Τα αδέσποτα ζώα ζουν έναν καθημερινό εφιάλτη – από την πείνα και τις ασθένειες, μέχρι την εγκατάλειψη και την κακοποίηση. Η ενσυναίσθηση και η συμμετοχή μας μπορούν να αλλάξουν το μέλλον τους.
Φαντάσου να γεννήθηκες στον δρόμο ή να σε πέταξαν πριν καν ανοίξεις τα μάτια σου, και να χρειαστεί να ζήσεις τη μικρή σου ζωούλα χωρίς να γνωρίσεις ποτέ ασφάλεια ή ένα χάδι. Φαντάσου να φοβάσαι συνεχώς και κάθε φορά που βλέπεις άνθρωπο να τρέχεις να κρυφτείς. Να περπατάς σ’ έναν δρόμο στην επαρχία χωρίς σκοπό, χωρίς τίποτα να φας και κανένα φιλόξενο μέρος για να ξεκουραστείς. Ο ήλιος να σε καίει το καλοκαίρι και το κρύο να σου τρυπάει τα κόκαλα τον χειμώνα. Να ξυπνάς κάθε πρωί χωρίς στέγη, να ψάχνεις στα σκουπίδια για λίγη τροφή, να διψάς και να μην ξέρεις αν θα καταφέρεις να επιβιώσεις την επόμενη μέρα.
Κάπως έτσι μοιάζει η ζωή για τα αδέσποτα ζώα. Κι αν το ξέρεις, τέτοιες σκέψεις τρέχουν στο μυαλό σου όταν τα συναντάς και νιώθεις λύπη. Μιλάω από προσωπική πείρα, παρότι μέχρι πριν από λίγα χρόνια δεν είχα ιδέα για όλα αυτά, όπως οι περισσότεροι.
Δεν είχα σκεφτεί ποτέ πως, όταν λέμε «ζώα συντροφιάς», δεν εννοούμε μόνο τα ζωάκια που έχουμε στα σπίτια μας, αλλά όλα τα σκυλιά και όλες τις γάτες. Λες και τα αδέσποτα είναι απλώς μια άλλη ράτσα: βρόμικα, ταλαιπωρημένα, φοβικά – «ζώα του δρόμου». Δεν είναι έτσι. Τα σκυλιά εξημερώθηκαν πριν από περίπου 20.000-40.000 χρόνια κι από τότε ανέπτυξαν χαρακτηριστικά όπως εμπιστοσύνη, προσαρμογή στις ανθρώπινες συνήθειες, ικανότητα να διαβάζουν εκφράσεις και συναισθήματα. Οι γάτες εξημερώθηκαν περίπου πριν από 9.000 χρόνια και επίσης ανέπτυξαν κοινωνική συμπεριφορά, προσαρμόζοντας τη ζωή τους γύρω από τους ανθρώπινους οικισμούς.
Δεν είναι μόνο ότι τα ζώα αυτά προορίζονται να μας προσφέρουν συντροφιά ή ότι μας μειώνουν τη μοναξιά, το άγχος και την κατάθλιψη. Έχουν κι εκείνα απόλυτη ανάγκη για συντροφικότητα και αλληλεπίδραση με τον άνθρωπο. Η τροφή, η προστασία από ασθένειες, οι κίνδυνοι του περιβάλλοντος τα καθιστούν πλήρως εξαρτημένα για την επιβίωσή τους· έχουμε την ευθύνη τους. Όσο για τη νομοθεσία, χρησιμοποιεί τον όρο «ζώα συντροφιάς» για να τα διαχωρίσει από τα άγρια ή τα παραγωγικά ζώα και για να καθορίσει δικαιώματα, υποχρεώσεις και μέτρα προστασίας.
Στην Ελλάδα, δεν ξέρουμε καν πόσα αδέσποτα ζώα υπάρχουν – οι εκτιμήσεις μιλούν για εκατομμύρια. Γιατί αδιαφορούμε; Ίσως τα μάτια μας να έχουν συνηθίσει, ή ίσως να μη θέλουμε να τα δούμε. Ή απλά δεν έχουμε γνώση και παιδεία. Θυμάμαι την έκπληξή μου όταν συνειδητοποίησα ότι οι γάτες που συναντάμε καθημερινά στους δρόμους της Αθήνας είναι άρρωστες, με προσδόκιμο ζωής περίπου τρία χρόνια. Η υγεία τους καταστρέφεται από τις πολλές γέννες, ενώ τα γατάκια που γεννιούνται έχουν πολύ χαμηλά ποσοστά επιβίωσης καθώς υποφέρουν από μολυσματικές ασθένειες, παράσιτα, έλλειψης τροφής ή πεθαίνουν από ατυχήματα. Η καλύτερη περίπτωση για τις αδέσποτες γάτες (όπως και για τους σκύλους) είναι να έχουν στειρωθεί, και τότε έχουν ένα μικρό κομματάκι κομμένο στο αυτί, σαν διακριτικό. Μέχρι τότε, πάντως, μου φαινόταν φυσιολογικό να τις βλέπω να ψάχνουν φαγητό στα σκουπίδια ή να τρέχουν να εξαφανιστούν σαν κυνηγημένες. Όσο για τα σκυλιά, αν βγεις λίγο πιο έξω από την Αθήνα, τα βλέπεις κι αυτά να περιπλανώνται μόνα τους ή σε αγέλες στις γειτονιές, στις παρυφές των πόλεων ή στα γύρω βουνά, να ζουν και να πεθαίνουν μακριά από τα ανθρώπινα βλέμματα, στις πιο σκληρές συνθήκες.
Αν θέλαμε να μιλήσουμε για τα αδέσποτα, θα είχαμε πολλά να πούμε. Ο νόμος του 2021 υποσχόταν την ευζωία τους, αλλά δεν ποτέ εφαρμόστηκε στην πράξη. Οι δήμοι λαμβάνουν εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ για να καταγράψουν, να στειρώσουν και να φροντίσουν τα αδέσποτα, και για να δημιουργήσουν καταφύγια που να πληρούν τις προδιαγραφές – αντί για κυνοκομεία-κολαστήρια. Τα στοιχεία που έβγαλε πριν λίγες μέρες η Ειδική Γραμματεία για την Προστασία των Ζώων Συντροφιάς είναι απογοητευτικά: μόλις 81.031 στειρώσεις σκύλων και 107.656 στειρώσεις γατών σε έναν ανεξέλεγκτο πληθυσμό που συνεχίζει να αναπαράγεται, φέρνοντας στον κόσμο πλάσματα μόνο για να δυστυχήσουν.
Θα μπορούσαμε να μιλήσουμε και για τα σκυλιά που μαζεύονται από τους δήμους και, αντί να επανατοποθετούνται εκεί από όπου συλλέχθηκαν, όπως προβλέπει ο νόμος, εγκαταλείπονται σε έρημες περιοχές να λιμοκτονήσουν, για να μην είναι σε κοινή θέα. Και για όσους εκτρέφουν παράνομα ζώα σε κακοποιητικές συνθήκες και μετά πουλάνε τα κουτάβια σε αγγελίες στο διαδίκτυο. Για τους ιδιοκτήτες που δεν τσιπάρουν τα ζώα τους ώστε να καταχωριστούν στο Εθνικό Μητρώο, ούτε τα στειρώνουν ή δίνουν δείγμα DNA όπως λέει ο νόμος, ή για όσους τα κακοποιούν κρατώντας τα δεμένα σε ταράτσες και πίσω αυλές. Για τα αμέτρητα τσοπανόσκυλα και κυνηγόσκυλα που εγκαταλείπονται νεογέννητα ή όταν πια γεράσουν και δεν κάνουν τη «δουλειά». Και για άπειρα παραδείγματα που οδηγούν στην απελπιστική κατάσταση για τα αδέσποτα ζώα.
Αλλά δεν θα μιλήσουμε για όλα αυτά. Θα μιλήσουμε για εμάς και θα αναρωτηθούμε γιατί δεν είμαστε πιο ευαισθητοποιημένοι. Γιατί δεν ανοίγουμε τα μάτια μας σε αυτές τις σκληρές εικόνες που, αν τις κοιτάξεις κατάματα, σου σφίγγουν την καρδιά: ζώα άρρωστα, κακοποιημένα, που γεννιούνται και πεθαίνουν βασανισμένα στους δρόμους όλης της χώρας. Όταν αρχίσουμε να τα βλέπουμε, μαθαίνουμε και να αναγνωρίζουμε τον τρόπο που κι αυτά μας κοιτούν, μ’ αυτό το απέραντο παράπονο στο βλέμμα. Και ίσως αυτό να είναι το νόημα της Παγκόσμιας Ημέρας Ζώων: να ανοίξουμε τα μάτια μας και να σκεφτούμε το δικό μας μικρό μερίδιο ευθύνης.
Έχοντας διανύσει αυτόν τον δρόμο, από την αδιαφορία στο νοιάξιμο, ξέρω ότι χρειάζεται χρόνος για να εκπαιδεύσουμε το βλέμμα μας και την ενσυναίσθησή μας. Χρειαζόμαστε ανθρώπους γύρω μας που να μας δίνουν το παράδειγμα. Ένα μεγάλο σχολείο είναι να ακολουθούμε στα social media σελίδες εθελοντών και φιλοζωικών οργανώσεων: αφενός είναι ο μόνος τρόπος για να αντιληφθούμε την κατάσταση εκεί έξω, αφετέρου για να καταλάβουμε το ασήκωτο βάρος που σηκώνουν κάποιοι λίγοι άνθρωποι, κάνοντας τη δουλειά του κράτους και τη δουλειά όλων μας, με τεράστιο ψυχικό και οικονομικό κόστος. Κι όσο μπορούμε, να βοηθάμε.
14°
