Το κίνημα των Χούτι στην Υεμένη: Η ευθυγράμμιση με τη Χαμάς, οι ευκαιριακές συμμαχίες και οι παραβιάσεις του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου
Στη σύγκρουση Ισραήλ-Χαμάς, το κίνημα των Χούτι στην Υεμένη ευθυγραμμίστηκε με τη Χαμάς και χρησιμοποιεί σήμερα πυραύλους και μη επανδρωμένα εναέρια οχήματα (UAV) εναντίον ισραηλινών στόχων και εμπορικών πλοίων στον κόλπο του Άντεν. Μερικά από αυτά αναχαιτίζονται από τις Ισραηλινές Αμυντικές Δυνάμεις (IDF) πάνω από την Ερυθρά Θάλασσα μέσω του συστήματος αντιπυραυλικής άμυνας Arrow• άλλα, από το αμερικανικό Ναυτικό και την ισραηλινή αεροπορία.
Χούτι: Ποια είναι η σιιτική μαχητική οργάνωση που ελέγει τη βόρεια Υεμένη
Ποιοι είναι όμως αυτοί οι Χούτι; Πρόκειται για σιιτική μαχητική οργάνωση που ελέγχει τη βόρεια Υεμένη και χρηματοδοτείται από το Ιράν για το οποίο δρα ως πληρεξούσιος. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, η Βόρεια Κορέα έχει επίσης χρηματοδοτήσει και στηρίξει τους Χούτι που κινούνται με το σύνθημα «Θάνατος στην Αμερική, Θάνατος στο Ισραήλ, Ανάθεμα στους Εβραίους, Νίκη στο Ισλάμ». Μετά την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ τον περασμένο Οκτώβριο, μαχητικές ομάδες σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή, συμπεριλαμβανομένων των Χούτι, εξέφρασαν τη στήριξή τους στους Παλαιστινίους και απείλησαν να επιτεθούν στο Ισραήλ. Ο δε ηγέτης των Χούτι Αμπντούλ Μαλίκ προειδοποίησε τις Ηνωμένες Πολιτείες να μην επέμβουν, απειλώντας με αντίποινα μέσω drones και πυραύλων. Ανάμεσα στα όπλα των Χούτι, που προέρχονται κυρίως από το Ιράν, συμπεριλαμβάνονται πύραυλοι εδάφους-εδάφους και μη επανδρωμένα εναέρια οχήματα, ενώ μια από τις τακτικές τους είναι η πειρατεία πλοίων: από τον περασμένο Οκτώβριο έχουν πραγματοποιήσει τουλάχιστον δέκα πειρατείες σε πλοία ισραηλινών συμφερόντων, ανεξαρτήτως σημαίας, στην Ερυθρά Θάλασσα και στα στενά Μπαμπ αλ-Μάντεμπ (τα λεγόμενα «Πύλες των δακρύων»). Για τις πειρατείες επιστρατεύουν Σομαλούς και, όπως φαίνεται, δεν φείδονται βαλλιστικών πυραύλων: το Ιράν έχει υπάρξει γενναιόδωρο• τροφοδοτεί τους Χούτι με υψηλή τεχνολογία, με σκάφη συλλογής πληροφοριών και με συμβούλους στρατηγική. Έτσι, οι επιθέσεις τους έχουν επηρεάσει τη ναυτιλία προς το Ισραήλ και το τοπικό εμπόριο• πάνω από 100 τάνκερ επαναδρομολογήθηκαν για να κάνουν τον περίπλου της Αφρικής, δηλαδή απόσταση μεγαλύτερη κατά περίπου 6.000 ναυτικά μίλια από την προβλεπόμενη ώστε να αποφύγουν την Ερυθρά Θάλασσα. Εξάλλου, το κόστος ασφάλισης για τα εμπορικά πλοία που διέρχονται ακόμα από την Ερυθρά Θάλασσα έχει αυξηθεί κατά 250% μέσα σε ένα μήνα. Αν και οι Ισραηλινοί αντιμετωπίζουν καθυστερήσεις στην αλυσίδα εφοδιασμού και αυξήσεις τιμών, οι επιπτώσεις αυτού του μπλόκου είναι σοβαρότερες για την αιγυπτιακή οικονομία: η ναυτιλία μέσω της Διώρυγας του Σουέζ συνεισφέρει με σχεδόν 9,4 δισεκατομμύρια δολάρια στην αιγυπτιακή οικονομία, η οποία υποφέρει από κρίση χρέους που επιδεινώνεται από τις διαταραχές του εμπορίου με το Ισραήλ λόγω του πολέμου στη Γάζα.
Οι Ανσάρ Αλλάχ (θεράποντες του Θεού) είναι ισλαμιστές Ζαϊντί που ονομάστηκαν Χούτι από τον Χουσεΐν Μπαντρεντίν αλ-Χούτι, ο οποίος το 2004 υποκίνησε εξέγερση στην Υεμένη. Οι Ένοπλες δυνάμεις της Υεμένης τον σκότωσαν εκείνο τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους. Καθοδηγούμενοι από τον Αμπντούλ-Μαλίκ αλ-Χούτι, πέτυχαν, με τη στήριξη του Ιράν, να αποκτήσουν με πραξικόπημα το 2014-2015 τον έλεγχο σημαντικών εδαφών, της πρωτεύουσας Σαναά και του κοινοβουλίου. Σύμφωνα με το Wikileaks, προμηθεύτηκαν όπλα από την υεμενική μαύρη αγορά και από διεφθαρμένα μέλη της Ρεπουμπλικανικής Φρουράς με αποτέλεσμα να ασκούν σήμερα de facto έλεγχο στο μεγαλύτερο τμήμα της βόρειας Υεμένης. (Το βόρειο τμήμα ενώθηκε με το νότιο το 1990.) Έκτοτε, η κυβέρνηση της Υεμένης κατέστειλε επανειλημμένα δια της βίας διαμαρτυρίες αποσχιστικών κινημάτων.
Υπό την ηγεσία του θρησκευτικού ηγέτη των Ζαϊντί Χουσεΐν, οι Χούτι εμφανίστηκαν ως κίνημα αντιπολίτευσης στον πρόεδρο της Υεμένης Αλί Αμπντουλάχ Σάλεχ τον οποίον κατηγόρησαν για διαφθορά και για συνεργασία με τη σουνική Σαουδική Αραβία και τις ΗΠΑ. Ταυτοχρόνως συνήψαν στενές σχέσεις με τη λιβανέζικη σιιτική Χεζμπολάχ στο πλαίσιο μιας οπτικής παναραβισμού πλην όμως με απροκάλυπτη εχθρότητα εναντίον των σουνιτών. Το 2011, οι Χούτι συμμετείχαν στη λεγόμενη Επανάσταση της Υεμένης σε μια κατάσταση χαοτικών και παράδοξων συμμαχιών που έδειχνε ότι η μοναδική τους επιδίωξη ήταν η επικράτησή τους στο εσωτερικό και η επίθεση εναντίον των Ηνωμένων Πολιτειών, του Ισραήλ και της Σαουδικής Αραβίας στο εξωτερικό. Αν και πράγματι η Σαουδική Αραβία παρεμβαίνει στις εμφύλιες συγκρούσεις της Υεμένης, οι ΗΠΑ δεν ενδιαφέρονται για την Υεμένη: απλώς, κατά καιρούς, βοηθούν η Σαουδική Αραβία μαζί με το Μπαχρέιν, το Κατάρ, το Κουβέιτ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την Αίγυπτο, την Ιορδανία, το Μαρόκο και το Σουδάν. Πάντως, ο αντιαμερικανισμός των Ζαϊντί επιδεινώθηκε από την εισβολή στο Ιράκ το 2003 και Υεμενίτες που μεγάλωσαν σ’ αυτό το κλίμα έχουν κάνει σκοπό της ζωής τους τον «θάνατο στην Αμερική».
Τι θέλουν οι Χούτι: κατ’ αρχάς, επειδή πρόκειται για φονταμενταλιστές που κινούνται με θρησκευτικά και φυλετικά κριτήρια, επιδιώκουν την κυριαρχία μιας ομάδας φυλών της βόρειας Υεμένης• και προπάντων τη σταθεροποίηση ενός σιιτικού θεοκρατικού καθεστώτος σαν το ιρανικό. Το πρόβλημα τόσο για τους ίδιους του Χούτι, όσο και για την Υεμένη, είναι πως η χώρα συντίθεται από πολλές διαφορετικές φυλές, μερικές από τις οποίες δεν είναι καν Άραβες• κι ότι από θρησκευτική άποψη οι σουνίτες είναι σαφώς περισσότεροι από τους σιίτες. Υπάρχουν περαιτέρω «ιδεολογικές» αποκλίσεις: μερικοί στηρίζουν τον λεγόμενο «Κορανικό Τρόπο», σύμφωνα με τον οποίο το Κοράνι περιέχει όλες τις απαντήσεις για τη βελτίωση της μουσουλμανικής κοινωνίας και δεν επιδέχεται ποικίλες ερμηνείες• άλλοι πιστεύουν στο απόλυτο, θεϊκό δικαίωμα των απογόνων του Προφήτη να κυβερνούν. Αν και οι Χούτι υποτίθεται ότι αγωνίζονται για κυβερνητική λογοδοσία, τερματισμό της εκτεταμένης διαφθοράς, υπηρεσίες κοινής ωφελείας, δίκαιες τιμές καυσίμων, ευκαιρίες εργασίας για τους απλούς Υεμενίτες και απώθηση της δυτικής επιρροής, το κίνημά τους υπήρξε οπορτουνιστικό, συνάπτοντας ευκαιριακές συμμαχίες και προωθώντας την πρωτοκαθεδρία της αίρεσης των Ζαϊντί αποτελούν περίπου το 25% του πληθυσμού. Η γενική τους αντίληψη για τη διακυβέρνηση είναι φυλετική (tribal): αναγνωρίζουν ως ηγετική μορφή κάποιο ξεχωριστό άτομο που δήθεν κατάγεται από τον Μωάμεθ και που, με χρόνια με καιρούς, θα γίνει «οικουμενικός ηγέτης» - πράγμα που ταυτίζεται με την αντίληψη του Χομεϊνί και των μουλάδων διαδόχων του.
Για τον Ευρωπαίο παρατηρητή η κατάσταση στην Υεμένη είναι μεγάλο μπέρδεμα: οι Χούτι ισχυρίζονται ότι πολεμούν εναντίον της υποτιθέμενης επέκταση του σαλαφισμού στην Υεμένη και για την υπεράσπιση της κοινότητάς τους από τις διακρίσεις• θεωρούν την Αλ Κάιντα «σαλαφίτες τζιχαντιστές» και ως εκ τούτου «θανάσιμους εχθρούς» τους, αλλά παρ’ όλ’ αυτά, από το 2014 μέχρι το 2019, η ηγεσία τους υπέγραψε πολλές συμφωνίες συνύπαρξης με την κοινότητα των σαλαφιστών. Αν και η συνεργασία τους με την Αλ Κάιντα πρέπει να θεωρείται αναμφισβήτητη, οι Χούτι δεν είναι μια απολύτως συνεκτική ομάδα με απολύτως συγκεκριμένες ιδέες: η πολιτική τους ιδεολογία έχει σταδιακά μετατοπιστεί από τη βαριά θρησκευτική κινητοποίηση και τον ακτιβισμό υπό τον Χουσεΐν στην πιο ισχυρή, πολιτιστική ρητορική υπό τον Αμπντουλμαλίκ, τον σημερινό ηγέτη τους. Λόγω της στήριξης που δέχτηκαν από τις βόρειες φυλές, κυρίως της αίρεσης Ζαϊντί, το κίνημα των Χούτι πρέπει να θεωρείται μοναρχική φατρία με διφορούμενη στάση σχετικά με την πιθανή μετατροπή της Υεμένης σε ομοσπονδία ή σχετικά με τον χωρισμό της σε δύο ανεξάρτητα κράτη. Όμως, στην πραγματικότητα, όλα αυτά τα διακυβεύματα -εθνικά σύνορα, μορφή διακυβέρνησης, οικονομία, εμπορικές και διπλωματικές σχέσεις- έχουν δευτερεύουσα σημασία μπροστά στις άμεσες, επιτακτικές διεκδικήσεις των Χούτι: την εξάλειψη των Εβραίων, την εξάλειψη των οπαδών της θρησκείας Μπαχ Άι (ένα «πνευματικό» ρεύμα) και την ισλαμιστική-εθνικιστική προπαγάνδα στα πρότυπα της Χεζμπολάχ. Αυτό που έχει τη μείζονα σημασία για τη διεθνή κοινότητα είναι ότι οι Χούτι διαθέτουν τα μέσα να καταστήσουν τον πόλεμο στη Γάζα μεγάλη περιφερειακή σύγκρουση και να διαταράξουν σοβαρά το διεθνές εμπόριο. Οι Χούτι, που έχουν κατηγορηθεί για παραβιάσεις του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου, όπως η επιστράτευση παιδιών στρατιωτών, οι βομβαρδισμοί περιοχών αμάχων, οι αναγκαστικές εκκενώσεις, οι εκτελέσεις και η κακοποίηση γυναικών και κοριτσιών, φαίνονται έτοιμοι και ικανοί για όλα.
Υπενθυμίζεται ότι η Υεμένη είναι χώρα στην Αραβική Χερσόνησο, συνορεύει με το Ομάν και τη Σαουδική Αραβία, ενώ απέναντι από τον Κόλπο του Άντεν βρίσκεται η Σομαλία. Αν και πρόκειται για μια από τις φτωχότερες χώρες στον κόσμο έχει δυναμικό ανάπτυξης -στο νότιο τμήμα το κλίμα ευνοεί τη βλάστηση, εξού και το αρχαίο όνομα «Ευδαίμων Αραβία»- και, καθώς η περιοχή αποτελεί μια από τις αρχαιότερες κοιτίδες πολιτισμού στη Μέση Ανατολή, έχει μακρά ιστορία εμπορίου, κυρίως μπαχαρικών. Η σύγχρονη ιστορία της Υεμένης αρχίζει το 1918, όταν η Βόρεια Υεμένη ανεξαρτητοποιήθηκε από την Οθωμανική Αυτοκρατορία• στη συνέχεια, το 1970 η νότια περιοχή υιοθέτησε κομμουνιστικό κυβερνητικό σύστημα, αλλά τελικά το 1990 ενώθηκε με τον βορρά. Από το 2015 εκτυλίσσονται εμφύλιες συγκρούσεις με αποτέλεσμα μεγάλο μέρος των κατοίκων να υποφέρουν από υποσιτισμό. Το ποσοστό της ανεργίας κυμαίνεται γύρω στο 40% ενώ ο πληθυσμός αυξάνεται ραγδαία: σήμερα υπολογίζεται σε 24 εκατομμύρια. Πολλοί Υεμενίτες ζουν από τα εμβάσματα των μεταναστών στις γειτονικές χώρες, στην Ινδονησία, στο Πακιστάν, στη Βρετανία και στις ΗΠΑ. Στις προεδρικές εκλογές του 2012μοναδικός υποψήφιος ήταν ο Αμπντ αλ-Ραμπ Μανσούρ αλ-Χαντί, ο οποίος παρέμεινε στο αξίωμα μέχρι τις 7 Απριλίου 2022, οπότε παραιτήθηκε και παρέδωσε την εξουσία στο νεοσύστατο Προεδρικό Συμβούλιο Ηγεσίας. Νωρίτερα φαίνεται ότι είχε ήδη εγκαταλείψει την προεδρία και ότι κατοικούσε στο Ριάντ όπου βρισκόταν σε κατ' οίκον περιορισμό.
23°
