Η ομηρία στον εβραϊσμό είναι όχι μόνο ανθρώπινη υποχρέωση αλλά και πνευματική πράξη επανένωσης του λαού με τον Θεό
Η έννοια του αιχμάλωτου-ομήρου αναδεικνύεται στην εβραϊκή παράδοση ως συλλογική υπόθεση. Στη σύγχρονη ισραηλινή κοινωνία, η συλλογική μνήμη των ομήρων είναι βαθιά ριζωμένη. Ο ρόλος τουισραηλινού κράτους ως προστάτη του «μαζί» ενισχύθηκε από την εμπειρία του διαχρονικά εξορισμένου έθνους.
Στον εβραϊκό κόσμο, η ομηρία δεν είναι απλώς τραγωδία αλλά θεϊκή δοκιμασία και ηθικό καθήκον. Η εντολή «λύτρωσε τον αιχμάλωτο» (pidyon shvuyim) θεωρείται ύψιστη πράξη δικαιοσύνης· το Ταλμούδ τη χαρακτηρίζει «μεγαλύτερη από την ελεημοσύνη», ενώ ο Μαιμονίδης τονίζει ότι όποιος αδιαφορεί «παραβιάζει εντολές και χύνει αίμα». Η Σούλχαν Άρουχ επαναλαμβάνει ότι κάθε καθυστέρηση στη λύτρωση όμηρου ισοδυναμεί με συνενοχή. Η αγάπη προς τον πλησίον αποκτά έτσι κυριολεκτική, σωτηριολογική διάσταση.
Σύγχρονοι ερευνητές επισημαίνουν ότι σε αντίθεση με τη δυτική λογική, όπου ο αιχμάλωτος χάνει την ελευθερία και την ιθαγένειά του, «ο Ιουδαϊσμός ανέπτυξε συλλογική ευθύνη για τους αιχμαλώτους». Ο απελευθερωμένος όμηρος διατηρεί την ταυτότητά του μέσα στο σώμα του λαού και η πράξη της λυτρώσής του «μαρτυρεί τόσο την ατομική του ταυτότητα, όσο και την συλλογική ταυτότητα απέναντι στον εχθρό». Γι’ αυτό όσοι επιστρέφουν ζωντανοί περιβάλλονται από ολόκληρη την κοινότητα με σχεδόν θρησκευτική λατρεία, κάτι που βλέπουμε και στην περίπτωση των 20 ομήρων που επέστρεψαν αυτές τις μέρες.
Όμηροι της 7ης Οκτωβρίου: Οι γυναίκες;
Στις 13 Οκτωβρίου 2025, πραγματοποιήθηκε ανταλλαγή ομήρων: η Χαμάς παρέδωσε τους 20 τελευταίους επιζώντες Ισραηλινούς ομήρους (όλοι άνδρες) στη Διεθνή Επιτροπή Ερυθρού Σταυρού. Καθ' όλη τη μέρα προβλήθηκαν ζωντανά συγκινητικά πλάνα στις οθόνες της «πλατείας των Ομήρων» στο Τελ Αβίβ και στα σπίτια εκατομμυρίων Ισραηλινών. Το πλήθος πανηγύριζε, ενώ οι οικογένειες των απελευθερωμένων μιλούσαν για «νίκη ολόκληρου του έθνους».
Η Χαμάς επέστρεψε μόνο άνδρες ομήρους, ενώ οι γυναίκες που είχαν απαχθεί – ανάμεσά τους μητέρες, έφηβες, ακόμη και βρέφη – δεν γύρισαν ποτέ. Οι περισσότερες δολοφονήθηκαν ή πέθαναν στα πρώτα στάδια της αιχμαλωσίας, σύμφωνα με ισραηλινές πηγές και διεθνείς οργανισμούς. Όπως ανέφερε το CBS News, «μόνον μία γυναίκα όμηρος παρέμενε στην εξουσία της Χαμάς, και πιστεύεται ότι και αυτή ήταν νεκρή».
Το γεγονός ότι απελευθερώθηκαν αποκλειστικά άνδρες δεν είναι τυχαίο, αλλά ενδεικτικό της ιδεολογίας του χαμασίτικου ισλαμισμού, όπου το γυναικείο σώμα συχνά εργαλειοποιείται ως φορέας ντροπής ή τιμωρίας. Η απουσία των γυναικών από την ανταλλαγή δεν είναι απλώς στρατιωτικό γεγονός αλλά πολιτισμικό μήνυμα: μια επίδειξη εξουσίας απέναντι σε μια κοινωνία που θεμελιώνει την ταυτότητά της στην ιερότητα της ζωής και στην εντολή να προστατεύεις τους αδύναμους. Στον εβραϊκό ηθικό κώδικα, όπου η λύτρωση του αιχμαλώτου (pidyon shvuyim) αποτελεί κορυφαία μιτσβά, η σιωπή των νεκρών γυναικών αναδεικνύεται ως ρήξη όχι μόνο με το δίκαιο του πολέμου αλλά και με την ίδια την έννοια του ανθρώπινου.
Δυτική ατομικιστική αντίληψη και ισραηλινή συλλογικότητα
Αυτή η συλλογική ισραηλινή ταύτιση με τους ομήρους συχνά εκπλήσσει τον δυτικό παρατηρητή. Στη Δύση και ιδιαίτερα στην αμερικανική κουλτούρα, κυριαρχεί ο ατομικισμός: ο κάθε άνθρωπος θεωρείται ατομική μονάδα με ξεχωριστό πεπρωμένο. Οι Ισραηλινοί, αντίθετα, ανατρέφονται με την ιδέα ότι η ταυτότητα πηγάζει «από έξω», δηλαδή από το έθνος και την κοινότητα. Όπως επισημαίνει ανάλυση στους «Times of Israel», για τους Ισραηλινούς «ο ατομικισμός της αμερικανικής κουλτούρας λειτουργεί σαν εκδίωξη από το νόημα: αποσπά την εβραϊκή ταυτότητα από τη συλλογική της ρίζα, αφήνοντάς την κενή από τη μνήμη και την ευθύνη που τη συγκροτούν». Αντίστοιχα, οι Αμερικανοί Εβραίοι αναγνωρίζουν ότι το Ισραήλ αποτελεί «άγκυρα» μέσα στον «ταυτοτικό-διασκορπιστικό ατομικισμό» της Αμερικής. Με άλλα λόγια, οι δυτικές κοινωνίες τείνουν να βλέπουν τις συλλογικές υποχρεώσεις προς τους ομήρους ως «βαρίδια», ενώ στον εβραϊκό κόσμο πρόκειται για ιερό χρέος που πηγάζει από κοινούς δεσμούς, τραύματα και επιβιώσεις.
Το κεντρικό μήνυμα είναι ότι για τους Ισραηλινούς ο όμηρος μένει πάντα μέρος της ομόθρησκης οικογένειας, μια νοοτροπία που τα δυτικά, ατομικιστικά μυαλά δυσκολεύονται να κατανοήσουν. Η εβραϊκή παρακαταθήκη απαιτεί αλληλεγγύη πάνω από την ιδιοτέλεια – γι’ αυτό και η «λύτρωση αιχμαλώτων» παραμένει μιτσβά ιερότερη όλων, πέρα από χρόνο και τόπο.
Πεσιμιστική κατακλείδα
Οι τελευταίες ειδήσεις από τη Γάζα –ότι η Χαμάς εκτελεί δεκάδες Παλαιστίνιους, κατηγορώντας τους ως «συνεργάτες», συνήθως μέλη αντίπαλων φατριών– αποκαλύπτουν με ωμότητα το αληθινό πρόσωπο του χαμασίτικου ισλαμισμού. Όπως έγραψε ο Παλαιστίνιος σχολιαστής Ahmed Fouad Alkhatib, «είναι συγκλονιστικό πόσο φθηνές είναι οι παλαιστινιακές ζωές για τη "φιλοπαλαιστινιακή" μαφία, η οποία γιορτάζει τη βία όταν προέρχεται από τους "δικούς της"».
Κι όμως, η ζωή είναι ιερή ανεξαρτήτως στρατοπέδου. Είναι τραγικό να σκοτώνονται ακόμη Παλαιστίνιοι. Το γεγονός ότι η Χαμάς εκτελεί και τους ίδιους τους Παλαιστίνιους, ενώ η διεθνής «προοδευτική» κοινότητα σωπαίνει – και μάλιστα σε περίοδο κατάπαυσης του πυρός – αποδεικνύει πως δεν πρόκειται πια για κίνημα δικαιοσύνης, αλλά για ιδεολογικό εκφυλισμό. Στην καρδιά του ζητήματος δεν βρίσκεται η πολιτική αλλά η ηθική: ποιος λυτρώνει τον αιχμάλωτο, ποιος τον εκτελεί – και ποιος επιλέγει να μην κοιτάξει.
13°
