Αυτοδιοικητικές εκλογές 2023: Πέντε πολιτικά συμπεράσματα
Κάθε κάλπη, μα κάθε κάλπη, έχει ένα νόημα, ένα πολιτικό μήνυμα. Στις αυτοδιοικητικές εκλογές πέραν αυτού καθεαυτού του διακυβεύματος της τοπικής διοίκησης το οποίο είναι βασικό, μπορούν επίσης να προκύψουν και ευρύτερα πολιτικά συμπεράσματα. Παρά το γεγονός ότι τα μηνύματα είναι σύνθετα, θα ήταν δύσκολο σε μια εκλογική διαδικασία που η κυβέρνηση ηττήθηκε σε τέσσερις περιφέρειες και στους δύο μεγάλους δήμους της χώρας να υποστηρίξει κάποιος πως «δεν έγινε τίποτα».
Ας τα δούμε με την σειρά λοιπόν.
Το πρώτο:Η κυβέρνηση διατηρεί ακόμη την πολιτική κυριαρχία, αλλά όχι την παντοδυναμία που φαίνεται να πίστευε. Η δυσαρέσκεια η οποία σωρεύεται, αναπόφευκτα μεν για κάθε διακυβέρνηση αλλά και με ένα κακό ξεκίνημα στην δεύτερη θητεία της, αναζητεί -ανώδυνους προς ώρας- τρόπους έκφρασης. Για να το πούμε πιο απλά, στις περιφέρειες η ΝΔ έχασε από πρώην στελέχη της, δηλαδή απέναντί της δεν εμφανίστηκε κάποιος πόλος με αναφορά σε κεντρικό πολιτικό επίπεδο αλλά ακόμα και αυτό ήταν αρκετό (ίσως και ως συνθήκη ευνοϊκή) για την καταψήφιση της επίσημης πρότασης. Αυτό σημαίνει, στην πράξη, πως οι πολίτες μπορούν να θεωρηθούν δεδομένοι πολύ λιγότερο σήμερα από ό,τι στο παρελθόν που οι κομματικές ταυτότητες ήταν έντονες. Σημαίνει επίσης ότι η ολοκληρωτική πολιτική κυριαρχία δεν είναι πολιτικά εφικτή και σίγουρα αποδυναμώθηκε από τον υπερφίαλο, παλαιοκομματικό και στρατηγικά επικίνδυνο κυβερνητικό στόχο του «13 στις 13 περιφέρειες». Ταυτόχρονα, δεν μπορεί κάποιος να μην επισημάνει ότι ανάμεσα στο αδιανόητο, δηλαδή την εκλογή του κ. Αγοραστού, και την εκλογή ενός υποστηριζόμενου από την αντιπολίτευση (αρχικά από το ΠΑΣΟΚ και εν συνεχεία από τον ΣΥΡΙΖΑ), όποιος κι αν ήταν αυτός, οι πολίτες εν τέλει ψήφισαν τον δεύτερο. Αυτό, μεταφραζόμενο σε κεντρικό πολιτικό επίπεδο, σημαίνει πως αν η κυβέρνηση δεν λειτουργήσει «με τα πόδια καλά γειωμένα στη γη» σύμφωνα με την έκφραση του Πρωθυπουργού, δεν αποκλείεται οι πολίτες να βρουν τρόπο να καλύψουν την έλλειψη αντιπολίτευσης ακόμα και αν -σήμερα- αυτό θα θεωρούταν από τα κομματικά επιτελεία ως «βουτιά στο κενό».
Παράλληλα σημαίνει πως οποιοδήποτε πρόωροι πανηγυρισμοί για ανατροπή των πολιτικών συσχετισμών είναι πρόωροι και μακριά από την πραγματικότητα.
Η αντίφαση μεταξύ της βαριάς ήττας του Κ. Μπακογιάννη στην Αθήνα και της άνετης επικράτησης του Ν. Χαρδαλιά από τον πρώτο γύρο, ή αντίστοιχα του Κ. Ζέσβα και του Απ. Τζιτζικώστα στην Θεσσαλονίκη, το αποδεικνύει ευθέως και μας συνδέει με το αμέσως επόμενο συμπέρασμα που αφορά στα πρόσωπα.
Το δεύτερο:Τα πρόσωπα έχουν τη δική τους τεράστια σημασία. Δεν μπορεί κάποιος να φανταστεί -ακόμα και σήμερα- τον κ. Μπακογιάννη να ηττάται από τον κ. Ζαχαριάδη που, παρότι ανήκει στους μετριοπαθείς του ΣΥΡΙΖΑ, παραμένει πρόσωπο που δημιουργεί έντονες αντισυσπειρώσεις στη βάση του αντι-ΣΥΡΙΖΑ μετώπου, το οποίο όμως έμοιαζε να μην έχει κανένα λόγο ύπαρξης στην περίπτωση του κ. Δούκα παρά την στήριξη σε αυτόν στον δεύτερο γύρο από τον ΣΥΡΙΖΑ - στήριξη στην οποία μάλλον σύρθηκε ο ΣΥΡΙΖΑ παρά οδήγησε σε αυτή.
Η περίπτωση όχι μόνο του Χάρη Δούκα αλλά και άλλων υποψηφίων δείχνουν τι είδους υποψήφιους και μοντέλο αντιπολίτευσης προτιμούν οι πολίτες.
Για να το μεταφράσουμε αυτό σε όρους κεντρικής πολιτικής, πρόσωπα (όπως πχ ο κ. Πολάκης ή ο κ. Παππάς), που κατ’ εξοχήν συμβολίζουν τον λόγο ύπαρξης του αντι- ΣΥΡΙΖΑ μετώπου και που αποτελούν την ηγετική ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ ακόμα και σήμερα, αν συμπράξουν με το ΠΑΣΟΚ για τη δημιουργία μιας «ευρύτερης κεντροαριστεράς» δεν θα «καθαρθούν» οι ίδιοι αλλά -μάλλον- θα συμπαρασύρουν μαζί τους και τους υπόλοιπους.
Το τρίτο: Η αδυναμία να κατανοηθούν -και συνεπώς να απαντηθούν- τα προβλήματα που, ιδίως τα μεγάλα αστικά κέντρα αντιμετωπίζουν, ως αποτέλεσμα του μετασχηματισμού του αστικού χώρου. Από τη μετατροπή όλο και περισσότερων δημόσιων χώρων σε τραπεζοκαθίσματα εστίασης, το αίσθημα ανασφάλειας σε εκτεταμένες περιοχές έως τη μετατροπή των κέντρων σε ντεκόρ μιας ασύμμετρης τουριστικής ανάπτυξης που οδηγεί στην έξωση των κατοίκων από αυτά έως την τραγωδία των πυρκαγιών ή της Θεσσαλίας. Αυτά τα προβλήματα δεν απαντήθηκαν τόσο σε τοπικό όσο και σε κεντρικό επίπεδο, συμβάλλοντας έτσι είτε στην απευθείας καταψήφιση των δημοτικών αρχών, είτε στην έμμεση με τα τεράστια ποσοστά αποχής.
Το τέταρτο είναι το λάθος μήνυμα: Πολλοί εντός και εκτός της ΝΔ θα δουν στην εκλογή του κ. Πτωχού την ανάγκη για μια επιστροφή στις κομματικές ρίζες. Για την ακρίβεια, θα δουν ως ανάγκη την επιστροφή στη σκληρά δεξιά πτέρυγα που εκφράζει ο κ. Σαμαράς, εκλεκτός του οποίου είναι ο κ. Πτωχός όπως με την παρουσία του συνεχώς υπενθύμιζε στα επινίκια ο κ. Σαμαράς. Ίσως η ορθότερη ερμηνεία να ήταν ότι ο κ. Πτωχός πήρε το χρίσμα εξαιτίας του κ. Σαμαρά αλλά, επικράτησε παρά την παρουσία του και την αντίληψη παλαιοκομματικής κυριαρχίας που εκφράζει. Μια στροφή λοιπόν της ρητορικής των στελεχών της ΝΔ προς αυτή την κατεύθυνση απλά θα λειτουργούσε διαλυτικά ως προς την ταυτότητα μέσω της οποίας η ΝΔ κυριάρχησε πολιτικά.
Το πέμπτο είναι η αυξανόμενη αποχή: Πάντα στον δεύτερο γύρο των αυτοδιοικητικών εκλογών υπάρχει αυξημένη αποχή, όμως αυτή τη φορά η αποχή ήταν τεράστια. Το 2019 στην Αθήνα στον δεύτερο γύρο η συμμετοχή ανερχόταν στο 33,42%, τώρα έπεσε στο 26,73%. Στη Θεσσαλονίκη από το 37,56% συμμετοχής στον δεύτερο γύρο το 2019, φτάσαμε στο 32,57% το 2023. Παρότι πολλοί θα μιλήσουν για κόπωση από τις εκλογικές αναμετρήσεις ή για έλλειψη διακυβεύματος, μάλλον συμβαίνει κάτι άλλο. Οι τοπικές αρχές θεωρούνται από τη μία απρόσωπες και από την άλλη αδύναμες να επιλύσουν τα προβλήματα σε ένα αστικό περιβάλλον όπου η ποιότητα ζωής χειροτερεύει. Αυτή η απομάκρυνση των πολιτών και η εμπέδωση της άποψης ότι οι πολιτικές ηγεσίες δεν μπορούν πραγματικά να λύσουν τα προβλήματα λειτουργεί σε κάθε επίπεδο διακυβέρνησης και μπορεί να γεννήσει μη ευθύγραμμες εξελίξεις. Πιο απλά, είναι ώρα να λυθούν πολλά προβλήματα, όσο πιο γρήγορα γίνεται καθώς η μη εκφραζόμενη δυσαρέσκεια σωρεύεται.
