Γιώτα Ιωαννίδου, Μαρία Κούλη και Καίτη Μάρακα μιλούν για τα νέα τους βιβλία

Συνέντευξη στον Γιάννη Παπαδόπουλο

Τι είναι εκείνο που σας ωθεί να γράφετε;

Γιώτα Ιωαννίδου: Η ανάγκη μου να καταλάβω, να εξηγήσω, να δεχτώ τον κόσμο γύρω μου και τον εαυτό μου. Η ανάγκη να κλάψω μέσα από τις λέξεις, ή να γελάσω μέσα από τα σημεία στίξης. Η ανάγκη κάπου όλα αυτά, που είτε με πνίγουν και με βασανίζουν, είτε με ξεσηκώνουν και με χαροποιούν, να τα εκφράσω, να τα φέρω στο φως και κυρίως να τα μοιραστώ με τους άλλους. Να τα επικοινωνήσω. Να επικοινωνήσω. Να γλυκάνω το γεγονός της μοναχικότητας της πορείας μας στην ζωή. Η γραφή άλλωστε ήταν η πιο φυσική διαδικασία για μένα από παιδί. Έγραφα συνεχώς και για τα πάντα. Κρατούσα ημερολόγιο, έγραφα σκέψεις και ποιήματα, σκάρωνα ιστορίες. Λες και γράφοντας η ύπαρξη μου ένιωθε πιο ασφαλής. Βρισκόμουν εκεί που μου ταίριαζε να είμαι.

Μαρία Κούλη: Το γράψιμο είναι για μένα ανάγκη εσωτερική. Τρόπος έκφρασης των συναισθημάτων μου, ανάσα… Από μικρή είχα ευχέρεια στο γράψιμο, αλλά, με την προτροπή του πατέρα μου, σπούδασα οικονομικά -αν και καθόλου δεν με ενδιέφεραν. Επειδή όμως είχα το σύνδρομο του «καλού παιδιού», της καλής «μαθήτριας», προσαρμόστηκα. Δήθεν αγάπησα ως και τη λογιστική… Το μέσα μου αντιδρούσε κι εγώ καμωνόμουν πως δεν το άκουγα. Έτσι, πέρασα χρόνια στη σιωπή. Ώσπου, αργότερα, μέσα από αναλυτική δουλειά ετών, βρήκα ευτυχώς το δρόμο μου. Ο αείμνηστος Δάσκαλός μου, Ντίνος Σιδερίδης, με προέτρεπε να γράφω κάθε πρωί –«με την τσίμπλα στο μάτι», όπως χαρακτηριστικά έλεγε- τρεις χειρόγραφες σελίδες. Το ίδιο και συστήνει η Julia Cameron στο βιβλίο της The miracle of morning pages· βοηθά τη δημιουργικότητα. Ε, λοιπόν αυτές οι τρεις σελίδες έκαναν το θαύμα τους! Ξεκίνησα γράφοντας τετριμμένα πράγματα ως μέρος της αναλυτικής δουλειάς, όπως: καθημερινά προβλήματα στην εργασία, θέματα με τα παιδιά μου, και με άλλους, σκέψεις, φόβους… Αναπάντεχα, οι τρεις σελίδες μετατράπηκαν σε μικρές ή μεγαλύτερες ιστορίες. Το ένα έφερνε το άλλο ώσπου, μια μέρα, μου χτύπησε την πόρτα η Αγία Ποίηση. Της άνοιξα. Κι όλα αυτά από τις τρεις σελίδες… Φυσικά έπαιξε σημαντικό ρόλο και το αέναο «σκάψιμο» του εσώτερου εαυτού μου. Από εκεί αντλώ τα πάντα.

Καίτη Μάρακα: Κατά βάθος, η ασυναίσθητη, σχεδόν, ανάγκη να βάζω τα πάντα σε λέξεις. Κατά περίπτωση, η διάθεση συνομιλίας με τον εαυτό μου και/ή με τους άλλους.

Πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι για εσάς είναι να καταφέρετε να εκφράσετε τη σκέψη σας πάνω στο χαρτί;

Γ.ΙΩΑΝ.: Όπως φαίνεται κι από την προηγούμενη απάντηση το να γράφω μου φαίνεται φυσικό, οικείο, αγαπημένο. Καθετί που βγαίνει έτσι, σίγουρα βγαίνει αβίαστα, εύκολα. Αλλά δεν γράφω ποτέ με το ζόρι. Σώνει και καλά που λένε. Μπορεί κάτι να σιγοβράζει μέσα μου για πολύ καιρό και να μην πιάσω να γράψω. Είναι σημαντικό να φτάσει η ώρα να εκραγεί η κατσαρόλα, για να ξεκινήσω. Ε άμα φτάσει αυτή η ώρα, κυλάει.
Μ.Κ.: Μου είναι σχετικά εύκολο. Βέβαια, προτιμώ την ποίηση από τη μεγαλύτερη φόρμα. Αν και έχω δοκιμάσει τον πεζό λόγο (έχουν εκδοθεί ένα πεζογράφημα και ένα μυθιστόρημά μου), πάντα επιστρέφω στους στίχους. Ίσως είμαι και λιγάκι τεμπέλα, ποιος ξέρει… Η λιτή και υπαινικτική μορφή της ποίησης με εκφράζει. Τολμώ να πω πως με μαγεύει ο τρόπος επικοινωνίας με τους άλλους μέσα από τα «συμφωνημένα υπονοούμενα» όπως τα ονομάζει ο Σεφέρης, δηλαδή τις κοινές προσλαμβάνουσες παραστάσεις ανάμεσα στον ποιητή και τον αναγνώστη του. Το βρίσκω εκπληκτικό πώς, με κάποιες λέξεις, μπορείς να δημιουργήσεις εικόνες, να ξυπνήσεις συναισθήματα… Με λίγα λόγια, να επικοινωνήσεις με τους αναγνώστες, ψυχή με ψυχή. Βέβαια η ποίηση –αν και λιτή- θέλει πολλή δουλειά. Όταν γράψω ένα ποίημα, επανέρχομαι πολλές φορές. Αλλάζω μια λέξη, ύστερα άλλη... Το αφήνω να κατασταλάξει, ύστερα το προσεγγίζω πάλι, ξανά και ξανά. Χρειάζεται χρόνος επώασης… Κατά τη διεργασία αυτή, περισσότερο αφαιρώ παρά προσθέτω –παρά την τάση μου «να τα πω όλα». Δεν ξεχνώ ποτέ αυτό που έλεγε ο Δάσκαλός μου: «τέχνη είναι η ζωή χωρίς τα περιττά». Πάντως, το πιο σημαντικό για το γράψιμο είναι, νομίζω, να φροντίζεις την εσωτερική πηγή μέσα σου, την «αεί αναβλύζουσα», όπως λέει ο Μάρκος Αυρήλιος.
Κ.Μ.: Δεν είναι πάντα το ίδιο. Αλλά, συνήθως, νιώθω να μου είναι αρκετά εύκολο.

Ποιες είναι οι επιρροές σας;

Γ.ΙΩΑΝ.: Επιρροές έχω δεχτεί σίγουρα πολλές από τα διαβάσματά μου. Τόσο από τις σπουδές μου στην Ιστορία Αρχαιολογία και το μεταπτυχιακό μου στα ΜΜΕ, όσο και από όσα έχω διαβάσει στην λογοτεχνία και την ποίηση. Τα μυθιστορήματα και τα ποιήματά που πολύ αγάπησα μ’ έχουν επηρεάσει και καθορίσει. Μεγάλη επιρροή δέχτηκα κι από το θέατρο και την διαδικασία της υποκριτικής. Στην υποκριτική υπάρχει ο ήρωας και συ πρέπει να χρησιμοποιήσεις δικά σου στοιχεία, για να τον υποδυθείς. Στην γραφή συμβαίνει το αντίθετο. Ξεκινάς και παίρνεις πρώτα από σένα στοιχεία για να φτιάξεις, να γεννήσεις έναν ήρωα. Είναι λίγο σαν την γέννα όλο αυτό. Είναι μία γέννα! Η κατεύθυνση που κινείσαι λοιπόν στην περίπτωση του ηθοποιού είναι αντίθετη μ’ αυτήν του συγγραφέα, αλλά είναι κοινός ο δρόμος. Ή τουλάχιστον έτσι το βιώνω εγώ. Σίγουρα όλη αυτή η εμπειρία του ηθοποιού μ’ έχει επηρεάσει και με βοηθά να μπαίνω πιο εύκολα στο πετσί κάποιου άλλου, ακόμα και σωματικά. Είναι πολλές οι στιγμές που η γραφή μου φαίνεται εμπειρία και σωματική, όχι μόνο νοητική. Επίσης μ’ έχει επηρεάσει πάρα πολύ ο κινηματογράφος. Νιώθω την ιστορία σαν μια ταινία που φτιάχνω στο κεφάλι μου κι έχει πολύ μεγάλη σημασία ο ρυθμός της, που και πως γίνεται αυθόρμητα το μοντάζ των εικόνων αυτών, ποια σεκάνς έχει νόημα να φωτιστεί περισσότερο και σε ποιόν ήρωα να κάνουμε ζουμ. Τι να πω τώρα για την μουσική και την επιρροή της; Νιώθω ευτυχής που υπάρχει η μουσική, γιατί είναι αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μου. Και μόνο ένα τραγούδι μπορεί να με ταξιδέψει με την μία. Η μουσική μ’ επηρέασε και με επηρεάζει πιο άμεσα από οτιδήποτε άλλο.

Μ.Κ.: Για μένα ο Ρίλκε είναι Οδηγός Ζωής, Φάρος στα σκοτάδια μου. Κάθε φορά που αμφισβητώ τον εαυτό μου, αυτά που γράφω, τον ακούω να μου ψιθυρίζει: «θα πέθαινες αν δεν σε άφηναν να γράφεις;» («Γράμματα σε ένα νέο ποιητή»). Του απαντάω καταφατικά και επανέρχομαι στην πορεία μου. Η ποίησή του με ενέπνευσε στα πρώτα μου βήματα. Το ίδιο και η Emily Dickinson, η ιαπωνική ποίηση, Ρουμί. Αγαπώ πολύ τον πικρό αυτοσαρκασμό του Μανόλη Αναγνωστάκη. Διάβασα και διαβάζω τους κλασικούς της ξενόγλωσσης ποίησης. Ανακάλυψα τον Ρωμανό τον Μελωδό. Προσέγγισα ξανά τα Αρχαία που τόσο αγαπούσα στο σχολείο και κατάφερα, μετά από κάποια χρόνια να διαβάσω Πλάτωνα στο πρωτότυπο· να μαγευτώ και να εμπνευστώ από τους μύθους και την ποιητικότητά του. Στα δύσκολα, ξεφυλλίζω Ρίλκε, Καβάφη, Σεφέρη, Ελύτη και ανοίγουν μονομιάς τα φτερά της ψυχής μου. Και, όταν ακούω την εσωτερική μου φωνή, όλα γίνονται πολύ πιο εύκολα. Οι στίχοι, θαρρείς, «στάζουν» από τα χείλη…

Κ.Μ.: Κάποιες από τις ποιητικές μου επιρροές, όσον αφορά τη συγκεκριμένη ποιητική συλλογή, που αντιστοιχεί στα χρόνια της εφηβείας μου και μέχρι περίπου τα πενήντα μου, γίνονται φανερές ξεφυλλίζοντας το βιβλίο· μόνο τυχαία δεν είναι η τοποθέτηση ενός στίχου του Γιώργου Σεφέρη στην αρχή-αρχή: «Δε θέλω τίποτε άλλο παρά να μιλήσω απλά, να μου δοθεί ετούτη η χάρη.» Νιώθω να μ’ έχει καθορίσει τόσο ο συγκεκριμένος στίχος όσο και η επαφή μου με το συνολικό έργο του Γιώργου Σεφέρη, που ξεκίνησε γύρω στα δεκαοχτώ μου. Σχεδόν την ίδια εποχή, ήρθα σ’ επαφή με την ποίηση του T. S. Eliot, απ’ όπου άντλησα ένα στίχο του αντί για τίτλο σ’ ένα από τα πρώτα-πρώτα ποιήματα της ποιητικής μου συλλογής: «Όχι μ’ ένα βρόντο μα μ’ ένα λυγμό.» Προς το τέλος του βιβλίου, «συνομιλώ» με δύο ακόμα από τους ανθρώπους που νιώθω να μου έχουν ασκήσει μεγάλη ποιητική επιρροή, με το Γιάννη Ρίτσο και το Γιάννη Αναγνωστόπουλο (ο δεύτερος, αν και συνθέτης τραγουδιών, παρά ποιητής). Από κει και πέρα, αισθάνομαι να επέδρασαν στην ποιητική μου σκέψη και γραφή ο Μανόλης Αναγνωστάκης, ο Νίκος-Αλέξης Ασλάνογλου, ο Νικηφόρος Βρεττάκος, η Κική Δημουλά, ο Γιάννης Κοντός και ο Γιώργος Σαραντάρης από το χώρο της ελληνικής ποίησης, καθώς και ο Ραμπιντρανάθ Ταγκόρ, ο Χαλίλ Γκιμπράν, ο Ράινερ Μαρία Ρίλκε, ο Πωλ Ελυάρ, ο Χανς Μάγκνους Εντσεσμπέργκερ και ο Ρέντσο Κρεμόνα (Renzo Cremona) από το χώρο της ξένης.

Ποια θεματολογία κρατεί τον κυρίαρχο ρόλο στα έργα σας;

Γ.ΙΩΑΝ.: Δεν νομίζω ότι υπάρχει κάποια συγκεκριμένη θεματολογία. Είναι άλλο κάθε φορά το θέμα, μπορεί όμως να είναι κοινό το ερέθισμα, που το προκάλεσε. Εκ των υστέρων μπορώ να διακρίνω θεματικές ενότητες, δηλαδή γραφτά που προέκυψαν από την ίδια ανάγκη να μιλήσω για κάτι που με έκαιγε για καιρό. Από το παρελθόν και την ιστορία των προγόνων μου -που είχε ως αποτέλεσμα την γραφή των δύο ιστορικών μυθιστορημάτων, το Σοχούμ και το Ίσκιλι, που είναι αδερφάκια- μέχρι την καθημερινότητα που ζω εγώ και οι άλλοι γύρω μου, που είχε ως αποτέλεσμα την νουβέλα που γράφτηκε το 2012 και το τρίτο μυθιστόρημα που έγραψα πρόσφατα. Αυτό που μ’ ενδιαφέρει κυρίως τελικά είναι οι ίδιοι οι άνθρωποι. Να τους παρατηρώ σε διάφορες συνθήκες, είτε καθημερινές, είτε ακόμα και ιστορικής σημασίας. Να τους καταλάβω, να τους αποδεχτώ, να τους προσεγγίσω και μέσω αυτών και τον ίδιο μου τον εαυτό. Μ’ ενδιαφέρει η ανθρώπινη ύπαρξη κι όλες οι εκφάνσεις με τις οποίες εκφράζεται. Πως λειτουργεί ο άνθρωπος άλλοτε ως άτομο και μονάδα κι άλλοτε ως μέλος μιας κοινότητας κοινωνίας. Πως εκφράζεται ένα κομμάτι της ύπαρξής του και πως συνδέεται με την οντότητα του όλη. Με γοητεύει η ανθρώπινη φύση, που άλλοτε είναι τόσο φωτεινή κι ελκυστική, άλλοτε τόσο σκοτεινή και τρομακτική και κάθε φορά απροσδόκητη. Εμπεριέχει το όλον της ίδιας της ζωής.

Μ.Κ.: Όπως ανέφερα παραπάνω, η ποίηση ήταν για μένα προϊόν αναλυτικής δουλειάς. Βγήκε μέσα από το σκάψιμο του εαυτού μου. Ήταν η φωνή του συναισθήματος που χρόνια είχα φιμώσει. Όταν άνοιξα μια χαραμάδα, με κατέκλυσε. Στα πρώτα μου ποιήματα το συναίσθημα ήταν κυρίαρχο. Προϊόντος του χρόνου, δεν ξεθώριασε –γιατί αλλιώς πώς θα έγραφα ποίηση;- αλλά εμπλουτίστηκε με θέματα εσωτερικής αναζήτησης. Αν δεν αγαπήσεις τον εαυτό σου, δεν μπορείς να αγαπήσεις αληθινά κανέναν άλλον. Και, για να αγαπήσεις τον εαυτό σου, πρέπει πρώτα να τον γνωρίσεις… Τολμάς; Όλο και περισσότερο, αυτή η θεματολογία κυριαρχεί στην ποίησή μου.

Κ.Μ.: Η απάντηση συμπίπτει με αυτή στο επόμενο ερώτημα, μια και τα «εσωτερικά τοπία» είναι το πρώτο έργο που εκδίδω.

Πείτε μας λίγα λόγια για το βιβλίο σας.

Γ.ΙΩΑΝ.: Μιλάει για μια γυναίκα παντρεμένη χρόνια μ’ έναν γιο στην εφηβεία, που δεν έχει συνειδητοποιήσει ότι η απαιτητική ζωή της και οι υποχρεώσεις την έχουν κυριολεκτικά ρουφήξει και ζει στον αυτόματο που λένε. Μηχανικά. Όσο κρατά το διάστημα μίας σύμβασης έργου, πριν την δουλειά της, πηγαίνει ν’ αγοράσει καφέ από ένα καφέ εκεί κοντά. Τα λίγα λεπτά που ζει εκεί κάθε πρωί φέρνουν μία μεγάλη ανατροπή μέσα της. Ένας άνδρας που συναντά στο καφέ γίνεται αιτία να ξυπνήσει μέσα της μία έντονη ερωτική φλόγα, που της φέρνει και πάλι λαχτάρα για ζωή. Όσο κι αν η επιθυμία της όμως είναι μεγάλη, δυσκολεύεται πολύ ν’ αφεθεί να το ζήσει, γιατί την πνίγει η ενοχή κι ο φόβος. Ο ίδιος της ο εαυτός την εκπλήσσει και την τρομάζει περισσότερο από το αντικείμενο του πόθου της και τελικά το πιο σημαντικό είναι ότι όλη αυτή η εμπειρία την φέρνει και πάλι σε σύνδεση με τον ίδιο της τον εαυτό.

Μ.Κ.: Η νέα μου ποιητική συλλογή «Αν αλλάζαμε κουρτίνες…» πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Βακχικόν, το νέο μου ποιητικό «σπίτι». Μετά τα δύσκολα χρόνια του κορονοϊού και μια περίοδο εσωτερικής σιωπής, η συλλογή αυτή σηματοδοτεί για μένα ένα νέο ξεκίνημα. Περιλαμβάνει 46 ολιγόστιχα ποιήματα. Μέσα από τους στίχους μου γεννιούνται ερωτήματα όπως: Τι είναι έρωτας και τι ανάγκη; Πόσο καλά γνωρίζουμε τον εαυτό μας και τους άλλους; Τυχαία συναντιόμαστε; Μπορούμε να αλλάξουμε –όχι εξωτερικά, αλλά μέσα μας; Χρόνος, μοναξιά, φθορές, συνήθεια… Και η ψυχούλα μας τι ρόλο παίζει σε όλα αυτά;
Επιτρέψτε μου να παραθέσω ένα ποίημα της συλλογής.

«Ονειρευόσουνα
περιπλανήσεις,
μια Κίρκη ίσως
εγώ πάλι, καπετάνιο
έμπειρο στις φουρτούνες·
ζωτικό ψεύδος, που λένε.
Αταξίδευτοι
πλέουμε τώρα στη συνήθεια
άγκυρες τα όνειρά μας
δικά σου,
δικά μου…»

Κ.Μ.: Είναι μια ποιητική συλλογή, που περιλαμβάνει όσα ποιήματα διάλεξα να συμπεριλάβω σ’ αυτή απ’ όσα είχα γράψει σ’ ένα διάστημα σχεδόν τεσσάρων δεκαετιών: από την εποχή της εφηβείας μου, μέχρι λίγο πριν να κλείσω τα πενήντα. Ένα μεγάλο μέρος απ’ αυτά προέρχεται από σημειώσεις που κρατούσα στο ημερολόγιό μου, γι’ αυτό και τα περισσότερα έχουν στο τέλος τους κάποια ημερομηνία. Αποτελούν, λοιπόν, ένα χρονολόγιο αισθημάτων, μια καταγραφή των εσωτερικών μου διαδρομών σε όλο αυτό το διάστημα. Εξού και ο τίτλος του βιβλίου: εσωτερικά τοπία (χρονολόγιο αισθημάτων) 1977-2013.

Συγγραφέας γεννιέσαι ή γίνεσαι;

Γ.ΙΩΑΝ.: Πολλοί άνθρωποι γράφουν και γράφουν πολύ καλά μάλιστα. Συγγραφέας όμως είναι αυτός που ή ίδια του η οντότητα καθορίζεται από την διαδικασία της γραφής. Γράφει, γιατί δεν μπορεί να κάνει αλλιώς. Δεν μπορεί να υπάρξει διαφορετικά. Αυτό είναι ένα πολύ ιδιαίτερο χαρακτηριστικό, που νομίζω ή το έχει κάποιος, ή δεν το έχει. Υπάρχει βαθειά μέσα του από την στιγμή που γεννιέται. Όσο και να το δουλέψει κανείς, αν δεν είναι στοιχείο του ίδιου του εσωτερικού πυρήνα του, δεν μπορεί να αποκτήσει αυτή την ειδική σχέση που έχει ένας συγγραφέας με το βίωμα της συγγραφής.

Μ.Κ.: Νομίζω, γίνεσαι. Ας πάρω τον εαυτό μου για παράδειγμα. Έγραψα το πρώτο μου ποίημα σε ηλικία περίπου 50 ετών. Αν κάποιος μου έλεγε λίγα χρόνια πριν πως θα συνέβαινε κάτι τέτοιο θα του έλεγα: «είσαι τρελός!» Ειλικρινά, δεν είχα καμία, μα καμία σχέση με την ποίηση. Γι’ αυτό, έχω βγάλει το συμπέρασμα ότι δεν ξέρουμε τι κρύβουμε μέσα μας. Θυμάμαι ότι, στη διάρκεια της αναλυτικής δουλειάς, έτρεμα μήπως, ψάχνοντας μέσα μου, ανακαλύψω κάνα τέρας… Ε, λοιπόν μέσα μας έχουμε και «διαμάντια» και «τέρατα». Πρέπει να τα αποδεχτούμε και τα δυο, να τα αγαπήσουμε γιατί αποτελούν κομμάτια του αληθινού μας εαυτού. Ας μη βάζουμε όρια του τύπου «εγώ δεν κάνω γι’ αυτό, δεν είμαι καλός στο άλλο…» Ας είμαστε ανοικτοί και διαθέσιμοι στο Σύμπαν. Και, ας δοκιμάζουμε… Ε, ναι, συγγραφέας γίνεσαι. Χρειάζεται πολύ διάβασμα και δουλειά, δουλειά, δουλειά… Και όταν γράφουμε, να «βακχεύουμε» όπως λέει ο Πλάτων, να μην είμαστε «έμφρονες» αλλά «ένθεοι».

Κ.Μ.: Πιθανότατα και τα δύο! Γεννιέσαι συγγραφέας, με την έννοια της προδιάθεσης, της αυθόρμητης ανάγκης που νιώθεις να εκφραστείς και να επικοινωνήσεις μέσ’ από τις λέξεις. Γίνεσαι συγγραφέας, με την έννοια της σοβαρής ενασχόλησης με το γράψιμο, της καθημερινής τριβής με τις λέξεις.

Αν μπορούσατε να αλλάξετε κάτι στον τομέα της λογοτεχνίας τι θα ήταν αυτό;

Γ.ΙΩΑΝ.: Δεν θα άλλαζα τίποτα. Υπήρχαν λόγοι που τα πράγματα, τα βιβλία, οι λογοτέχνες έγιναν έτσι όπως έγιναν κι αυτό αποτελεί κομμάτι της ίδιας της ιστορίας της λογοτεχνίας και της κοινωνίας εν γένει. Το να κατανοήσουμε αυτούς τους λόγους είναι σαν να κατανοούμε την ίδια την κοινωνία και τον καλλιτέχνη ως εκφραστή μιας εποχής. Είναι σαν να λες αν ήθελες να αλλάξεις κάτι στον άνθρωπο τι θα άλλαζες; Μα δεν θα μπορούσα να αλλάξω τίποτα, γιατί καθετί είναι κομμάτι της ίδιας του ανθρώπινης φύσης, υπόστασης. Αυτή είναι η φύση του.

Μ.Κ.: Ίσως να έβαζα ένα ενδιάμεσο στάδιο, έναν «μεσολαβητή» ανάμεσα στον συγγραφέα και τον εκδότη. Τον literary agent, θεσμό που υπάρχει σε άλλες χώρες. Θα διευκόλυνε πολύ, νομίζω, και τις δύο πλευρές. Ξέρω πως είναι δύσκολο για κάποιον που πρωτοεμφανίζεται στο χώρο να ακουστεί η φωνή του. Ενώ για όσους είναι «καταξιωμένοι» τα πράγματα είναι ευκολότερα. Είχα την τύχη να με εμπιστευτεί ο αείμνηστος Σάμης Γαβριηλίδης στα πρώτα μου δειλά, βήματα στο χώρο της ποίησης. Το ίδιο συνέβη και με τις εκδόσεις Βακχικόν και τους ευχαριστώ γι’ αυτό. Όμως υπάρχουν φωνές που δεν θα ακουστούν ποτέ κι αυτό είναι κρίμα.

Κ.Μ.: Δεν μπορώ να φανταστώ κάτι.

Έχετε επόμενα συγγραφικά σχέδια;

Γ.ΙΩΑΝ.: Μετά από την αγαπημένη περίοδο της θερινής ραστώνης, αγαπώ πολύ το καλοκαίρι, θέλω να ξαναδώ κάτι που έγραψα πρόσφατα κωμικό. Πιο πολύ από όλα όμως μ’ ενδιαφέρει η έκδοση του τρίτου μου μυθιστορήματος «Μια γυναίκα ερωτεύεται», που μαζί με την νουβέλα αυτή αποτελούν μία ενότητα όπως ήδη σας είπα. Η νουβέλα είναι το προοίμιο μιας τεράστιας θεματικής ενότητας που άνοιξε το 2012καιδώδεκα χρόνια μετά ολοκληρώθηκε μ’ αυτό το μυθιστόρημα. Κι αυτό συνέβη, γιατί οι προβληματισμοί που είχαν τεθεί τότε, επανήλθαν προφανώς, γιατί δεν είχαν απαντηθεί εντελώς μέσα μου. Κι ό,τι δεν ‘λύνεται’, δεν παίρνει καθαρές απαντήσεις μέσα σου, επανέρχεται. Έτσι είναι αυτή η ζωή. Το μυθιστόρημα αυτό έρχεται λοιπόν σαν συνέχεια και εξέλιξη των ερωτημάτων που μου τέθηκαν τότε. Η γυναίκα και πως βιώνει την καθημερινότητα, τον γάμο, τον έρωτα, το σεξ και πως όλα αυτά επηρεάζουν και καθορίζουν την ίδια της την ταυτότητα. Είναι σαν να συνεχίζει, να εξελίσσει την νουβέλα αυτήν δίνοντας τελικά στην ηρωίδα της επιτέλους την ελευθερία, που της αξίζει!

Μ.Κ.: Μου αρέσει πολύ η μετάφραση. Βέβαια στην ποίηση τα πράγματα δυσκολεύουν. Εκεί, κατά τη γνώμη μου, δεν πρόκειται πια για μετάφραση, αλλά για «απόδοση» στα ελληνικά. Όσο πιο ελλειπτική είναι η γραφή, τόσο δυσκολότερη η απόδοση. Έχω έτοιμες δυο τέτοιες δουλειές και θα προσπαθήσω να εκδοθούν. Κατά τα άλλα συνεχίζω να γράφω…

Κ.Μ.: Είναι σε εξέλιξη η συγγραφή του «χρονολόγιου ονείρων» (ένα είδος πεζής εκδοχής του «χρονολόγιου αισθημάτων», που αποτελούν τα «εσωτερικά τοπία»), όπου, αξιοποιώντας ως πρώτη ύλη την ημερολογιακή καταγραφή των ονείρων μου από το 1981 μέχρι σήμερα, επιχειρώ την ερμηνεία τους μέσ’ από το «ξαναγράψιμό» τους και, ταυτόχρονα, παρακολουθώ το ξετύλιγμα των εσωτερικών κι εξωτερικών διαδρομών της ζωής μου σ’ αυτό το διάστημα.