«Βέβαιο όμως πρέπει να θεωρηθεί ότι ο Αλέξανδρος σπούδαζε στη Μίεζα μαζί με τον ωραίο Ηφαιστίωνα, που το άγαλμά του -χαμένο πια- έπλασε ο Λύσιππος. Ο Ηφαιστίων, που είχε ανατραφεί από μικρός μαζί του, έγινε για τον Αλέξανδρο «άλλος εγώ» (τον ορισμό αυτό του πολύ επιστήθιου φίλου έδωσε λίγες δεκαετίες αργότερα ο Ζήνων ο Κιτιεύς). Και έμεινε ως τον θάνατό του –προανάκρουσμα του θανάτου του πιο αγαπημένου του φίλου– σχεδόν αδιάκοπα, όσο οι πολεμικές επιχειρήσεις δεν επέβαλλαν περιοδικές απομακρύνσεις, πλάι του ως αρχηγός των «σωματοφυλάκων» και ύστερα της πιο εκλεκτής «Ιππαρχίας» των εταίρων (της Ηφαιστίωνος Χιλιαρχίας, όπως ονομάστηκε μετά τον θάνατό του).
Εκεί στη Μίεζα πίστεψαν οι δυο τους –κάποιες ώρες που στους «υποσκίους περιπάτους» έγινε η φιλία τους έκσταση– πως ήταν η επανενσάρκωση του Αχιλλέα και του Πάτροκλου.»
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους (Εκδοτική Αθηνών, 1980) Τόμος Δ', σελ.15
«Ο Αλέξανδρος περιφρονούσε τις ηδονές των γυναικών σε τέτοιο βαθμό που η μητέρα του Ολυμπιαδα φοβόταν ότι δεν θα μπορέσει ποτέ να αποκτήσει απογόνους».
Κουίντος Κούρτιος Ρούφος (ρωμαίος ιστορικός του 1ου αιώνα μ.Χ) Η Ιστορία του Αλέξανδρου του Μέγα
«Ο Ιερώνυμος στις επιστολές του γράφει ότι, σύμφωνα με τον Θεόφραστο, ο Αλέξανδρος δεν είχε μεγάλη έφεση στα αφροδίσια. Η Ολυμπιάδα και ο Φίλιππος το γνώριζαν πολύ καλά αυτό και έστειλαν τη θεσσαλή εταίρα Καλλίξεινα, μια πανέμορφη γυναίκα, να πλαγιάσει μαζί του. Φοβόντουσαν ότι μπορεί να είναι γυναικωτός (ευλαβούντο γαρ μη γυννίς ειη) και η Ολυμπιάδα τον ικέτευε να συνουσιαστεί με την Καλλίξεινα».
Αθηναίος o Ναυκράτιος (λόγιος του 2ου αιώνα μ.Χ) Δειπνοσοφισταί. Ο Ιερώνυμος ήταν ιστορικός και προστατευόμενος του Ευμένη, γραμματέα του Αλέξανδρου. Ο Θεόφραστος ήταν μαθητής του Αριστοτέλη και διάδοχός του στο Λύκειο των Αθηνών.
«Ο Αλέξανδρος πρόσφερε στεφάνι στον τάφο του Αχιλλέα και ο Ηφαιστίων στον τάφο του Πάτροκλου, υπαινισσόμενος ότι και αυτός ήταν ερώμενος του Αλέξανδρου όπως και ο Πάτροκλος ήταν του Αχιλλέα.»
Κλαύδιος Αιλιανός (ρωμαίος ιστορικός του 3ου αιώνα μ.Χ) Ποικίλη Ιστορία
«Ο Αλέξανδρος και ο Ηφαιστίων, αφού προσευχήθηκαν στους θεούς να είναι το ίδιο πιστοί ο ένας στον άλλο όσο και ο Αχιλλέας στον Πάτροκλο, έβγαλαν τα ρούχα τους και έτρεξαν γύρω από τον τάφο γυμνοί.»
Αθηναίος ο Ναυκράτιος, Δειπνοσοφισταί
«Και μου λένε ότι άρχισες να μιμείσαι τις συνήθειες των κατακτημένων περσών, ότι άρχισες να φοράς τα ρούχα των βασιλιάδων τους και ζητούσες από τους ελεύθερους μακεδόνες να σε προσκυνούν σύμφωνα με τα περσικά έθιμα! Όσο για τους αγώνες που διοργάνωνες και τους σοφούς που έριχνες στα κλουβιά με τα λιοντάρια και την υπερβολική σου αγάπη για τον Ηφαιστίωνα, όσο λιγότερα πω τόσο το καλύτερο.»
Ο Φίλιππος απευθύνεται στον Αλέξανδρο στους Νεκρικούς Διαλόγους του Λουκιανού (2ος αιώνας μ.Χ.)
«Αν θέλεις να γίνεις καλός καγαθός, πέτα το στέμμα που έχεις στο κεφάλι σου και έλα σε μας. Αλλά δεν θα μπορέσεις ποτέ να το κάνεις γιατί σε κυβερνούν οι μηροί του Ηφαιστίωνα.»
Διογένης ο Σινωπεύς (κυνικός φιλόσοφος του 4ου αιώνα π.Χ) Επιστολές
«Ο βασιλιάς Αλέξανδρος αγαπούσε τόσο τα αγόρια που έχανε τα λογικά του (φιλόπαις δ'ην εκμανώς). Όπως μας λέει ο Δικαίαρχος, του άρεσε τόσο πολύ ο ευνούχος Βαγόας που έσκυψε και τον φίλησε μπροστά σε όλος τους άντρες του. Και όταν όλοι άρχισαν να φωνάζουν και να χειροκροτούν, με μεγάλη προθυμία έσκυψε και τον ξαναφίλησε. Και σύμφωνα με τον Καρύστιο ο Χάρων από τη Χαλκίδα είχε μαζί του ένα πανέμορφο αγόρι που του ήταν απόλυτα αφοσιωμένο. Σε μια γιορτή που είχε διοργανώσει ο Κρατερός ο Αλέξανδρος θαύμασε την ομορφιά του αγοριού. Ο Χάρων ζήτησε από το αγορι να πλησιάσει και να φιλήσει τον Αλέξανδρο. "Όχι" είπε ο βασιλιάς. "Αυτό θα προκαλέσει σε σένα μεγαλύτερο πόνο από την απόλαυση που θα χαρίσει σε μένα"»
Αθηναίος o Ναυκράτιος, Δειπνοσοφισταί
«Μετά τη μάχη της Ισσού ο Αλέξανδρος μπήκε μαζί με τον Ηφαιστίωνα στη σκηνή που κρατούσαν τις γυναίκες και τις κόρες του Δαρείου. Καθώς ήταν ντυμένοι με τα ίδια ρούχα, η μητέρα του Δαρείου έπεσε να προσκυνήσει τον Ηφαιστίωνα που ήταν ο ψηλότερος από τους δύο. Όταν ένας από τους ακολούθους της την τράβηξε στην άκρη και της έδειξε ποιος ήταν πραγματικά ο Αλέξανδρος, εκείνη ντράπηκε τόσο που ζήτησε να αποσυρθεί. Αλλά ο βασιλιάς της απάντησε πως δεν έκανε κάποιο λάθος αφού ο Ηφαιστίωνας είναι κι αυτός Αλέξανδρος.»
Λούκιος Φλάβιος Αρριανός (ιστορικός του 2ου αιώνα μ.Χ) Αλεξάνδρου Ανάβασις
«Ο Ευξένιππος ήταν αρκετά νεαρός και ο Αλέξανδρος τον αγαπούσε καθώς ήταν ακόμα στο άνθος της νιότης του. Το σώμα του ήταν εξίσου όμορφο, όμως δεν είχε την αρρενωπή γοητεία του Ηφαιστίωνα.»
Κουίντος Κούρτιος Ρούφος, «Η ιστορία του Αλεξάνδρου του Μέγα»
«Ο Ηφαιστίων ήταν αυτός που από όλους τους φίλους του είχε εγκρίνει περισσότερο την υιοθέτηση των περσικών εθίμων και μιμήθηκε τον Αλέξανδρο σε αυτό. Αντίθετα ο Κρατερός συνέχισε να τηρεί τα μακεδονικά έθιμα. Γι' αυτό και ο Αλέξανδρος ανέθεσε στον Ηφαιστίωνα στις σχέσεις του με τους βαρβάρους και τον Κρατερό στις σχέσεις του με τους Έλληνες. Στον Ηφαιστίωνα έδειχνε τη μεγαλύτερη αγάπη (εφίλει μάλιστα) και τον αποκαλούσε φιλαλέξανδρο. Στον Κρατερό έδειχνε τον περισσότερο σεβασμό και τον αποκαλούσε φιλοβασιλέα. Αλλά οι δυο τους δεν τα πήγαιναν καλά και πολλές φορές ερχόντουσαν σε σύγκρουση ακόμα και μπροστά στους στρατιώτες.»
«Ο Αλέξανδρος ήταν εξαιρετικά αγνός και ευγενής στις σχέσεις του με το άλλο φύλο και έδειχνε μεγάλο σεβασμό στο θεσμό του γάμου. Έλεγε ότι δύο πράγματα του θυμίζουν ότι είναι άνθρωπος και όχι θεός: ο ύπνος και η πράξη της αναπαραγωγής – σαν να πίστευε ότι και τα δύο τα προκαλούσε η αδυναμία της ανθρώπινης φύσης.»
«Το πένθος του Αλέξανδρου για τον Ηφαιστίωνα ξεπέρασε κάθε λογικό όριο. Έβαλε να σταυρώσουν το γιατρό που τον είχε αναλάβει. Διέταξε τους στρατιώτες να κόψουν τη χαίτη και την ουρά όλων των αλόγων του ιππικού ως ένδειξη πένθους και να γκρεμίσουν τα τείχη όλων των γειτονικών πόλεων. Αμέσως μετά, χωρίς λόγο, εισέβαλε στη χώρα των Κασσιτών και τους σφάγιασε όλους.»
Λούκιος Μέστριος Πλούταρχος (έλληνας ιστορικός του 1ου αιώνα μ.Χ) Βίοι Παράλληλοι
«Κάποιοι ιστορικοί θεωρούν ότι όσα είπε και έκανε ο Αλέξανδρος τον καιρό του υπερβολικού του πένθους για τον άνθρωπο που αγαπούσε περισσότερο από κάθε τι άλλο στον κόσμο είναι απόδειξη του μεγαλείου του. Άλλοι θεωρούν ότι τέτοια συμπεριφορά δεν αρμόζει σε κανένα βασιλιά, πόσο μάλλον στον Αλέξανδρο. Κάποιοι λένε ότι ρίχτηκε πάνω στο σώμα του νεκρού συντρόφου του και έμεινε εκεί όλη την ημέρα θρηνώντας απαρηγόρητος. Και ότι δεν δεχόταν να τον αποχωριστεί μέχρι που οι εταίροι αναγκάστηκαν να τον τραβήξουν από τη σορό με τη βία. 'Αλλοι λένε ότι για να τιμήσει το νεκρό έκοψε τα μαλλιά του, κι αυτό δεν μου φαίνεται απίθανο αφού από μικρό παιδί ήθελε να συναγωνιστεί τον Αχιλλέα....
Όλοι όμως συμφωνούν για τα παρακάτω: για τρεις μέρες μετά το θάνατο του Ηφαιστίωνα ο Αλέξανδρος δεν έβαλε μπουκιά στο στόμα του και παραμέλησε εντελώς την εμφάνισή του. Έμενε όλη μέρα ξαπλωμένος στο έδαφος κλαίγοντας γοερά ή θρηνώντας σιωπηλά. Διέταξε να ετοιμαστεί στη Βαβυλώνα μια πυρά τόσο μεγάλη που κόστισε 10 χιλιάδες τάλαντα και κήρυξε δημόσιο πένθος σε όλες τις επαρχίες των βαρβάρων. Προς τιμή του νεκρού διοργάνωσε μουσικούς και αθλητικούς αγώνες με τη συμμετοχή 3.000 αθλητών. Και ήταν οι ίδιοι αθλητές που συμμετείχαν στους αγώνες που συνόδευσαν την κηδεία του Αλέξανδρου. »
Λούκιος Φλάβιος Αρριανός, «Αλεξάνδρου Ανάβασις»
* Με αφορμή τις ανασκαφές στην Αμφίπολη και τις εικασίες που διατυπώνονται σχετικά με τον ένοικο ή τους ενοίκους του περίφημου τάφου, θυμήθηκα αυτή τη συλλογή με ιστορικά αποσπάσματα που είχε δημοσιευτεί για πρώτη φορά, με ελαφρώς διαφορετική μορφή, στο μπλογκ μου τον Μάιο του 2009. Στην κεντρική φωτογραφία, προτομές του Αλέξανδρου και του Ηφαιστίωνα, μέρος μεγαλύτερου γλυπτικού συμπλέγματος από τα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ. που εκτίθενται στο μουσείο Γκετί του Λος Άντζελες.
14°
