Γιατί οι ήρωες της Σώτης Τριανταφύλλου αρνούνται να συμμορφωθούν;

Tο Σικελικό Ειδύλλιο δεν είναι ειδύλλιο. Eίναι πολλά πράγματα μαζί, όπως και η συγγραφέας του, η Σώτη Τριανταφύλλου. Είναι το χρονικό της συνάντησης δύο ανθρώπων που εκ πρώτης όψεως δεν έχουν τίποτα κοινό εκτός από τον αντισυμβατικό τρόπο να βλέπουν τα πράγματα και την ακλόνητη προσήλωσή τους σε ένα ηθικό πυρήνα. Είναι μια ιστορία για ένα κορίτσι και έναν αστυνομικό που δυσκολεύονται να βρουν τη θέση τους σε αυτόν τον κόσμο. 

Όσοι ξέρουν τη Σώτη θα αναγνωρίσουν σε αυτούς τους δύο αταίριαστους ανθρώπους κάτι από την ίδια. Γιατί και εκείνη, όπως η έφηβη Κοντσέττα Βιτάλε, η ηρωίδα της, «ψάχνει τη θέση της» σε ένα κόσμο που μοιάζει να έχει λίγο τρελαθεί, που η λογική, η ηθική, η καλοσύνη έχουν δώσει τη θέση τους σε ένα παράλογο, θυμωμένο, φοβισμένο, συχνά εξωφρενικό σύμπαν. Αυτό το κορίτσι, που όπως λέει πλησιάζει τα 65, εξακολουθεί να είναι το ανήσυχο πνεύμα της «Άκρης της πόλης», ένας άνθρωπος του κόσμου που πιστεύει στη ζωή, που έχει την πεποίθηση ότι ο ορθός λόγος και το καλό στο τέλος θα νικήσουν και  στήνει φανταστικούς κόσμους ή αρθρογραφεί, γιατί ποτέ δεν θα υποκύψει στο παράλογο και το ανήθικο.

Σώτη, μόλις κυκλοφόρησαν δύο καινούργια βιβλία σου: ένα μυθιστόρημα, το «Σικελικό ειδύλλιο» από τις εκδόσεις Πατάκη και ένα με πολιτικοκοινωνικά κείμενα και τίτλο «Πόλιτιξ» από το Athens Voice Books. Θέλουμε να μάθουμε το εξής: τα μυθιστορήματά σου βγάζουν μια παιδικότητα, ένα πάθος για τη ζωή και την ελευθερία, στην αρθρογραφία σου, αυτό το ασυμβίβαστο κορίτσι που ταξιδεύει στον κόσμο, μεταμορφώνεται σε μια τολμηρή γυναίκα, ορθολογίστρια, που δεν μασάει τα λόγια της και δεν διστάζει να βγάζει γλώσσα σε ό,τι σήμερα θεωρείται μοντέρνο κι επαναστατικό, αν δεν την πείθει. Ποια είναι η πραγματική Σώτη; 
Πλησιάζω τα 65, δεν είμαι «κορίτσι»… Είμαι; Μπορεί και να είμαι! Τόσο στην αρθρογραφία όσο και στη λογοτεχνία, υπάρχει το ίδιο αίσθημα ελευθερίας και ατομικότητας. Αυτό που διαφέρει στις δύο δραστηριότητες είναι το αναγνωστικό τους κοινό: όπως θα περίμενε κανείς, τα άρθρα να έχουν περισσότερους αναγνώστες, άρα, είναι φυσικό να τα διαβάζουν και άνθρωποι που δεν ξέρουν να διαβάζουν, που δεν έχουν καμιά λογοτεχνική κουλτούρα και που εμφορούνται από απλοϊκές ιδέες ή προκαταλήψεις –τα άρθρα διαβάζονται πηδώντας αράδες, συχνά χωρίς συγκέντρωση· είναι αναλώσιμα για τον δέκτη· είναι εφήμερα. Το αναγνωστικό κοινό των βιβλίων είναι πιο επίλεκτο: πρόκειται για ανθρώπους που αγαπούν τη λογοτεχνία και που πιστεύουν ότι τους κάνει καλύτερους και πιο ευτυχισμένους. Με λίγα λόγια, είμαι μία και πραγματική και στις δύο αυτές εργασίες, οι εργασίες όμως διαφέρουν ως προς τους δέκτες και ως προς τη λειτουργία τους. 

Λέμε ότι πολλά έχουν αλλάξει τις τελευταίες δεκαετίες, αλλά το κίνημα #MeToo δείχνει ότι δεν έχουμε αφήσει και τόσο πίσω αυτές τις νοοτροπίες…
Οι σύγχρονες πρωτοβουλίες, όπως το κίνημα #MeToo, δείχνουν ότι έχουμε μακρύ δρόμο μπροστά μας ακόμα και στην Ευρώπη. Στην Ανατολή η κατάσταση είναι απείρως χειρότερη διότι λείπει το νομικό σύστημα και η συναίνεση στο να υπάρξει. Η τοποθέτηση ορίων του εαυτού και η διεκδίκηση ενός ηθικού κώδικα καθυστέρησε πολύ και υπέστη πολλές πατριαρχικές ή ψευδοελευθεριακές παραμορφώσεις. Αυτά τα ξεπερασμένα ήθη που περιγράφω στο «Σικελικό ειδύλλιο» μάς θυμίζουν από πού ερχόμαστε και μας δείχνουν πού θέλουμε να φτάσουμε: σε μια καινούργια εμπιστοσύνη στη δίκαιη νομοθεσία και στην εφαρμογή των νόμων – ό,τι δεν μπορούμε να επιλύσουμε στο πλαίσιο της καθημερινότητας, πιστεύουμε ότι μπορεί να επιλυθεί στο πλαίσιο του νομικού πολιτισμού. Ο κίνδυνος της κατάχρησης δεν λείπει, όπως κι εκείνος της καταφυγής στη θέση του εκ φύσεως θύματος: η νοσηρή υπερευαισθησία που χαρακτηρίζει τη γενιά των snowflakes υπονομεύει την αυθεντικότητα και την επιτακτικότητα του #MeToo, αλλά δεν μπορεί να τις αφαιρέσει. Όχι ότι το βιβλίο έχει καμιά σχέση με το #MeToo: απλώς συνέπεσε με αυτές τις εξελίξεις.

Ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο του βιβλίου είναι το πόσο αποδεκτή ήταν η εγκληματική δράση της Μαφίας, το πώς οι απλοί άνθρωποι υποτάσσονταν στη μοίρα τους...
Δεν μπορείς να γράψεις για τη Σικελία χωρίς στο σκηνικό να εμφανίζεται η μαφία. Είναι δομικό στοιχείο της κοινωνίας και καθορίζει τη ζωή πολλών ανθρώπων: μερικοί ωφελούνται από την παρουσία της, άλλοι υποφέρουν. Οι ίδιοι οι νόμοι της δημοκρατίας γίνονται εμπόδιο στο να συλληφθούν οι μαφιόζοι «σε βιομηχανική κλίμακα» όπως ονειρευόταν ο ήρωας του βιβλίου Λούκα Ντε Ματέις προτού τον φάνε λάχανο στο σταυροδρόμι.

Η νεαρή ηρωίδα σου είναι λίγο αγύριστο κεφάλι! Έχει μια δική της ηθική κι ενώ γύρω της βασιλεύει η υποκρισία, η ανοχή στο έγκλημα, στην αδικία, εκείνη αρνείται να «συμμορφωθεί». Υπάρχουν τέτοιοι άνθρωποι;
Η Κοντσέττα είναι η ενσάρκωση του Καλού. Υπάρχουν τέτοιοι άνθρωποι. Τα καλά αισθήματα δεν φτιάχνουν καλή λογοτεχνία, αλλά οι καλοί ήρωες, οι ήρωες που αγαπάμε και στους οποίους ευχόμαστε καλή τύχη, μπορεί να φτιάχνουν. Η Κοντσέττα έχει την καλοσύνη της λογικής.

Δίνεις στην ηρωίδα σου μια δεύτερη ευκαιρία, αλλά όχι με την περιπλάνηση, με την παραμονή στην γενέθλια γη. Γιατί;
Ναι. Δεν δραπετεύει, δεν πηγαίνει κάπου όπου όλα θα είναι ίσως ευκολότερα. Μένει στο Ριβοντόρο, μαζί με τους Ριβοντοραίους. Και είναι ο εαυτός της. Επιβάλλει τον εαυτό της στους Ριβοντοραίους. 
 

Το Σικελικό Ειδύλλιο στον τίτλο είναι λίγο παραπλανητικό. Στην ουσία μιλάς για τη φιλία και έχω την εντύπωση ότι η φιλία  βρίσκεται σταθερά στο επίκεντρο των βιβλίων σου. Είναι τελικά πιο σημαντική από τον έρωτα;
Η λέξη «ειδύλλιο» σημαίνει εδώ «ποιμενικό ειδύλλιο», αν και με ειρωνική διάθεση. Η Σικελία παρουσιάζεται σαν μια διεστραμμένη Αρκαδία. Ο έρωτας είναι υπερτιμημένος: όλη η λογοτεχνία, όλη η τέχνη στρέφεται γύρω από αυτόν –μου φαίνεται υπερβολή, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για κατάσταση που διαρκεί τρία χρόνια (μάξιμουμ).

Έχεις «ξεχνιέρα» όπως ο ήρωάς σου, βρίσκεις ανακούφιση στη λήθη;
Η ξεχνιέρα είναι για μερικούς ανθρώπους μια αυτόματη διαδικασία. Ξεχνάνε ό,τι είναι οδυνηρό και ό,τι δεν τους συμφέρει. Εγώ πάλι έχω ένα είδος υπερμνησίας.

Σημείωσα μερικές φράσεις που λένε οι ήρωες του βιβλίου, θέλεις να τις σχολιάσεις;
«Είμαστε καταδικασμένοι να ζούμε μέσα στο άδικο πιστεύοντας ότι έχουμε δίκιο». 
«Γενικά, όσο πιο απαίδευτος είναι κάποιος, τόσο περισσότερο επιμένει ότι έχει δίκιο». 
«Το λέω συχνά αναπολώντας τα νιάτα μου ήμασταν ανέμελοι και κουτοί, αλλά περνούσαμε υπέροχα. Περνούσαμε υπέροχα επειδή ήμασταν τόσο κουτοί».
Ο Ντε Ματέις στα νιάτα του ήταν φασίστας. Κι όπως λέει, αργότερα έγινε «από φασίστας ζαμανφουτίστας». Πιστεύω ότι πολλοί νέοι άνθρωποι είναι φασίστες νομίζοντας ότι είναι επαναστάτες. Ο φασισμός είναι νεανικός πειρασμός: περιέχει σοσιαλισμό, ηγέτες, πείσμα, πολεμικό πνεύμα, ακτιβισμό, πίστη στην ιδεολογία, ιδεαλισμό, βία. Όλα όσα αρέσουν στους εφήβους και στους πολύ νέους.

«Έχασα την πίστη και κέρδισα την ελευθερία. Δεν ήταν δύσκολο ούτε επώδυνο: απαρνήθηκα κάτι που δεν είχε καμία αξία. Αλλά, ό,τι και να πιστεύεις, σε τρώει ζωντανό». Εσένα, υπάρχει κάτι που σε τρώει;
Θέλω να προλάβω να ολοκληρώσω ένα μικρό έργο ζωής στη λογοτεχνία και στη σκέψη. Να προσφέρω κάτι στην «πόλη».

«Εγώ λέω ότι όποιος δεν καταφέρνει να αλλάξει την κοινωνία πρέπει να αλλάζει ο ίδιος· το λέω παρότι δεν πρόκειται να αλλάξω». Γράφεις βιβλία και άρθρα για να αλλάξεις κάτι στην κοινωνία ή για να αλλάξεις εσύ; 
Γράφοντας συμβαίνουν και τα δύο, φαντάζομαι. Μερικοί άνθρωποι σίγουρα επηρεάζονται σε κάτι κι εγώ στο μεταξύ μαθαίνω όλο και περισσότερα πράγματα για τον κόσμο και για τον εαυτό μου.

«Μερικές μέρες στη ζωή μας αξίζουν να γίνουν καδράκι και να τις κρεμάσουμε στον τοίχο». Ποια μέρα της ζωής σου θα ήθελες να κορνιζάρεις;
Έχω ζήσει πολλές υπέροχες μέρες. Έχω υπάρξει τυχερή: δεν πέρασα ποτέ σοβαρή ασθένεια και δεν έπαθα ποτέ σοβαρό ατύχημα. Όλα πήγαν από καλά μέχρι καλύτερα.

Όταν γράφεις συνομιλείς με τους νεκρούς σου;
Παλιότερα, όταν ήταν πιο κοντά ο θάνατος του καλύτερου φίλου μου, τον σκεφτόμουν πολύ όταν έγραφα. Τώρα τον σκέφτομαι σχετικά με όσα συμβαίνουν γύρω μας: αναρωτιέμαι τι θα έλεγε – ή μάλλον ξέρω τι θα έλεγε και τον φαντάζομαι να τα λέει.

Τις ίδιες μέρες με το Σικελικό Ειδύλλιο κυκλοφόρησε και το «Πόλιτιξ». Όχι μόνο στις σελίδες του, αλλά και γενικότερα, έχεις προειδοποιήσει, εδώ και πολύ καιρό, για τα προβλήματα κοινοτισμού, για την αποτυχία της πολυπολιτισμικότητας. Θέματα που τώρα μπαίνουν στην ημερησία διάταξη από τον Μακρόν και άλλους Ευρωπαίους πολιτικούς. Πού οφείλεται η εθελοτυφλία και η αδράνεια των ευρωπαϊκών κοινωνιών μπροστά στα προβλήματα που απειλούν τη Δημοκρατία;
Μεγάλη συζήτηση… Γενικά, η εθελοτυφλία είναι ανθρώπινο χαρακτηριστικό που σχετίζεται με τον φόβο του θανάτου, όπως τα περισσότερα ελαττώματά μας. Όμως πάντοτε υπάρχουν άνθρωποι που βλέπουν ό,τι οι άλλοι απλώς κοιτάνε. Αν διαγιγνώσκαμε τα προβλήματά μας εγκαίρως θα είχαμε αποφύγει πολλές συμφορές – ως άτομα, ως έθνη και ως ανθρωπότητα. Εξάλλου, συχνά, υποπτευόμαστε κινδύνους εκεί όπου δεν υπάρχουν και δεν μπορούμε να τους διακρίνουμε εκεί όπου υπάρχουν. Είμαστε κάπως καταδικασμένοι σ’ αυτή την πλάνη.

Γενικότερα με την αρθρογραφία σου στην ATHENS VOICE έχεις επισημάνει πολύ νωρίτερα όλα τα topics που απασχολούν σήμερα το δημόσιο διάλογο. Θρησκευτικός φονταμενταλισμος, πολιτικές των ταυτοτήτων, κοινοτισμός, πολιτική ορθότητα κλπ. Σε βοήθησε το ότι μένοντας συγχρόνως στη Γαλλία, τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ελλάδα, έβλεπες τα προβλήματα στο πεδίο αντί να τα φαντάζεσαι;
Είναι ζήτημα βλέμματος πάνω στον κόσμο, ενδιαφέροντος και έγνοιας. Επίσης, είναι θέμα χρονικής συνέχειας: παρατηρώ τις εξελίξεις χωρίς διακοπή με αποτέλεσμα να διαισθάνομαι τις αλλαγές, να πιάνω κατά κάποιον τρόπο τις δονήσεις. Αλλά βεβαίως, ο πιο αντιπαθητικός άνθρωπος είναι εκείνος που λέει «σας τα ’λεγα, δεν σας τα ’λεγα;» –οπότε μερικές φορές απομακρύνομαι και σιωπώ.

Σύμφωνα με όσα ξέραμε σε όλη μας τη ζωή, Σώτη, είσαι ό,τι πιο κοντά έχουμε στην έννοια «προοδευτικός διανοούμενος». Και όμως πολλές φορές έχεις βρεθεί στο στόχαστρο. Πώς το εξηγείς; 
Υπάρχει διάχυτη μικροπρέπεια και εχθροπάθεια. Και βλακεία, και φθόνος και άγνοια και έλλειψη κοινωνικής αγωγής. Και πολλά ακόμη παθολογικά στοιχεία τα οποία αναδεικνύονται μέσα από τους κομματικούς μηχανισμούς και τα ηλεκτρονικά δίκτυα. Δεν πρέπει να προσδίδουμε σπουδαιότητα στα «στόχαστρα»: οι άνθρωποι βρίσκουν κάποιον, κάτι, για να παίξουν. Ου γαρ οίδασι τι ποιούσι.