Γκέρτα: Επιβιώνοντας σε έναν κόσμο αιφνίδια εχθρικό
Μάιος του 1945, οι συμμαχικές δυνάμεις απελευθερώνουν το Μπρνο, αλλά για εκείνους με Γερμανική καταγωγή που έμεναν στην περιοχή αυτό δεν είναι λύτρωση αλλά καταδίκη
Αναγνώστης με αιτία: Παρουσίαση του βιβλίου «Γκέρτα» της Κατερίνα Τούτσκοβα, που κυκλοφορεί από τις εκδ. Αλεξάνδρεια
Αγαπώ την Πράγα, αγαπώ τον Κάφκα, αγαπώ την τσέχικη λογοτεχνία. Έχω ταξιδέψει έξι φορές στην Πράγα, τελευταία βρέθηκα και στο θέρετρο Κάρλοβι Βάρι που ως πρόσφατα σνόμπαρα – αδίκως, όπως αποδείχτηκε εκ των υστέρων. Δεν έχω πάει ακόμα στο Μπρνο, αυτό που χαρακτηρίζεται και ως «συμπρωτεύουσα» της Τσεχίας.
Στο Μπρνο με ταξίδεψε ένα πολύ ιδιαίτερο μυθιστόρημα που μόλις διάβασα, το «Γκέρτα» (εκδόσεις Αλεξάνδρεια). Το έχει γράψει μια σαραντάρα σήμερα (που όμως όταν το έγραφε ήταν κάτω από τριάντα χρόνων) Τσέχα, ονόματι Κατερίνα Τούτσκοβα, και πράγματι με εντυπωσίασε με το πεζογραφικό της επίτευγμα. Η ίδια η γλώσσα που χρησιμοποιεί η συγγραφέας –και αποδίδει εξαιρετικά στη μετάφραση ο Κώστας Τσίβος– είναι δίχως φιοριτούρες, χωρίς μοντερνισμούς και δηθενιές, αλλά με μια δωρική απλότητα που κάνει τον αναγνώστη να μη θέλει να το αφήσει από τα χέρια του.
Η ιστορία που αφηγείται το μυθιστόρημα ανήκει σε εκείνες τις στιγμές της Ιστορίας που ελάχιστοι από εμάς γνωρίζουμε (θα μου πείτε, εδώ δεν ξέρουμε τη δική μας Ιστορία, θα ξέρουμε των Τσέχων;). Η συγγραφέας μας μεταφέρει στον Μάιο του 1945, όταν οι συμμαχικές δυνάμεις απελευθερώνουν το Μπρνο. Και μπορεί αυτό να ήταν λύτρωση για τους αυτόχθονες Τσέχους, αλλά για εκείνους με Γερμανική καταγωγή που έμεναν στην περιοχή ήταν καταδίκη.
Η Γκέρτα είναι μισή Γερμανίδα και μισή Τσέχα. Δυστυχώς για εκείνη, οι συντοπίτες της την θεωρούν σκέτη Γερμανίδα, άρα βδέλυγμα, και τη συμπεριλαμβάνουν με τους υπόλοιπους Γερμανούς που ως τότε συζούσαν ειρηνικά με τους Τσέχους σε μια απηνή καταδίωξη που εμένα τουλάχιστον μου έφερε στο νου τους διωγμούς των Ελλήνων από τους Τούρκους την περίοδο της Μικρασιατικής καταστροφής.
Η συγγραφέας επικεντρώνεται στα δεινά που υπέστησαν οι γυναίκες εκείνης της ιδιαίτερης κατηγορίας Γερμανίδων που βρέθηκαν αίφνης εγκλωβισμένες στην ελευθερωμένη Τσεχία. Έρμαια του μίσους των Τσέχων, αυτές οι γυναίκες υφίστανται τα πάνδεινα. Μέσα από την κεντρική ηρωίδα, την Γκέρτα, μια γυναίκα που αγωνίζεται να επιβιώσει σε έναν κόσμο αιφνίδια εχθρικό, ο αναγνώστης γίνεται μάρτυρας μιας εποχής που εξακολουθεί να είναι βίαιη παρόλο που ο πόλεμος έχει πια τελειώσει, και συνακόλουθα μπορεί να αντιληφθεί και το σημερινό βάσανο των απανταχού προσφύγων στην προσπάθειά τους να βρουν ένα πιο ειρηνικό μέρος να σταθούν.
Το μυθιστόρημα προκαλεί χωρίς μελό συναισθηματισμούς τη συμπόνια του αναγνώστη προς τις γυναίκες εκείνες, αφυπνίζει την ενσυναίσθησή του χωρίς να την εκβιάζει, τον βάζει να σκεφτεί καλύτερα πριν καταδικάσει. Αλλά, για μένα, το καλύτερο που πετυχαίνει η συγγραφέας είναι η επιθυμία του αναγνώστη να συνεχίσει να διαβάζει το βιβλίο, όχι τόσο για να δει τι θα συμβεί παρακάτω, αλλά επειδή η πεζογραφική δεινότητα της Κατερίνας Τούτσκοβα είναι τέτοια που σαγηνεύει.
Εννοείται πως όσο διάβαζα το βιβλίο ανέτρεχα σε χάρτες και έβλεπα φωτογραφίες του Μπρνο στο διαδίκτυο ώστε να ετοιμάζομαι σιγά σιγά για το επόμενο ταξίδι μου στην Τσεχία, αυτή τη φορά όχι στην Πράγα αλλά στη «συμπρωτεύουσα».
Διότι ναι μεν η λογοτεχνία σε ταξιδεύει αλλά και σε ωθεί να ταξιδέψεις.
Μιλήσαμε με τον συγγραφέα για το νέο του βιβλίο με τίτλο, το τρίτο και τελευταίο μέρος της «Τριλογίας των Φάρων», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Γραφή
9°
