Είναι γνωστά μόλις 35 από τα έργα του, ωστόσο η έκθεση «Vermeer and the Masters of Genre Painting: Inspiration and Rivalry», που φιλοξενείται μέχρι τις 17 Σεπτεμβρίου στην Εθνική Πινακοθήκη της Ιρλανδίας, στο Δουβλίνο, αποδεικνύει πως ο Βερμέερ άλλαξε τον ρου της εικαστικής ιστορίας. Αυτή είναι η ιστορία του.
Ρενιέ Φοξ, αλλιώς και Ρενιέ βαν Μέερ: υφαίνει μετάξι και εμπορεύεται έργα τέχνης. Το 1615 ερωτεύεται την Ντίνια, νεαρά Βελγίδα από την Αμβέρσα, και την παντρεύεται πάραυτα. Το 1632 η αγάπη τους καρποφορεί. Ο υιός της οικογένειας γεννιέται στο Ντελφτ της Ολλανδίας. Η ακριβής ημερομηνία γέννησης χάνεται στα βάθη των αιώνων, ωστόσο η 31η Οκτωβρίου βρίσκει τους ευτυχείς γονείς στον ανακαινισμένο ναό της πόλης να μοιράζουν μπομπονιέρες βάφτισης. Το όνομα αυτού Γιοχάνες!
Η γυναίκα με το γάλα (c. 1658)
Το 1641 η οικογένεια Βερμέερ στέκεται οικονομικά στα πόδια της και αγοράζει ένα μεγάλο σπίτι κοντά στην πλατεία - εμπορικό κέντρο της Ντελφτ. Στην πραγματικότητα πρόκειται για πανδοχείο. Στην είσοδο, αναρτημένη η πινακίδα «Μέτσελεν». Ο Ρενιέ το χρησιμοποιεί για τις καλλιτεχνικές του δοσοληψίες μέχρι το 1652, όταν και μετοικίζει εις τόπους χλοερούς.
Ο πρωτότοκος Γιαν κληρονομεί το πανδοχείο, την επιχείρηση και τα πατρώα προτεσταντικά θρησκευτικά πιστεύω. Έχει όλα τα καλά του κόσμου, όμως ένας έρωτας-ελέφαντας για την Κατερίνα Μπολνές τον χτυπά κατακέφαλα. Όλα του γάμου δύσκολα και η νύφη… καθολική. Ο παράφορα ερωτευμένος νεαρός τινάζει τα πάντα στον αέρα, ασπάζεται τον καθολικισμό, αποκαθιστά την καλή του με παπά και κουμπάρο το ζωγράφο Λέοναρτ Μπράμερ και γίνεται σώγαμπρος.
Ο πεθερόπληκτος: Στο σπίτι το γενικό πρόσταγμα ανήκει στην τσαούσα πεθερά Μαρία Τινς. Το ζεύγος, προκειμένου να αποφευχθούν αιματοκυλίσματα, δίνει το όνομά της στην πρώτη του κόρη. Το πρώτο αγόρι της οικογένειας βαφτίζεται Ιγνάτιος κατά απαίτηση, φυσικά, της πεθεράς, η οποία δηλώνει φανατίλα Ιησουίτισσα και απαιτεί να τιμηθεί ο ιδρυτής του τάγματος, Ιγνάτιος Λογιόλα.
«Πώς θα ’θελα να είχα ένα και δύο και τρία και… δεκατέσσερα παιδιά», τραγουδά στους διαδρόμους η Μαρία, και ο Γιοχάνες με την Κατερίνα σπεύδουν να ικανοποιήσουν την επιθυμία της. Έχοντας να ταΐσει δεκαεπτά στόματα, ο Βερμέερ αποφασίζει να γίνει ζωγράφος, όταν διαπιστώνει ότι το χέρι του «πιάνει». Εκείνη την εποχή η ζωγραφική δεν θεωρείται τέχνη με την υψηλή σημερινή σημασία του όρου, αλλά χειρονακτική εργασία. Οι ζωγράφοι μοιράζονται το ίδιο κοινωνικό στάτους με τους υδραυλικούς, τους μαραγκούς και τους σιδεράδες και εξασφαλίζουν κουτσά στραβά τα προς το ζην πουλώντας τα έργα τους όχι σε φιλότεχνους αριστοκράτες, αλλά σε κοινούς θνητούς. Το εργατικό δυναμικό της Ολλανδίας δεν ενδιαφέρεται να διακοσμήσει το φτωχικό του με πορτρέτα κλασικών ηρώων ή τοπιογραφίες με μυθική θεματολογία, αλλά με σκηνές της καθημερινότητας, με τις οποίες μπορεί να ταυτιστεί συναισθηματικά.
Ο Γιαν μαθητεύει δίπλα σε διάφορους άγνωστους αλλά και γνωστούς (Κάρελ Φαρβίσιους, Λέοναρτ Μπράμερ) δασκάλους του Ντελφτ και εξελίσσει τις δεξιότητές του. Εικονογραφεί τα νοικοκυριά, τα ήθη και τα έθιμα της εποχής του προτείνοντας την αξία της ρεαλιστικής ζωγραφικής. Οι ηθογραφικές του παραστάσεις εμπνέονται από την καθημερινή ζωή και τις συνήθειες των απλών ανθρώπων, ενώ την προσοχή και το ενδιαφέρον του προσελκύουν σε μεγάλο βαθμό οι γυναίκες, γεγονός που εξοργίζει τη «μαμά» Μαρία. Αγαπά τη γραφικότητα και φροντίζει για την απόδοση ακόμα και της παραμικρής λεπτομέρειας. Η γεωμετρία των πινάκων του είναι αυστηρή και συμβάλλει στη δημιουργία θεατρικής δομής. Οι σχεδιαστικές ικανότητες, οι χρωματικές αρετές, η θερμή και ζωντανή πινελιά είναι εμφανείς, οι τόνοι του λιτοί και λυρικοί, η αντίληψή του για το φως μοναδική. Οι εσωτερικοί χώροι περιγράφονται έξυπνα και είναι συνήθως φτωχικοί, όμως από τους καμβάδες ξεχύνεται το αίσθημα της γαλήνης και της σιωπής. Οι εθιμογραφικές συνθέσεις είναι έντονα αφηγηματικές και καταγράφουν με ζωντανό και γλαφυρό τρόπο στιγμιότυπα, ασχολίες, τοπικές ενδυμασίες.
Η τέχνη της ζωγραφικής ή Η αλληγορία της ζωγραφικής (c. 1666–68)
Πίσω από τις απλές εικόνες του Βερμέερ συχνά βρίσκουν «προστασία» συμβολισμοί, ψυχογραφικές παρατηρήσεις και διαχρονικά σχόλια περί ζωής. Εκείνο ωστόσο που έχει τη μεγαλύτερη σημασία είναι η ατμοσφαιρικότητα, η οποία αποδίδεται με την απομόνωση των μοντέλων σε έναν ιδιότυπο μικρόκοσμο τρόπου ζωής, σκέψης και συναισθημάτων.
Από το στούντιό του περνούν για να ποζάρουν όλες οι οικογενειακές φίλες. Εκείνος ζωγραφίζει αργά, δύο ελαιογραφίες μάξιμουμ το χρόνο. Το τάισμα των παιδιών και η εκπλήρωση των συζυγικών του καθηκόντων τον κρατούν συχνά μακριά από το καβαλέτο, ενώ ο θόρυβος και η φασαρία καταβαραθρώνουν την παραγωγικότητά του. Συνολικά φιλοτεχνεί 35 πίνακες.
Το κορίτσι με το ποτήρι του κρασιού (c. 1659)
Το χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου: Τρία από τα παιδιά χάνουν τη ζωή τους, ενώ τα οικονομικά προβλήματα είναι εντονότατα. Όλοι αποδίδουν ενδόμυχα τις γκαντεμιές του βερμερέικου στην γκρίνια της πεθεράς. Μόνη αισιόδοξη αναλαμπή: Την προπαραμονή της πρωτοχρονιάς του 1653 ο γαμπρός εγγράφεται στο Σωματείο Ζωγράφων και καλύπτεται πλέον συνδικαλιστικά, ενώ δέκα χρόνια αργότερα ψηφίζεται πρόεδρος του συλλόγου και γίνεται εργατοπατέρας.
Το 1675, σε ηλικία μόλις 43 χρονών, ο Βερμέερ εξαντλημένος από τη γλωσσοφαγιά μετοικεί εις τόπον χλοερό και το έργο του στη χώρα της λήθης. Δεν έχει πουλήσει ποτέ ούτε έναν πίνακα, γεγονός που ενδεχομένως συμβάλλει στον ολοκληρωτικό αφανισμό της φήμης του. Στη γυναίκα του κληροδοτεί μόνο χρέη και αζήτητα έργα. Η Κατερίνα αναγκάζεται να ζητήσει τη βοήθεια του δημοτικού συμβουλίου της Ντελφτ για να ξεκεφαλώσει. Η καλλιτεχνική του αξία θα γίνει γνωστή δύο αιώνες αργότερα χάρη στον Άγγλο ζωγράφο Γιόσουα Ρέινολντς.
16°
