμερα βρίσκεται το campus.

Σχετικό Άρθρο

Πολεις Φλασιές που τρώω στην Εγνατία, όταν περνώ από την Κλινική Νεδέλκου

Στέφανος Τσιτσόπουλος 10.05.2025, 17:38

Αντίστροφη μέτρηση: Το 1937 το μεγαλύτερο τμήμα της Αγίας Φωτεινής παραχωρήθηκε στη Διεθνή Έκθεση, η οποία από το 1940 άρχισε σταδιακά να μεταφέρεται στις νέες εγκαταστάσεις, αφήνοντας το Πεδίο του Άρεως (σημερινό πάρκο και αναψυκτήριο απέναντι από την ΕΡΤ 3). Το 1948, το επάνω τμήμα του οικισμού πουλήθηκε από την Εθνική Τράπεζα στο Πανεπιστήμιο, με τη Βιβλιοθήκη, το Πολυτεχνείο και τη Θεολογική Σχολή να χτίζονται και να στέλνουν όσους κατοικούσαν στα μέρη τους στη Νέα Κρήνη και την Τούμπα. Αντίο, Αγία Φωτεινή, το κοιμητήριο της συνοικίας, στα χώματα που σε Κατοχή και Εμφύλιο θάφτηκε αδικοχαμένα κόσμος και κοσμάκης, μεταπολεμικά παραχωρήθηκαν για να χτιστεί το Καυταντζόγλειο Στάδιο. Στα θεμέλια του γηπέδου του Ηρακλέους βρέθηκαν οστά ομαδικών τάφων, από κομμουνιστές εκτέλεσαν τα Τάγματα Ασφαλείας και που ρίχτηκαν σαν μπάζα στις επιχώσεις της Νέας Παραλίας. Μακάβριες μνήμες, καθόλου μνήμες, καμιά πινακίδα, τίποτα που να υπενθυμίζει ότι κάποτε γύρω από το εκκλησάκι άνθισε μια ολόκληρη εποχή που εξαφανίστηκε σαν να άνοιξε η γη και να την κατάπιε.