Ο τίτλος της συνέντευξης είναι ένας στίχος από το καινούργιο βιβλίο του Δημήτρη Καλοκύρη, «Ισαύρων» (εκδ. Άγρα). Ένα ποιητικό βιβλίο καυστικό («Ο σκοπός αγοράζει τα… Μέσα») και ανορθόδοξο («Ένα είναι το Κόμμα, κι η άνοιξη ακριβής»), από ένα συγγραφέα και μεταφραστή που έχει υπάρξει εκδότης σπουδαίων περιοδικών και σήμερα είναι πρόεδρος στην Εταιρεία Συγγραφέων.
«Στη ζωή ξεκινά κανείς ως ποιητής/και καταντά πεζογράφος» λέει ένα δίστιχο ποίημά σας. Η δραστηριότητά σας ως πρόεδρος της Εταιρείας Συγγραφέων είναι στα πλαίσια αυτής της «υποχρεωτικής κατάντιας»;
Το ποίημα αυτό δεν αναφέρεται μόνο στη λογοτεχνία, αλλά είναι αντίληψη ζωής ‒ μεγαλώνοντας ξεπεζεύεις από τον Πήγασο. Όσο για τη σχέση μου με την Εταιρεία κρατάει από την ίδρυσή της το ’81. Απλά τα τελευταία δύο χρόνια ανέλαβα χρέη προέδρου, και εκτός των διακηρύξεων ή των αμιγώς συνδικαλιστικών θεμάτων με τα οποία ασχολούμαι, κάνουμε και πιο δημιουργικά πράγματα, που ταιριάζουν αν θέλετε, στον κόσμο της… ποίησης του αναφέρατε.
Όπως;
Θα προκρίνω κάποιες περιπτώσεις που φροντίζουν ώστε να γίνει πιο εξωστρεφές το πρόσωπο της Εταιρείας. Πριν από ένα μήνα κάναμε την πρώτη συνάντηση φαντασιακής λογοτεχνίας. Επινοήσαμε ένα συγγραφέα, δημιουργώντας βιογραφικό που περιλαμβάνει από φωτογραφίες μέχρι εργογραφία. Κατόπιν διοργανώσαμε μια ημερίδα (και νυχτερίδα), όπου δεκαπέντε μέλη παρουσίασαν τη δική τους άποψη για το συγγραφέα. Εντός των ημερών θα κυκλοφορήσει από τις εκδ. Αίωλος το βιβλίο με τις εισηγήσεις, το οποίο θα το παρουσιάσουμε στον Iano. Από τις εκδ. Καστανιώτη κυκλοφορεί ο τόμος «Οι τόποι της λογοτεχνίας» στον οποίο μέλη της εταιρείας ανθολογούν ή γράφουν ένα κανούργιο κείμενο για τον τόπο τους – όχι υποχρεωτικά τον γενέθλειο, αλλά όποιον αυτοί θεωρούν τόπο τους. Εξελίξαμε το ημερολόγιό μας. Το φετινό είχε θέμα τις Γέφυρες – από αυτή του οδοντιάτρου μέχρι τη γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου και κυκλοφορεί από τις εκδ. Πατάκη. Η εκδήλωση έγινε πάνω στη γέφυρα του Ρίου και μετά συνεχίστηκε στο Δημοτικό Θέατρο της Πάτρας, το οποίο βούλιαξε από κόσμο! Σε συνεργασία με τον Δήμο Αθηναίων πραγματοποιήσαμε μια πολύ μεγάλη έκθεση στο χώρο της πρώην ΕΑΤ ΕΣΑ, όπου εκτέθηκε το καλλιτεχνικό έργο 50 μελών της εταιρείας. Μιλάμε για συγγραφείς που έχουν αναγνωρισμένο καλλιτεχνικό έργο από ζωγραφική έως φωτογραφία, έχουν γυρίσει ταινίες... Το περιουσιακό στοιχείο της εταιρείας είναι τα μέλη της. Πολλοί εξ αυτών είναι ειδικευμένοι σε άλλους τομείς, όπως οικολογία, ιατρική κ.λπ. Σε συνεργασία με το Ίδρυμα Θεοχαράκη διοργανώσαμε μια σειρά μαθημάτων με τα εξειδικευμένα μέλη ως ομιλητές. Είναι μόνο κάποιες από τις δράσεις…
Πώς επιλέγονται τα μέλη;
Υπάρχει μια πολύ συγκεκριμένη και αυστηρή διαδικασία, όπως αυτή ορίστηκε από την καταστατική αρχή της εταιρείας. Πρέπει να έχεις εκδώσει ορισμένο αριθμό βιβλίων, να σε έχει προτείνει ένα άλλο μέλος και να συνυπογράψουν άλλα 5 με 6 μέλη. Δεν έχει σημασία αν εκτιμάς ή συμφωνείς με το έργο ενός μέλους, όλα τα μέλη είναι ισότιμα. Αυτή τη στιγμή αριθμούμε περί τα 300: 200 τακτικά, 30 αντεπιστέλλοντα και καμιά πενηνταριά επίτιμα. Στα μέλη της εταιρείας έχουμε τη χαρά να λέμε πως είναι οι πιο σημαντικοί συγγραφείς και μη ξεχνάμε πως επίτιμος πρόεδρος εφ’ όρου ζωής ήταν ο Οδυσσέας Ελύτης και στους κόλπους της περιλάμβανε τον Μανώλη Αναγνωστάκη, τον Γιώργο Χειμωνά… Από τα σημερινά μέλη αναφέρω πολύ ενδεικτικά ονόματα όπως Νάνος Βαλαωρίτης, Κική Δημουλά, Τίτος Πατρίκιος, Θανάσης Βαλτινός…
Το τελευταίο βιβλίο σας σε ποιον τομέα το βρίσκουμε μέσα στα βιβλιοπωλεία;
Θέλω να πιστεύω στα βιβλία ποίησης. Αυτό είναι το 51ο βιβλίο μου και είχα χρόνια να εκδώσω ποιητική συλλογή. Πολλά από τα κείμενα είχαν δημοσιευτεί σε διάφορα περιοδικά, ξαναδουλεύτηκαν και πήραν τη θέση τους στο βιβλίο.
«Νομο[σ]ταγής πολίτης: Ψηφίζω κομμουνιστές/ καπιταλιστικών χωρών» ένα ποίημά σας. Αναρωτιέμαι πώς γεννήθηκε ένας τέτοιος στίχος.
Πολλοί γεννήθηκαν τυχαία∙ ακόμα κι εκεί που περπατάω στο δρόμο μπορεί να έρθει με τον αέρα η ποίηση. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις όπου έκανα κανονική μεταγραφή κειμένου, το οποίο είχα διαβάσει στο δρόμο. Το «Τιμές κάτω του σκότους» ήταν ανακοίνωση στη βιτρίνα ενός καταστήματος, γι’ αυτό και ο τίτλος μέσα στο βιβλίο είναι «αυθεντικός αναγραμματισμός». Για μένα αυτή η ανακοίνωση είναι ένας αυτούσιος και δραστικός στίχος. Στο βιβλίο υπάρχουν πολλοί τέτοιοι σκόρπιοι στίχοι∙ μάλλον η δυναμική τους είναι τόσο ισχυρή που δεν θα μπορούν να ενταχτούν σ’ ένα μεγαλύτερο ποίημα ‒ ποιητικές αναλαμπές τους λέω. Από την άλλη με ενδιαφέρει και το πεζογράφημα, γιατί διαθέτει μια πολύ διαφορετική τεχνική που είναι χρήσιμη για να εισχωρήσεις πιο βαθιά στα πράγματα, αλλά και να κάνεις πιο εκτενή σχόλια… Πάντως δεν βάζω πολύ σαφή όρια μεταξύ των ειδών. Στο βιβλίο θα βρείτε ποιήματα, δοκιμιακά κείμενα, μέχρι και τη μετάφραση ενός ποιήματος του Πινδάρου, γιατί θεωρώ πως και η μετάφραση είναι ένα πρωτογενές υλικό. Χιούμορ, σάτιρα, λοξό κοίταγμα είναι κάποια από τα χαρακτηριστικά μου, τα οποία διέπουν και αυτά τα κείμενα.
Υπήρξατε εκδότης περιοδικών, όπως το «Τραμ» και ο «Χάρτης», διευθυντής στο «Τέταρτο» του Χατζιδάκι. Μια ανάλογη περιπέτεια έκδοσης θα έμοιαζε σήμερα με επικίνδυνη αποστολή;
Ήταν άλλες εποχές τότε. Τώρα πια είναι σχεδόν ανέφικτο να εκδίδεις παρόμοια περιοδικά. Τα δύο πρώτα είχαν να κάνουν περισσότερο με πρωτογενή δημιουργία. Όλη σχεδόν η γενιά ποιητών του ’70 πρωτοδημοσίευσε στο «Τραμ». Στον «Χάρτη» είχαμε επιλέξει τους βασικούς συνεργάτες, όπως ο Γιώργος Χειμωνάς, ο Νάσος Θεοφίλου, ο Τάσος Δενέγρης, και σ’ αυτούς δώσαμε χώρο να δημοσιεύουν ό,τι και σε όποια έκταση ήθελαν…. Πριν από χρόνια ένα καινούργιο βιβλίο προκαλούσε μεγάλη συζήτηση. Σήμερα ας μην πούμε καλύτερα ποια βιβλία την προκαλούν…. Όμως, θέλω να διευκρινίσω κάτι. Δεν είμαι καθόλου από αυτούς που νοσταλγούν τα παλιά χρόνια. Με ενδιαφέρει το παρόν και ακόμα περισσότερο το μέλλον.
Μέσα στο 2015 θα βγει ο δεύτερος τόμος από το «Παρασάγγες», πάλι από τις εκδ. Άγρα. Θα είναι στην ίδια λογική με τον πρώτο; Να υπογραμμίσω πως ο πρώτος τιμήθηκε με το βραβείο διηγήματος του Ιδρύματος Ουράνη της Ακαδημίας.
Ο πρώτος τόμος είχε τον υπότιτλο «Ονομαστικόν» και ήταν γραμμένος με λεξικογραφικό τρόπο. Εκεί είχα καταχωρημένες γνωριμίες μου με γνωστούς ανθρώπους των Τεχνών ‒ δεν ήταν βιογραφικά σημειώματα. Τα επεισόδια που εκεί διηγούμαι δεν μεταδίδουν υποχρεωτικά κάποια μεγάλη σοφία, παρά την αίσθηση μιας συνάντησης ‒ ακόμα και για έναν καφέ. Με τον Γκάτσο, για παράδειγμα, όταν πίναμε καφέ στου Zonnar’s δεν συζητούσαμε αναγκαστικά για ποίηση αλλά για ό,τι μας απασχολούσε εκείνη την εποχή ή απασχολούσε την επικαιρότητα. Ή συνάντησή μου με τον Ίταλο Καλβίνο ήταν μια απλή ωραία συνάντηση δύο ανθρώπων που συμπάθησε ο ένας τον άλλο. Μόνο όταν μεσολαβεί το μαγνητόφωνο ο συνομιλητής αλλάζει. Θυμάμαι την πρώτη φορά που συναντηθήκαμε με τον Μπόρχες ήταν πολύ χαλαρός και όλα κυλούσαν ωραία∙ όταν άνοιξα το μαγνητόφωνο μόνο και μόνο για να γράψω τη φωνή του άλλαξε αμέσως ο τόνος, ο τρόπος της φωνής του, αλλά και αυτά που έλεγε. Ο δεύτερος λοιπόν τόμος αναφέρεται πάλι σε πρόσωπα, αλλά αυτή τη φορά μέσω διευρυμένων βιβλιοπαρουσιάσεων, και φυσικά θα υπάρχει ευρετήριο που θα συνδέει και τους δύο τόμους.
Δεν σας έτυχε όμως στις προσωπικότητες που συναντήσατε να υπήρξαν και αυτοί που ανεξάρτητα αν θαυμάζατε το έργο τους δεν σας πήγαιναν ως χαρακτήρες;
Σπανίως έχει συμβεί και η σχέση μου παρέμεινε επιφανειακή. Από την άλλη, πολλές φορές τα προβλήματα της δουλειάς δεν με άφηναν να σταθώ για πολύ χρόνο στο γεγονός πως απέναντί μου είχα, για παράδειγμα, ένα μεγάλο συνθέτη και διανοητή όπως ο Χατζιδάκις. Τόσο στο ραδιόφωνο όσο και στο περιοδικό ήταν τόσα τα θέματα που είχαμε να λύσουμε, που δεν σκεφτόσουν ποιον είχες δίπλα σου. Στην αρχή οι συναντήσεις μου είτε αναφέρομαι στον Ελύτη είτε στον Εμπειρίκο ήταν φυσικά επιφυλακτικές. Στη συνέχεια όμως και όταν έχουν μεσολαβήσει πολλές πίτσες που μοιραστεί μαζί οι σχέσεις γίνονται πιο φιλικές και καθημερινές. Από την άλλη με τον Εγγονόπουλο, αν και είχαμε επαφή για χρόνια, δεν μπορώ να πω πως γίναμε ποτέ φίλοι ‒ ίσως να μην ταίριαζαν οι ιδιοσυγκρασίες των χαρακτήρων μας. Ως ένα βαθμό καταλάβαινα πως ήμουν ένα τυχερό δοχείο, αλλά δεν ήξερα πως όλο αυτό στο μέλλον θα το αξιοποιούσα.
17°
