Οι γυναίκες στο Ιράν, τα μηδαμινά δικαιώματά τους και η υποχρεωτική μαντίλα.
Η Ιρανή Σοχέιλα Αμπεντί ήταν 15 χρονών όταν την πάντρεψαν με έναν άνδρα που την κακοποιούσε. Μετά από δέκα χρόνια τον σκότωσε, συνελήφθη και καταδικάστηκε σε θάνατο. Εκτελέστηκε φέτος τον Ιούλιο, καθώς η οικογένεια του συζύγου της αρνήθηκε να της δώσει χάρη ή να δεχτεί χρήματα για την εξαγορά της ποινής, όπως επιτρέπει ο νόμος. Μαζί της εκτελέστηκαν και άλλες δύο γυναίκες για όμοια εγκλήματα.
Οι γυναίκες στο Ιράν δεν καταπιέζονται μόνο επειδή είναι υποχρεωμένες από τον νόμο να καλύπτουν το σώμα τους με φαρδιά ρούχα και τα μαλλιά τους «για να μην προκαλούν» όταν κυκλοφορούν δημοσίως. Δεν έχουν το δικαίωμα να ζητήσουν οι ίδιες διαζύγιο, ακόμα και αν κακοποιούνται από τους συζύγους τους, πράγμα που συμβαίνει συχνά. Μπορούν επίσης, σύμφωνα με το εθιμικό δίκαιο, να δοθούν ως δώρα από τη φυλή στην οποία ανήκουν σε άλλη φυλή, για την αποκατάσταση των σχέσεων και χωρίς να έχουν οι ίδιες λόγο σε αυτή τη συναλλαγή κατά την οποία αντιμετωπίζονται σαν πράγματα. Στο δικαστήριο ο λόγος τους θεωρείται ότι αντιστοιχεί στο μισό ενός άνδρα, και σε περιπτώσεις αποζημιώσεων δικαιούνται το μισό από τους άνδρες – οι οποίοι είναι πάντα η κεφαλή της οικογένειας. Οι γιοι κληρονομούν τα διπλάσια από τις κόρες. Χρειάζονται συχνά άδεια από άνδρες συγγενείς τους για να ταξιδέψουν, γεγονός που τις στερεί πολλές ευκαιρίες, εργασίας και άλλες. Δεν τους επιτρέπονται όλα τα πεδία σπουδών και επαγγελματικής δραστηριότητας. Μόλις το 2019, μετά την αυτοκτονία μίας γυναίκας σε διαμαρτυρία για τον αποκλεισμό, τους επετράπη η είσοδος σε γήπεδα και στάδια για να παρακολουθήσουν ορισμένους αγώνες. Και βέβαια, θεωρείται πάντα ότι είναι φορείς της τιμής της ευρύτερης οικογένειας, γεγονός που τις εκθέτει σε συνεχή παρακολούθηση της συμπεριφοράς τους και σε κίνδυνο ακόμα και για τη ζωή τους.
Η υποχρεωτική κάλυψη του σώματος και της κεφαλής είναι μόνο η πιο εμφανής από τις ελευθερίες που στερούνται. Ίσως γι’ αυτό να είναι και αυτή που βλέπουμε περισσότερο εμείς στις δυτικές ελεύθερες κοινωνίες. Αυτό το συμβολικό κομμάτι ύφασμα είναι μια συνεχής υπενθύμιση σε όλες τις γυναίκες ότι στερούνται την εξουσία και την δυνατότητα αυτοδιάθεσης να λαμβάνουν τις πιο βασικές αποφάσεις για τη ζωή τους. Όλες οι επιλογές τους περιορίζονται και ρυθμίζονται από ανδροκρατούμενες αρχές.
Η υποχρεωτικότητα της κάλυψης ήρθε πολύ σύντομα μετά την επανάσταση που ανέτρεψε τον Σάχη: Στις 7 Μαρτίου του 1979 ο Αγιατολλάχ Χομεϊνί ανακοίνωσε ότι το χιτζάμπ θα είναι στο εξής υποχρεωτικό για όλες τις γυναίκες και ότι όσες δεν το φορούν θα θεωρούνται «γυμνές». Από τότε ξεκίνησε και η αντίσταση. Σχετικός νόμος, που καθιστά υποχρεωτική την κάλυψη από την ηλικία των 9 ετών, ψηφίστηκε το 1981 και το 1983 η Βουλή αποφάσισε ότι οι γυναίκες που δεν κάλυπταν τα μαλλιά τους δημοσίως θα μπορούσαν να καταδικαστούν σε 74 μαστιγώματα. Το 1995 προστέθηκαν 60 ημέρες φυλάκισης στην επαπειλούμενη ποινή. Η ειδική αστυνομία ηθών που ελέγχει την εφαρμογή του νόμου ιδρύθηκε το 2004 από τον πρόεδρο Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ (αυτόν που μιλώντας στο Πανεπιστήμιο Columbia στις ΗΠΑ το 2007 είχε δηλώσει ότι δεν υπάρχουν ομοφυλόφιλοι στο Ιράν).
Γιατί όμως υποχρεώνονται οι γυναίκες να καλύπτονται; Όπως εξηγεί στο BBC άνδρας που εργάζεται στην αστυνομία που επιβλέπει την τήρηση του νόμου: «Μας είπαν ότι ο ρόλος της αστυνομίας ηθών είναι να προστατεύσει τις γυναίκες. Διότι αν δεν ντύνονται σωστά, τότε οι άνδρες μπορεί να προκληθούν και να τις βλάψουν». Δηλαδή, με άλλα λόγια, οι γυναίκες καλύπτονται γιατί οι άνδρες δεν μπορούν να συγκρατηθούν. Ενίοτε, όπως είδαμε με την υπόθεση της Μαχσά Αμινί, οι γυναίκες πεθαίνουν υπό ύποπτες συνθήκες επειδή δεν φρόντισαν να μην προκαλούν.
Αυτό θα πρέπει να προβληματίσει όλες και όλους που θεωρούν ότι το κάλυμμα του σώματος και των μαλλιών είναι επιλογή των γυναικών – όπως το Συμβούλιο της Ευρώπης, που τον Νοέμβριο του 2021 «έτρεξε» την καμπάνια «Beautyisindiversityasfreedomisinhijab», και την απέσυρε μετά την κατακραυγή. Η επιλογή είναι επιλογή μόνο όταν η άρνησή της δεν επιφέρει δυσανάλογα υποφερτές συνέπειες, όπως αυτές που βλέπουμε στο Ιράν, στη Σαουδική Αραβία και σε άλλες μουσουλμανικές χώρες.
Και όπως αυτές που δεν θέλουμε να δούμε στις ευρωπαϊκές χώρες, όπου η ισλαμική μαντίλα και η χρήση της υποστηρίζεται από φεμινιστικές και άλλες οργανώσεις, στο όνομα της ελευθερίας επιλογής. Ας αναρωτηθούμε αν οι έφηβες στα προάστια των Βρυξελλών και της Μασσαλίας μπορούν πραγματικά να αρνηθούν να φορέσουν τη μαντίλα, όταν όλες στον κοινωνικό τους περίγυρο φορούν και οι ίδιες κινδυνεύουν στην καλύτερη περίπτωση να τις αρνηθεί η οικογένειά τους και να χάσουν τον σεβασμό της κοινωνίας (δείτε εδώ ένα βίντεο του 2019 με το οποίο η κυβέρνηση του Ιράν εξηγεί παραστατικά πώς ο σεβασμός που απολαμβάνει μία γυναίκα είναι ευθέως ανάλογος με την «σωστή» ενδυμασία).
Ας μας προβληματίσει επίσης η πεποίθηση που φαίνεται να έχουν οι γυναίκες αυτές καθώς και όσοι τις υποστηρίζουν: ότι η ανοιχτή κοινωνία δεν τις σέβεται, ότι οι άνδρες είναι όλοι apriori πιθανοί βιαστές, κι επομένως εκείνες πρέπει να καλύπτονται. Αν το metoo έχει ξεπεράσει κάποια όρια, τι να πει κανείς γι' αυτή την προσέγγιση;
9°
