Debate και μιντιακός αναλφαβητισμός, σχέσεις στοργής

Για το debate ειπώθηκαν τόσα πολλά που νομίζεις ότι έχουν ειπωθεί όλα. Κατά πάσα πιθανότητα ειπώθηκαν περισσότερα από όσα τού άξιζαν. Αυτό είναι το πιο λογικό (και αναμενόμενο) που θα συνέβαινε. Και ως συνήθως, το περιτύλιγμα είναι αυτό που κυριάρχησε και όχι η ουσία. Ποιος ήταν καλύτερος, ποιος ήταν ο πιο πειστικός, ποιος έκανε την πιο μαχητική ερώτηση, ποιος έδωσε την πιο καλή απάντηση. Μια κορυφαία, από κάθε άποψη, διαδικασία κόπηκε και ράφτηκε στα μέτρα του ανώδυνου, τυλίχθηκε με το γνωστό βαμβάκι κι έτσι έμειναν όλοι ευχαριστημένοι, κερδισμένοι και μη κερδισμένοι, νικητές και χαμένοι. Κάτι σαν τις φοιτητικές εκλογές όπου κέρδισαν όλοι.

Μέσα σε όλον αυτόν τον κονιορτό που προέκυψε από το μίξερ των social και τις «απόψεις» όλων, ειδικών και μη, επαγγελματιών της ενημέρωσης και ερασιτεχνών της συμμετοχικής (και καλά) δημοσιογραφίας, βρίσκεται και κάτι που φαινομενικά αφορά μόνο το δημοσιογραφικό σινάφι αλλά δεν είναι έτσι. Αφορά την παγιωμένη άποψη που έχει ο καθένας μας για το τι σημαίνει «επιθετική ερώτηση» ή «μαχητική δημοσιογραφία» και όπως αλλιώς ονομάζουμε την κανονικότητα της δημοσιογραφίας. Τη συλλογική, δηλαδή, άποψη ή ακόμα και εικόνα που συνδέει όλους μας όταν ακούμε «δημοσιογραφία». Με λίγα λόγια, αυτής που απλώς κάνει τη δουλειά της και στέκεται «απέναντι» συνολικώς και όχι κατά προτίμηση. Δεν έχουμε αυταπάτες, ζούμε σε μια αχανή και έρημη έκταση που είναι γεμάτη με πληροφορίες και εικονικούς καθρέφτες. Δεν ζούμε με διαφορετικές απόψεις για το ίδιο γεγονός αλλά διαφορετικές πραγματικότητες για το ίδιο γεγονός. Ζούμε την κατάργηση της αλήθειας, είτε θέλουμε είτε όχι. Και τα Μέσα έχουν τη δική τους συμμετοχή σε αυτήν τη διαδικασία ως «εργαλεία δημιουργίας πραγματικοτητήτων», όπως έλεγε και ο Pierre Bourdie. Σε κάθε περίπτωση, για να το πούμε ευγενικά, τα κριτήρια της πρόσβασης «στην κοινωνική και πολιτική ύπαρξη» επαναπροσδιορίζουν την έννοια του χάους…

Θα ήταν παράξενο, λοιπόν, η δίνη αυτού του κυκλώνα να μην είχε παρασύρει και αυτό που έχουμε συνηθίσει να λέμε «μαχητική ή επιθετική δημοσιογραφία», όπως και κάθε άλλο είδος του συγκεκριμένου επαγγέλματος. Προσοχή, «επαγγέλματος, όχι λειτουργήματος» για να μην έχουμε παρεξηγήσεις. 

Αν κάποιος έχει παρακολουθήσει  δημοσιογραφικές εκπομπές, debate ή συνεντεύξεις σε Μέσα του εξωτερικού όπως το «60 minutes» στo CBS ή παρόμοιες εκπομπές στο BBC ή έστω και μία σειρά δημοσιογραφικής μυθοπλασίας όπως, π.χ. το «The newsroom» ή κάτι άλλο, θα έπαιρνε μια γερή γεύση για το μπορεί να σημαίνει ο προσδιορισμός «μαχητική» στη λέξη «δημοσιογραφία». Πρώτον και σημαντικότερο, σε σχέση με το debate που απολαύσαμε, είναι ότι μια τέτοια διαδικασία δεν είναι πασαρέλα, πόσο μάλλον κάτω από τέτοιες αυστηρές συνθήκες διαλόγου. Αν θέλει να λέγεται «μαχητική» δεν έχει ψιλο-ουδέτερα «χαϊδέματα» και φιλικά υπονοούμενα. Δεν έχει υπεροπτικά δείγματα ατιθάσευτης γραφικής αυτοαναφορικότητας με ερωτήσεις «μίνι-λογίδρια». Δεν έχει επιτηδευμένη φιγουρατζίδικη επιθετικότητα σε συνδυασμό με ιστορική και πολιτική άγνοια με άστοχες αναγωγές σε πολιτικές προσωπικότητες του παρελθόντος. Δεν έχει εξυπνακίστικες ναρκισσιστικές ατάκες. Ίσως να έφταιγε το εγγενές comme il faut όλης αυτής της διοργάνωσης που σίγουρα κάνει καλό στη δημοκρατία δείχνοντας μια διαφορετική εκδοχή του πολιτικού λόγου, αλλά «μαχητική δημοσιογραφία» δεν ήταν. Και το γνώριζαν όλοι οι συμμετέχοντες και οι διοργανωτές που φάνηκε ότι έδωσαν τον καλύτερο εαυτό τους.

Στην αμερικανική δημοσιογραφία, το πρότυπο της επιθετικής ρητορικής των συνεντεύξεων - αν βέβαια δεν υπόκειται σε αυτολογοκριτικούς περιορισμούς ή άλλα παιχνίδια- υπάρχει η εξής αρχή: «Η καλύτερη συνέντευξη είναι αυτή που ο συνεντευξιαζόμενος δεν θέλει να δει την επόμενη μέρα στην εφημερίδα». Αλλά είπαμε, αυτό που είδαμε ήταν κάτι άλλο.

Το πρόβλημα, λοιπόν, δεν είναι με όσους συμμετείχαν, σε όποια καρέκλα και αν κάθονταν. Όλοι τους έκαναν εξαιρετική δουλειά. Ειλικρινά. Το πρόβλημα είναι με όλους τους «απ’ έξω» που βάφτισαν «μαχητική δημοσιογραφία» ό,τι συνέφερε την άποψή τους. Ό,τι ήταν πιο προεκλογικά βολικό για τις επιδιώξεις τους. Αυτό είναι το πρόβλημα των δημοσίων σχολίων στα social και αλλού. Ότι ο μιντιακός αναλφαβητισμός του κοινού που καταναλώνει ειδήσεις και δημοσιογραφικά προϊόντα έχει πλέον πολλές χιλιάδες λόγους περισσότερους από όσους στο παρελθόν για να αντιμετωπιστεί, από το σχολείο κιόλας. Αλλιώς, ας συνεχίσουμε να ζούμε μέσα στην έρημο με τους χιλιάδες καθρέφτες. Και να το απολαμβάνουμε, κιόλας…