Σαν σήμερα: 20 χρόνια από τον θάνατο της Φρανσουάζ Σαγκάν

Σαν σήμερα στις 24 Σεπτεμβρίου του 2004 πεθαίνει σε ηλικία 69 ετών η γαλλίδα Φρανσουάζ Σαγκάν, ένα από τα είδωλα της γαλλικής λογοτεχνίας προερχόμενη από τη σκηνή του Σεν-Ζερμέν-ντε-Πρε.

Η Φρανσουάζ Σαγκάν έγραψε το «Καλημέρα θλίψη» κατά την διάρκεια της εφηβείας της

Η Φρανσουάζ Σαγκάν έκανε όνομα στην λογοτεχνία για τα μυθιστορήματά της με έντονο το ερωτικό στοιχείο και ήρωες πλούσιους και απογοητευμένους αστούς. Το πιο γνωστό μυθιστόρημά της, το «Bonjour Tristesse» (Καλημέρα θλίψη) το  έγραψε κατά την διάρκεια της εφηβείας της.

H Φρανσουάζ Κουαρέ, όπως ήταν το πραγματικό της όνομα, γεννήθηκε στις 21 Ιουνίου 1935 στην πόλη Καζάρκ της νοτιοδυτικής Γαλλίας. Υπήρξε το χαϊδεμένο παιδί μιας πλούσιας γαλλικής οικογένειας. Ο πατέρας της ήταν διευθυντής επιχείρησης και η μητέρα της κόρη γαιοκτημόνων.

Είχε πάθος για τα ζώα μέχρι το τέλος της ζωής της και από πολύ μικρή υιοθέτησε ένα εκκεντρικό τρόπο ζωής. Η Σαγκάν παντρεύτηκε δυο φορές. Στις 13 Μαρτίου 1958, παντρεύτηκε τον πρώτο σύζυγό της, τον Γκάυ Σόλερ, εκδότη στην Hachette, που ήταν 20 χρόνια μεγαλύτερός της. Το ζευγάρι πήρε διαζύγιο τον Ιούνιο 1960. Το 1962, παντρεύτηκε τον Μπομπ Γουέστχοφ, έναν νεαρό Αμερικανό πλέιμποι που ήθελε να γίνει κεραμοποιός. Το ζευγάρι χώρισε το 1963,ενώ ο γιος τους Ντένις γεννήθηκε τον Ιούνιο 1962.

Στη συνέχεια είχε μια μακροχρόνια σχέση με την σχεδιάστρια μόδας Πέγκυ Ρος. Είχε επίσης έναν άνδρα εραστή, τον Μπέρνανρντ Φρανκ, έναν παντρεμένο δοκιμιογράφο που είχε εμμονή με το διάβασμα και το φαγητό. Ξεκίνησε μια μακροχρόνια σχέση με τη Γαλλίδα εκδότρια του Playboy Ανίκ Γκέιλ, μετά την συνέντευξη που έδωσε η Σαγκάν στο ίδιο περιοδικό. Το 2010, ο γιος της Ντένις δημιούργησε το «Βραβείο Φρανσουάζ Σαγκάν».

Καλημέρα Θλίψη: Η μεγαλύτερη εκδοτική επιτυχία του 20ού αιώνα στην Γαλλία

Το πρώτο της μυθιστόρημα με τίτλο «Καλημέρα Θλίψη» ( 1954), το οποίο εμπνεύστηκε από ένα στίχο ποιήματος του Πολ Ελιάρ, προκάλεσε αίσθηση παρά την παραδοσιακή γραφή του, λόγω του νεαρού της ηλικίας της, αλλά και της τολμηρής υπόθεσής του για τα μέτρα της εποχής με ηρωίδα μια δεκαεπτάχρονη κοπέλα. Διαβάστηκε από εκατομμύρια αναγνώστες σε όλο τον κόσμο και αποτέλεσε την μεγαλύτερη εκδοτική επιτυχία του 20ού αιώνα στην Γαλλία.

Ο συντηρητικός πατέρας της, την απαγόρεψε να γράψει το όνομά του πάνω στο βιβλίο της. Δεν δεχόταν την «ανηθικότητα» της ηρωίδας του «Καλημέρα Θλίψη». Έτσι, η νεαρή Φρανσουάζ επέλεξε ένα επώνυμο από τον αγαπημένο της Προυστ: εκείνο του πρίγκιπα του Σαγκάν.

Το «Καλημέρα Θλίψη» βρέθηκε αμέσως στην κορυφή των best seller. Τον πρώτο χρόνο πουλήθηκαν περισσότερα από 500.000 αντίτυπα στη Γαλλία, ενώ μεταφράστηκε σε 20 γλώσσες. Το 1958 μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο από τον Ότο Πρέμιγκερ με πρωταγωνιστές την Τζιν Σίμπεργκ, τον Ντέιβιντ Νίβεν και την Ντέμπορα Κερ.

Η Σαγκάν έγραψε περισσότερα από 30 μυθιστορήματα: «Σας αρέσει ο Μπραμς;» (στο οποίο βασίστηκε το Goodbye again του Άνατολ Λίτβακ με την Ίγκριντ Μπέργκμαν, τον Άντονι Πέρκινς και τον Ιβ Μοντάν),  «Σε ένα μήνα σε ένα χρόνο», «Ένα κάποιο χαμόγελο», «Και με όλη μου την αγάπη», «Υποταγή», «Φυγή χωρίς επιστροφή», «Η μακιγιαρισμένη γυναίκα», «Ο φρουρός της καρδιάς», «Τα θαυμάσια σύννεφα», «Σάρα Μπερνάρ» και  άλλα. Εκατομμύρια αντίτυπα πουλήθηκαν στη Γαλλία και σε ολόκληρη τον κόσμοα. Έγραψε επίσης θεατρικά έργα («Το μοβ φόρεμα της Βαλαντίν», «Πύργος στη Σουηδία»), καθώς και το σενάριο της ταινίας του Κλοντ Σαμπρόλ, «Landru» (1963).

Το θέμα του έρωτα και του τρόπου ζωής στους κύκλους των εύπορων αστών παρέμεινε το βασικό μοτίβο όλων των έργων της.

Τη δεκαετία του 1990 η Φρανσουάζ Σαγκάν καταδικάστηκε για κατοχή κοκαΐνης

Η Φρανσουάζ Σαγκάν, που την εποχή της δόξας της ήταν απίστευτα γενναιόδωρη, πέθανε μες στη φτώχεια, σωματικά καταβεβλημένη, βουτηγμένη στα ναρκωτικά και εξαρτώμενη πλήρως από τη φιλανθρωπία των φίλων της. Χρωστούσε τεράστια ποσά σε φόρους, ενώ έχασε το αγαπημένο της κτήμα στη Νορμανδία, τα αυτοκίνητά της, ακόμα και τα δικαιώματα από τις πωλήσεις των βιβλίων της. Τη δεκαετία του ’90 καταδικάστηκε για κατοχή κοκαΐνης. Το 2002, ένα γαλλικό δικαστήριο την καταδίκασε για φοροδιαφυγή και, στη συνέχεια, το όνομα της μπλέχτηκε σε κάποιο μεγάλο οικονομικοπολιτικό σκάνδαλο της εποχής. Της επιβλήθηκε ποινή φυλάκισης ενός έτους με αναστολή.

Στις 19 Σεπτεμβρίου 2019, κυκλοφόρησε στην Γαλλία σε 70.000 αντίτυπα ένα ανέκδοτο και ημιτελές μυθιστόρημα της με τίτλο «Les quatre coins du coeur» («Οι τέσσερις γωνίες της καρδιάς»). Τα χειρόγραφα ανακάλυψε ο γιος της Ντένις, ο οποίος επιμελήθηκε της έκδοσης. Σύμφωνα με την κριτική, ο αναγνώστης θα ξαναβρεί το αποστασιοποιημένο και σαρκαστικό ύφος που συνιστούσε τη γοητεία του έργου της Σαγκάν. Όμως , θα μείνει με την απογοήτευση ότι το μυθιστόρημα διατηρεί την γεύση του ημιτελούς.

Στο κομοδίνο της υπήρχε πάντα το «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο του Προυστ»

Μιλώντας στο Vanity Fair ο γιος της είχε πει: «Η μητέρα μου απόπνεε το άρωμα του Chanel no 5 ανάμικτο με τη μυρωδιά του καπνού. Τα ρούχα της- παντελόνια, σακάκια, παλτά, πολύχρωμα πουκάμισα- ήταν όλα ραμμένα σε αυστηρή αντρική γραμμή. Στις διακοπές φορούσε εσπαντρίγιες και στο Παρίσι, δερμάτινες μπότες. Τίποτα το επιδεικτικό, πέρα από κάποιες διακριτικές αλλά ακριβές λεπτομέρειες: ένα κόσμημα Bulgari, ένα μακρύ κολιέ με πετράδια ταιριαστά με την υπόλοιπη εμφάνισή της, μια υπέροχη μπλε δερμάτινη τσάντα στην οποία μου είχε απαγορέψει, απ’ όταν ήμουν μικρό παιδί, να ψαχουλεύω. Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο ήταν τα πουκάμισά της: ανοιχτά παστέλ, ροζ, πορτοκαλί ή κόκκινα, το αγαπημένο της χρώμα. Δεν φορούσε ποτέ δαχτυλίδια, βραχιόλια ή σκουλαρίκια. Τελικά, το μοναδικό της καπρίτσιο ήταν τα σπορ αυτοκίνητα όπως εκείνη η μικρή Ferrari California 1968 την οποία λάτρευε.

Την ξαναβλέπω μπροστά μου να ψάχνει, όπως πάντα, τον αναπτήρα για ν’ ανάψει ένα τσιγάρο Kool. Αγόραζε κούτες ολόκληρες, οι οποίες δεν κρατούσαν για πολύ: τις έχανε, τις χάριζε, τις παρατούσε κάπου. Τα ταξίδια μου στις Ηνωμένες Πολιτείες τα ονόμαζε “ειδική αποστολή Kool”. Υποστήριζε με πάθος ότι τα σκληρά πακέτα δεν είναι τα ίδια με τα μαλακά που ήταν τα αγαπημένα της. Δεν φτιάχνονται στο ίδιο μέρος, έλεγε. Κάθε φορά, έπρεπε να της φέρνω όσα περισσότερα μπορούσα. Στο κομοδίνο της υπήρχε πάντα το “Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο του Προυστ” κι ένα μικρό τετράδιο κατριγέ στο οποίο έγραφε τα μυθιστορήματά της με μπλε μαρκαδόρο. Η μητέρα μου δεν αγαπούσε το μαύρο. Εκτός κι αν επρόκειτο για βραδινό φόρεμα».

Η Φρανσουάζ Σαγκάν πέθανε στις 24 Σεπτεμβρίου 2004 στην πόλη Ονφλέρ της νοτιοδυτικής Γαλλίας σε ηλικία 69 ετών. Στις 25 Σεπτεμβρίου του 2004, η εφημερίδα Le Parisien κυκλοφορεί με τον πρωτοσέλιδο τίτλο «Αντίο Σαγκάν, καλημέρα θλίψη». Η Μπριζίτ Μπαρντό, μολονότι γνωρίζονταν ελάχιστα, της έστειλε στεφάνι με τη φράση «Στη δίδυμη αδελφή μου».