Οι νεραντζιές του Ύψιλον διηγούνται την ιστορία του τυπογράφου Δημήτριου Μεσθενέα

Με βγάζει ο δρόμος στην Εδέσσης και βλέπω τις νεραντζιές έξω από τον πολυχώρο Ύψιλον (σταυρό φυλάω) να είναι κατακόκκινες, αντί να έχουν φύλλα σε ζουμερό καλοταϊσμένο από τις βροχές πράσινο του Μάη και καρπούς στο σέξι κλασικό πορτοκαλί. Νεραντζιές βαμμένες σε ένα χρώμα κόκκινο βαθύ, κόκκινο του αίματος. «Έλα, Χριστέ, και προστρέξτε και όλες οι ιερές εικόνες από την κοντινή εκκλησία του Αγίου Μηνά», κάνω απορημένος. Στην Εδέσσης, εν τω μεταξύ, ψυχή ζώσα.

«Μην τρομάζεις», μου απευθύνεται η φυτεμένη στην αριστερή πλευρά της μπροστινής εισόδου του Ύψιλον νεραντζιά, «κόκκινες γίναμε όχι επειδή μας έπιασε τρέλα και είπαμε να αλλάξουμε λουκ, αλλά γιατί από τούδε και στο εξής η γωνία μας θα λέγεται Εδέσσης και Δημητρίου Μεσθενέως». 

Τσεκάρω τη φρεσκοτοποθετημένη πινακίδα και όντως γράφει Μεσθενέως. Το τυφλό, αβάφτιστο στενάκι μεταξύ της ιστορικής χρωματοποιείας Γιομτώβ και τουΎψιλον δείχνει πως απέκτησε, επιτέλους, όνομα. Μα και πάλι, δεν μπορώ να κάνω τον συνειρμό. Οπότε ζητώ από τη νεραντζιά με τη λαλιά να μου αποκαλύψει προς τι αυτή η αλλαγή. Ποιος ο συμβολισμός και πόσα τα κρυφά νοήματα, «μίλα και εξήγα, καλή μου, είμαι όλος αυτιά». 

Νεραντζάρει: «Ντυθήκαμε στα κόκκινα, γιατί κόκκινο είναι το χρώμα του αίματος που έσταξε τόνους στη σφαγή του Μεσολογγίου, κόκκινες γιατί από εκείνα τα ιστορικά βάθη έρχεται ο Δημήτριος Μεσθενέας, ο τυπογράφος της εφημερίδας Ελληνικά Χρονικά, που καθ’ όλη τη διάρκεια της Πολιορκίας έβγαινε εντός πόλης. Προς τιμή του ονομάστηκε έτσι το δρομάκι. Είπαμε να τον τιμήσουμε και έτσι, οπότε περνάει αλαφροΐσκιωτος διαβάτης (μη νομίζεις ότι δεν σε έχουμε φακελωμένο), αλλάζουμε περιβολή. Κόκκινο για την πάρτη του, φόρος τιμής εμπράκτως».

Ο τυπογράφος Μεσθενέας ήταν Θεσσαλονικιός, βέρος. Καταγόταν από πλούσια οικογένεια εμπόρων, Δημήτριος Γούτας Μεστενές ήταν το κανονικό του. Μορφωμένος, φλογερός πατριώτης και ορκισμένος στον αγώνα του Ρήγα Φεραίου, τύπωσε με δικά του έξοδα τα κηρύγματα του Βελεστινλή, τον «Ύμνο εις την Ελευθερίαν» του Σολωμού και το «Προσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδος». Τον Σεπτέμβριο του 1820 οι Τούρκοι τον έβαλαν στη φυλακή. Επικαλούμαι τη μαρτυρία του Τούρκου Διοικητή που γράφει: «έφεραν βιαίως μπροστά στον διοικητή έναν μεσόκοπο Θεσσαλονικιό Έλληνα, τον Μεστενέ, διότι εμάθαινεν στον γιο του ένα τραγούδι γραμμένον από έναν άπιστο της Θεσσαλίας». Εννοούσε, προφανώς, τον Θούριο.

Το 1823, με το που αποφυλακίστηκε, ο Μεσθενεύς στα εξωραϊσμένα, κατέβηκε στον Νότο, μα δυστυχώς στην Τριπολιτσά τον συνέλαβαν και πάλι οι ληστές. «Είναι εντροπή να πάσχωσι τοιαύτα, άνθρωποι ερχόμενοι προς δούλευσιν της πατρίδος», διέταξε η Προσωρινή Κυβέρνηση και έτσι ο Μεστενές απελευθερώθηκε, ενώ λίγο αργότερα με τον γαμπρό του, Γεώργιο Κυριακάκη, μπαίνουν στο Μεσολόγγι. Μαζί τους κουβαλούν και ένα μικρό πιεστήριο, αγορά από την Ιταλία. 

Αυτή η μηχανή μαζί με τη μηχανή-δωρεά του Φιλελληνικού Κομιτάτου του Λονδίνου, που την έφερε μαζί του ο συνταγματάρχης Στάνχοουπ, στήριξε την Επανάσταση και μετέφερε τα μηνύματα του Αγώνα. Τα Ελληνικά Χρονικά ήταν η εφημερίδα που διεύθυνε ο Ιάκωβος-Ιωάννης Μάγιερ, με τον Μεσθενέα αποκλειστικό τυπογράφο. Κατόπιν, χάρις στους λαγουμτζήδες που έσκαβαν κρυφές μικρές εξόδους, τα 226 συνολικά τεύχη που κατάφεραν να κυκλοφορήσουν από τον Ιανουάριο του 1824 ως τον Φλεβάρη του 1826, διοχετεύτηκαν από το Μεσολόγγι σε όλη την ελεύθερη Ελλάδα και στο εξωτερικό. 

Στο ίδιο τυπογραφείο τυπωνόταν και η Telegrafo Greco (Ελληνικός Τηλέγραφος) του Λόρδου Βύρωνα. Ο Μεσθενέας, από τους πρώτους που βγήκαν από το Μεσολόγγι κατά την Έξοδο, σκοτώθηκε τη νύχτα της 10ης Απριλίου του 1826, μαζί με τον Μάγιερ. Την καταγωγή του από τη Θεσσαλονίκη και όλα τα σχετικά με τη βιογραφία του τα αποκάλυψε στο Αγρίνιο του 1998, μετά από τη διεξοδική έρευνα που έκανε, ο Ντίνος Χριστιανόπουλος: «Ο Μεσθενέας ξεχάστηκε άδικα. Ούτε μνημείο του έστησαν, ούτε σε καμιά Ιστορία του 1821 αναφέρεται πουθενά. Κανείς δεν τον τίμησε, ούτε το Μεσολόγγι ούτε η Θεσσαλονίκη, ούτε τότε που ήξεραν να τιμούν τους ήρωες ούτε σήμερα που αδιαφορούν για αυτούς». 

Μάθημα τέλος. Ευχαρίστησα θερμά τις κόκκινες νεραντζιές και αναχωρώντας προς την Άνω Πόλη, είδα τους καρπούς και τα φύλλα να ξαναπαίρνουν τα γνωστά σέξι πορτοκαλί και πράσινα χρώματα.

Η πόλη αποκαλύπτεται μόνο στους αλαφροΐσκιωτους, κράτησα τα λόγια της λαλούσας. «Στο καλό και να μας γράφεις», είπε. «Και να τα γράψεις όλα αυτά, τώρα που έμαθες την ιστορία του Μεσθενέα και του δρόμου που θα κρατήσει άσβεστη τη μνήμη του. Δες πώς τρώνε ελεύθερα σήμερα στοΎψιλον αυγά με αβοκάντα τα καλόπαιδα και παραγγέλνουν κόκκινα Bloody Mary οι content creators, στο χρώμα του αίματος, χάρις στον αγώνα του».