Άνδρη Χριστοφίδου - Αντωνιάδου και Ανδρέας Μαθιός: Δύο θεατρικοί συγγραφείς μιλούν για τα έργα τους

Συνέντευξη στον Γιάννη Παπαδόπουλο

Τι είναι εκείνο που σας ωθεί να γράφετε;

Άνδρη Χριστοφίδου Αντωνιάδου: Η ανάγκη να εκφράσω τις σκέψεις μου, να δημιουργήσω φανταστικούς κόσμους. Η στιγμή που παίρνω το στυλό ή κάθομαι στον υπολογιστή για να γράψω, έρχεται μετά από μια μεγάλη τρικυμία σκέψεων και διέγερση συναισθημάτων.

Ανδρέας Μαθιός: Νομίζω πως κάθε άνθρωπος που ασχολείται με κάποια μορφή τέχνης, το κάνει επειδή έχει την ορμέμφυτη κι αρχέγονη ανάγκη της έκφρασης. Κι όταν οι πιο συμβατικές, απλές, καθημερινές μέθοδοι έκφρασης κι επικοινωνίας δεν αρκούν ή δεν είναι εύκολο να αξιοποιηθούν, καταφεύγει στην καλλιτεχνική διέξοδο. Όταν δυσκολεύομαι “να τα πω”, δηλαδή, τα γράφω, ίσως δοσμένα με λογοτεχνικότητα. Σε κάθε περίπτωση όμως, τα επικοινωνώ. Πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι για εσάς είναι να καταφέρετε να εκφράσετε τη σκέψη σας πάνω στο χαρτί; Προσωπικά, δεν μου είναι δύσκολο, χωρίς φυσικά αυτό να σημαίνει αυτόματα πως οτιδήποτε γράφεται είναι και άξιο κοινοποίησης ή έκδοσης. Το να γράφω, είναι μια συνήθεια που έχω από μικρός. Με ευχαριστεί πολύ το να γεμίζω σελίδες με ιστορίες και σενάρια που γεννά ως εικόνες το μυαλό μου. Λειτουργεί για μένα ως αποσυμφόρηση, ως εκτόνωση και διασκέδαση. Αν κιόλας ευτυχήσω να δω μια ιστορία μου να μετουσιώνεται σε βιβλίο, τότε το συναίσθημα γίνεται ακόμη πιο πλήρες κι η ανταμοιβή ανεκτίμητη. 

Πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι για εσάς είναι να καταφέρετε να εκφράσετε τη σκέψη σας πάνω στο χαρτί;

Α.Χ.Α.: Γράφω για περισσότερο από σαράντα χρόνια, είναι ένας τρόπος ζωής για μένα, μια καθημερινότητα. Όπως λέω σε ένα στίχο μου «Γράφοντας είναι που ψάχνω να με βρω, ανάμεσα σε γράμματα και λέξεις».  Σίγουρα δεν εκδίδω όσα γράφω, έχω ένα αρκετά μεγάλο ανέκδοτο έργο.

Α.Μ.: Προσωπικά, δεν μου είναι δύσκολο, χωρίς φυσικά αυτό να σημαίνει αυτόματα πως οτιδήποτε γράφεται είναι και άξιο κοινοποίησης ή έκδοσης. Το να γράφω, είναι μια συνήθεια που έχω από μικρός. Με ευχαριστεί πολύ το να γεμίζω σελίδες με ιστορίες και σενάρια που γεννά ως εικόνες το μυαλό μου. Λειτουργεί για μένα ως αποσυμφόρηση, ως εκτόνωση και διασκέδαση. Αν κιόλας ευτυχήσω να δω μια ιστορία μου να μετουσιώνεται σε βιβλίο, τότε το συναίσθημα γίνεται ακόμη πιο πλήρες κι η ανταμοιβή ανεκτίμητη.

Ποιες είναι οι επιρροές σας;

Α.Χ.Α.: Ο Εμίλ Ζολά και ο Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα. Ο Εμίλ Ζολά με συναρπάζει με τις περιγραφές του  αφού μπορεί να περιγράφει ακόμα και ένα ασήμαντο στοιχείο με κάθε λεπτομέρεια δίνοντας του υπόσταση.  Έγραψα την πτυχιακή μου εργασία για τον Εμίλ Ζολά και έχω μελετήσει όλα του τα βιβλία και με έχει επηρεάσει στην πεζογραφία.  Ο Λόρκα τον οποίο συνεχίζω να μελετώ από το 1973 με έχει επηρεάσει στην ποίηση.

Α.Μ.: Συνολικά μιλώντας, θα έλεγα πως περισσότερο με έχει επηρεάσει ο κινηματογράφος και το θέατρο, παρά η λογοτεχνία, τουλάχιστον σε επίπεδο γραφής και δόμησης. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε πως άνθρωποι του βιβλίου και των εκδόσεων έχουν χαρακτηρίσει τα κείμενά μου “εύκολα” στο να αποτελέσουν βάση για κινηματογραφικό σενάριο. Αυτή ήταν κι η παρακινητήρια δύναμη που με ώθησε και με όπλισε με υπομονή για να καταπιαστώ με το θεατρικό κείμενο. Το ότι πρώτα οπτικοποιώ, και μετά καταγράφω. Το “βλέπω” μπροστά μου και έπεται η συγγραφή. Σε επίπεδο λόγου, μου αρέσει να διαβάζω και τελικά να γράφω κείμενα με ρυθμό γρήγορο, μοντέρνα, καθημερινή γλώσσα, με δόσεις ρεαλισμού και μελαγχολίας.

Ποια θεματολογία κρατεί τον κυρίαρχο ρόλο στα έργα σας;

Α.Χ.Α.: Στην ποίηση μου παρουσιάζονται στοιχεία της φύσης, η θάλασσα, ο ήλιος, το φεγγάρι, τα αστέρια, αλλά και η αρχαιότητα και φυσικά η Κύπρος και η πόλη μου, η Λεμεσός μου. Η θεματολογία των μυθιστορημάτων μου διαφέρει και στα τρία μυθιστορήματα που έγραψα. Και τα τρία λαμβάνουν χώρα σε πολύ διαφορετικό χρόνο και γεωγραφικό χώρο.  Πιστεύω ότι ένας συγγραφέας δεν πρέπει να επαναλαμβάνεται για να κρατά το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Η έρευνα είναι μια μαγική διαδρομή και η θεματολογία της αφορά καθαρά τον συγγραφέα ή την εποχή ή το λογοτεχνικό κίνημα το οποίο ερευνά. Έχω γράψει τέσσερα βιβλία έρευνας.

Α. Μ.: Είτε γράφω μυθιστόρημα, είτε θεατρικό έργο, πάντα καταπιάνομαι με τις ανθρώπινες σχέσεις, τη δυναμική που αναπτύσσεται μέσα σε αυτές, τις ηθικές συγκρούσεις που προκύπτουν σε κάθε βήμα της εξέλιξης της ιστορίας, τις πάντα ενδιαφέρουσες ανατροπές που κρατούν το ενδιαφέρον του αναγνώστη και τελικά, προσπαθώ να εισάγω το δικό μου μήνυμα και τη δική μου οπτική, πάντα μέσα από τις ενέργειες των ηρώων μου. Μια ιστορία είναι άλλωστε το όχημα του εκάστοτε συγγραφέα με το οποίο ο ίδιος αλλά κι οι αναγνώστες του πορεύονται και καταλήγουν στο κεντρικό νόημα.

Πείτε μας λίγα λόγια για το βιβλίο σας.

Α.Χ.Α.: Στόχος μου με το θεατρικό μου έργο «Εγώ, ο Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα» είναι να παρουσιάσω στοιχεία της προσωπικής ζωής του μεγάλου δημιουργού που ήρθαν στη γνώση μου μέσα από τις μελέτες και την έρευνά μου στην Ισπανία. Μέσα σε δεκατέσσερις σκηνές, ο αναγνώστης θα γνωρίσει τον Λόρκα από την παιδική του ηλικία μέχρι και τον θάνατό του.

Α. Μ.: Ο “Λεκές στο Ταβάνι”, από τις εκδόσεις “Βακχικόν”, είναι το πρώτο μου θεατρικό έργο, ένα αθηναϊκό αστικό δράμα που στον πυρήνα του έχει την επανασύνδεση ενός πρώην ζευγαριού, του Δήμου και της Στεφανίας, είκοσι χρόνια από το χωρίσμό τους. Η νεότητα, η ανάγκη για συλλογή εμπειριών κι η διαφορετική οπτική με την οποία αντιμετώπιζαν τότε το παρόν, βρήκε το μέλλον τους χώρια. Προχώρησαν αμφότεροι στη δημιουργία οικογένειας, εξελίχθηκαν ως επαγγελματίες και άνθρωποι κι όλα έδειχναν πως η σχέση τους ήταν ακόμη μία από αυτές που όλοι μας εν πολλοίς έχουμε βιώσει. Μια σχέση νεανική, φοιτητική, που δεν άντεξε στο διάβα του χρόνου. Αρκούσε όμως μια απροσδόκητη συνάντηση κι ένα τυχαίο άγγιγμα για να αφυπνίσει τον αφημένο σε ληθαργική κατάσταση έρωτά τους. Έναν έρωτα δυνατό, αμόλυντο, ειλικρινή και σπάνιο. Παρασυρμένοι από το πάθος, οδηγούνται σε μια αναβίωση της σχέσης τους, μόνο που τη φορά αυτή, δεν είναι μόνοι τους. Κι οι πράξεις τους και τα ψέματά τους, βλάπτουν τις οικογένειες αλλά και την κοινωνική τους ζωή κι εικόνα. Και τέτοιες ιστορίες, δεν έχουν ποτέ καλό τέλος. Όλοι, βγαίνουν χαμένοι...

Συγγραφέας γεννιέσαι ή γίνεσαι;

Α.Χ.Α.:  Ίσως και τα δυο. Για παράδειγμα, προσωπικά άρχισα να γράφω στίχους για τραγούδια από έφηβη, κυρίως στα γαλλικά και στα ιταλικά.  Κάπου στα φοιτητικά μου χρόνια, άρχισα να γράφω ποίηση και συνέχισα με λογοτεχνικά άρθρα σε εφημερίδα μέχρι που το 1984 κυκλοφόρησε η πρώτη μου ποιητική συλλογή «Ηλιοστάλαγμα». Για να είσαι συγγραφέας με αναγνωστικό κοινό αλλά και μια συνεχή παρουσία στη λογοτεχνία και όχι περιστασιακή, είναι επίπονο έργο. Εκτός από ταλέντο και ικανότητα, χρειάζεται προσπάθεια και αυτοπειθαρχία. Δεν είναι εύκολο να διαθέτεις σημαντικό χρόνο από την προσωπική σου ζωή για να γράφεις.

Α.Μ.: Πιστεύω πως όλοι οι άνθρωποι γεννιόμαστε έχοντας την ικανότητα να κάνουμε – σχηματικά μιλώντας – εκατό πράγματα. Από αυτά τα εκατό, στα ενενήντα επτά θα είμαστε από κακοί ως απλά διεκπεραιωτικοί. Στα υπόλοιπα τρία, θα έχουμε κλίση, ταλέντο ή έφεση, όπως προτιμά κανείς. Αυτή την έφεση, αν δεν την “προικίσουμε” με τόνους δουλειάς, μελέτης, επιμονής, εξάσκησης κι αντοχής στην αποτυχία, την πετάμε στα σκουπίδια. Οπότε, και να γεννηθεί κανείς συγγραφέας, να έχει δηλαδή μια έμφυτη κλίση στην έκφραση μέσω του γραπτού λόγου, το ταλέντο να δημιουργεί ιστορίες, χαρακτήρες και ολόκληρους κόσμους, δεν σημαίνει και δεν προσφέρει τίποτα, αν όλο αυτό δεν “ντυθεί” από αγάπη για τη συγγραφή, δουλειά και διάθεση να γίνεται καλύτερος κάθε φορά. Το ακόμη πιο ατυχές της υπόθεσης, είναι πως η συντριπτική πλειονότητα των ανθρώπων, δεν ευτυχεί να αντιληφθεί ποτέ την κλίση της...

Αν μπορούσατε να αλλάξετε κάτι στον τομέα της λογοτεχνίας τι θα ήταν αυτό;

Α.Χ.Α.: Γιατί να αλλάξει κάτι; Ο καλύτερος κριτής είναι ο αναγνώστης. Ένα λογοτεχνικό έργο που αξίζει, θα αντέξει στον χρόνο.

Α.Μ.: Δεν αγαπώ πολύ την πολιτική ορθότητα, οπότε θα μοιραστώ μαζί σας τη σκέψη μου, όπως υπάρχει στο μυαλό μου, αφιλτράριστη. Και δεν έχει να κάνει μόνο με τη λογοτεχνία, αλλά γενικότερα με τις τέχνες. Και φυσικά, ότι περιγράψω, δεν αφορά μόνο τη χώρα μας. Αν λοιπόν, για παράδειγμα, είχα μια γκαλερί τέχνης, θα έκανα αυστηρό casting για το ποιος καλλιτέχνης θα εκθέσει στο χώρο μου. Δεν θα κοίταζα απαραίτητα το βιογραφικό, τις σπουδές, το από που προέρχεται, ποιος τον στέλνει ή ποιους γνωρίζει. Αλλά το πόσο η καλλιτεχνική έκφραση και δημιουργία μου γεννά συναισθήματα, με κάνει να θέλω να μιλάω για αυτή και να τη μεταδίδω. Το πόσο καλύτερο, δηλαδή, με κάνει η τέχνη του. Κατανοώ πως όλο αυτό είναι τελείως υποκειμενικό, αλλά έτσι αντιλαμβάνομαι την τέχνη, ως μέσο που αξιοποιεί διαχρονικά η ανθρωπότητα για να ξορκίζει τους φόβους και τις ανασφάλειές της. Ως τρόπο έκφρασης των πιο ενδόμυχων σκέψεων. Ως μέθοδο διακίνησης ιδεών επαναστατικών κι ανατρεπτικών, που οδηγούν τον άνθρωπο στην ελευθερία. Από την άλλη, μια τέτοια επιχειρηματική επιλογή, ενδέχεται να μην τύγχανε εμπορικής αποδοχής, άρα θα καθιστούσε τη δουλειά μου μη βιώσιμη. Οπότε, μπορεί και να “υπέκυπτα” στην έκθεση λιγότερο καλλιτεχνικών προτάσεων, που θα μου εγγυώνταν όμως, την κάλυψη των αναγκών της επιχείρησής μου. Άποψή μου είναι πως θα πρέπει όλο αυτό να το βρίσκουμε κάπου στη μέση. Ναι στην καλλιτεχνική έκφραση, ναι και στον εμπορικό της χαρακτήρα. Συνθετικά, όχι συμβιβαστικά. Και σίγουρα, όχι το ένα αποκομμένο από το άλλο.

Έχετε επόμενα συγγραφικά σχέδια;

Α.Χ.Α.: Πάντα έχω συγγραφικά και λογοτεχνικά σχέδια. Έχω ένα πρόγραμμα που ήδη διαμορφώνεται μέχρι το τέλος του 2026.  Σύντομα θα δώσω στη Σεβίλλη μια διάλεξη στα ισπανικά με θέμα «Η Κύπρος στο έργο του Θερβάντες»  και ακολουθεί μια άλλη διάλεξη στη Λευκωσία στα αγγλικά με θέμα «Η γυναίκα στο θέατρο του Λόρκα». Τον Νοέμβριο, θα βρίσκομαι στο 3οΔιεθνές Φεστιβάλ Ποίησης Σερρών και τον Δεκέμβριο στη Μαδρίτη. Με τη νέα χρονιά, μιλώ σε συνέδριο στα αγγλικά του King’s College University of London και της Βρετανικής Ακαδημίας με θέμα «Προκλήσεις και δυσκολίες ερευνώντας και μεταφράζοντας τον Λόρκα». Ενδιάμεσα ελπίζω ότι θα κυκλοφορήσει η καινούρια μου ποιητική συλλογή «Φεγγαρόσκονη» που είναι δίγλωσση στα ελληνικά και αγγλικά. Το 2026 ευελπιστώ ότι θα ανεβεί το θεατρικό μου έργο «Εγώ, ο Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα». Αυτά είναι κάποια από τα σχέδια μου.

Α.Μ.: Αυτή τη στιγμή, όλη μου η ενέργεια δαπανάται στην επικοινωνία του “Λεκέ”. Πιστεύω πολύ στο έργο αυτό και θέλω να διεκδικήσω για αυτό όσο το δυνατό περισσότερη ορατότητα και φως. Ένα μέρος του στόχου, ίσως το πιο ουσιαστικό, έγινε και δη με υπέροχο τρόπο. Το έργο μου εκδόθηκε. Η “δουλειά” όμως, δεν έχει τελειώσει. Θα τελειώσει, όταν πάρω στα χέρια μου το εισιτήριο της παράστασης που θα “ανέβει” για αυτό. Έχω, όμως, ήδη καταγράψει το βασικό κορμό και τους ήρωες για το επόμενο θεατρικό μου έργο, ένα δράμα, που θα πραγματεύεται μια δυσάρεστη μα απόλυτα συνηθισμένη οικογενειακή κρίση. Αδέλφια, που επιδίδονται σε μια υποκριτική και ψυχοφθόρα μάχη για την εύνοια μιας ηλικιωμένης χήρας μητέρας, που φυσικά με τη σειρά της εκμεταλλεύεται το ενδιαφέρον που αποκομίζει από αυτή, με σκοπό τα ευεργετήματα μιας φαινομενικά μεγάλης κληρονομιάς. Είμαι σίγουρος, πως με το έργο αυτό, δυστυχώς, θα μπορεί να ταυτιστεί τεράστιο μέρος της ελληνικής κοινωνίας.