Συνέντευξη: Η Βικτόρια Χίσλοπ μιλάει για την Ελλάδα και την ελληνική ιθαγένεια, τη συγγραφή και το νέο της βιβλίο «Μια βραδιά του Αυγούστου» (εκδ. Ψυχογιός)
Ως Ελληνίδα πολίτης πια, μετά την τιμητική απόκτηση της ελληνικής ιθαγένειας, η Βικτόρια Χίσλοπ εντάσσει την Ελλάδα σχεδόν σε κάθε της απάντηση, σαν να την κουβαλούσε μέσα της από πάντα, όπως τη γενέθλιά της χώρα. Μιλά για τη μεταφυσική σχέση που την ενώνει με τον τόπο και που δεν μπορεί να τη διευκρινίσει, αλλά και για την Ιστορία, που, όπως σημειώνει, έχει δείξει πως οι Έλληνες, όπως και οι Βρετανοί, γνωρίζουν να ξεπερνούν τις αντιξοότητες.
Από την Κρήτη όπου βρέθηκε μετά από μήνες, αμέσως μόλις επιτράπηκαν οι πτήσεις από το Ηνωμένο Βασίλειο, προκειμένου να ολοκληρώσει στο νησί το βιβλίο που έγραψε εν μέσω καραντίνας («Μια βραδιά του Αυγούστου» - προσεχώς στα ελληνικά από τις εκδ. Ψυχογιός), απαντά στην Athens Voice για τα συναισθήματα που της δημιούργησε η τιμητική απόκτηση της ελληνικής ιθαγένειας, για τις πολιτικές εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο που την απασχολούν και τους πολιτικούς που άφησαν την πατρίδα της αθωράκιστη απέναντι στον κορωνοϊό, αλλά και για τα διδάγματα και τις πολύ προσωπικές απώλειες στη διάρκεια της πανδημίας. «Ήταν μια πολύ μεγάλη περίοδος για μένα αυτή που έμεινα εκτός Ελλάδας, για απολύτως ακατανόητους λόγους. Μου έλειψε πολύ η Ελλάδα σε αυτό το διάστημα. Και τώρα είμαι εδώ, δεν είμαι σίγουρη πότε θα επιστρέψω – είναι τόσο όμορφα που είμαι εδώ».
Πρόσφατα σας απονεμήθηκε τιμής ένεκεν η ελληνική ιθαγένεια. Πώς νιώθετε που είστε και επίσημα Ελληνίδα πολίτης;
Κατ' αρχάς νιώθω πως είναι μια τεράστια τιμή και έπειτα είναι ένα από τα καλύτερα πράγματα που μου έχουν συμβεί! Πραγματικά ενθουσιάστηκα όταν έλαβα ένα τηλεφώνημα από τον πρωθυπουργό στα τέλη Ιουλίου. Ήταν κάτι που δεν μπορούσα να φανταστώ ότι θα συμβεί – και είμαι πολύ ενθουσιασμένη που συνέβη. Και ναι, είναι ένα διαφορετικό συναίσθημα, όχι απλώς να νιώθω Ελληνίδα, αλλά να είμαι και επίσημα.
Τελικά, τι είναι αυτό που σας συνδέει τόσο στενά με την Ελλάδα και τους ανθρώπους της;
Είναι αρκετά δύσκολο ακόμη και για μένα να το ξεκαθαρίσω αυτό. Δεν υπάρχουν οικογενειακοί δεσμοί, ούτε ρίζες, και δεν είναι κάτι που μπορώ να εξηγήσω σε πνευματικό επίπεδο. Είναι ένα συναισθηματικό δέσιμο. Ήρθα στην Ελλάδα πρώτη φορά όταν ήμουν 17 και όλα ξεκίνησαν τότε. Είχα πολύ έντονο εκείνο το αίσθημα ότι έφτανα κάπου οικεία, παρόλο που δεν είχα βρεθεί ξανά στην Ελλάδα ως τότε. Και ήταν ένα όμορφο και θετικό αίσθημα τότε, και είναι ακόμα, μετά από τόσα χρόνια. Και ασφαλώς, μια απόλυτα συναισθηματική αντίδραση έχει γίνει σήμερα κάτι βαθύτερο –με φιλίες, ένα σπίτι και βεβαίως μια συνεχή έμπνευση για το γράψιμό μου–, που ενισχύει τους δεσμούς μου με αυτή τη χώρα. Τώρα που έχω και την ιθαγένεια, η Ελλάδα μού εμπνέει ακόμα μεγαλύτερη αφοσίωση.
Πρόσφατα είδαμε το όνομά σας ανάμεσα στις 25 προσωπικότητες της πολιτικής, των γραμμάτων και των τεχνών από τη Μεγάλη Βρετανία, που κάλεσαν με επιστολή τους προς τους Times τη βρετανική κυβέρνηση να στηρίξει ανοιχτά την Ελλάδα και την Κύπρο στην κλιμακούμενη κρίση στην Ανατολική Μεσόγειο. Να αναμένουμε από εσάς παρόμοιες δημόσιες τοποθετήσεις σε σχέση με την πολιτική επικαιρότητα στην Ελλάδα, τώρα που είστε Ελληνίδα πολίτης;
Αυτό το γεγονός και το γράμμα στους Times έτυχε να λάβει χώρα περίπου τη στιγμή που ανακοινώθηκε η απόκτηση της ιθαγένειας – αν και νομίζω ότι θα μου είχε ζητηθεί να το υπογράψω και χωρίς να υπάρχει αυτή η συνθήκη. Επομένως, το ότι συνέπεσαν ήταν περίπου σύμπτωση. Η συμπεριφορά του Ερντογάν στη Μεσόγειο και η παραβίαση μιας πολύ ξεκάθαρης νομοθεσίας πυροδοτούν πράγματι τα πάθη μου. Πιστεύω πως η Ελλάδα θα έπρεπε να στηριχθεί σε αυτό το ζήτημα, ξεκάθαρα. Με ανησυχεί πολύ που υπάρχουν ακόμη τουρκικά στρατεύματα σε ένα μέρος της Κύπρου –στην πραγματικότητα σε έναν τόπο που είναι μέρος της Ευρώπης– και εξακολουθώ να το βρίσκω απαράδεκτο αυτό – 46 χρόνια τώρα! Θα το δούμε να συμβεί ξανά και δεν θα πούμε τίποτα; Επομένως, ναι, εάν νιώθω έντονα για κάτι, τότε ναι, ίσως να το δηλώσω. Δεν θα έπρεπε ποτέ να μένουμε σιωπηλοί όταν πιστεύουμε πως κάτι είναι λάθος και παράνομο.
Πώς βιώσατε προσωπικά την πανδημία του κορωνοϊού; Γνωρίζω πως χάσατε τη μητέρα σας στη διάρκεια της καραντίνας. Ναι, ήταν μια πολύ έντονη περίοδος συναισθηματικά. Η μητέρα μου απεβίωσε στις 17 Μαρτίου σε έναν οίκο ευγηρίας. Ήταν 92 ετών, επομένως δεν ήταν κάτι εντελώς απρόσμενο, παρ’ όλα αυτά δεν ήμασταν πραγματικά προετοιμασμένοι για αυτό. Για περισσότερο από μια εβδομάδα δεν μας είχε επιτραπεί να την επισκεφθούμε η αδερφή μου και εγώ, επομένως με λύπησε πολύ που δεν ήμουν μαζί της να την αποχαιρετήσω. Ήταν σκληρό. Και δεν γνωρίζουμε με βεβαιότητα αν δεν ήταν θύμα του Covid. Δώδεκα καλοί μου φίλοι επίσης έχασαν τη μητέρα ή τον πατέρα τους λόγω του Covid στη διάρκεια του Μαρτίου ή του Απριλίου – άρα υπήρχε πολύ πένθος. Ωστόσο, δεν έγιναν κηδείες, καθώς δεν επιτρέπονταν. Ένας από τους φίλους μου από το Πανεπιστήμιο έχασε δύο ξαδέρφια (ήταν αμφότερα γιατροί). Έτσι, στην ουσία δεν ήταν μια ασθένεια που αφορούσε «άλλους ανθρώπους», ήταν πολύ κοντά και πολύ επικίνδυνη. Πέρασα την καραντίνα με τον σύζυγο, την κόρη και τον γιο μου και είχαμε καλές στιγμές και κακές. Πηγαίναμε για περπάτημα, μάθαμε να ζωγραφίζουμε (ασυνήθιστο για την οικογένειά μας, όπου όλοι είμαστε συγγραφείς) και διαβάσαμε αρκετά. Ήταν στ’ αλήθεια αρκετά ήσυχοι μήνες. Και πολύ απροσδόκητοι. Κατά μία έννοια, αυτός ο τρόπος ζωής συνεχίζεται στο Ηνωμένο Βασίλειο – οι περιορισμοί στις κοινωνικές συναθροίσεις παραμένουν πολύ αυστηροί. Ωστόσο, η τεχνολογία μας βοήθησε να παραμείνουμε ενωμένοι.
Από αυτή την κρίση μάθαμε και ορισμένα καλά πράγματα, πώς είναι να περιορίζεσαι σε έναν χώρο με την οικογένεια, να υποστηρίζουμε ο ένας τον άλλο, να είμαστε ανεκτικοί και να τα καταφέρνουμε και με λιγότερα
Ανάμεσα σε άλλα, συμμετείχατε στην ειδική έκδοση «Dear NHS: A hundred stories to say thank you», για τη στήριξη του βρετανικού Εθνικού Συστήματος Υγείας (σσ: NHS). Τι πιστεύετε ότι έχουμε μάθει από αυτή την αναπάντεχη κρίση;
Στο Ηνωμένο Βασίλειο… τι μάθαμε; Νομίζω πως πολλοί από εμάς μάθαμε πόσο ανίκανοι ήταν κάποιοι από τους πολιτικούς μας. Θέλαμε μια δυνατή ηγεσία και είχαμε τον Μπόρις Τζόνσον, που έμοιαζε να μην έχει ιδέα ή κατανόηση για τη νόσο και παραλίγο να χάσει την ίδια του τη ζωή επειδή δεν ακολούθησε τους κανόνες που είχε θέσει για τον υπόλοιπο κόσμο. Πολλοί άνθρωποι είναι πολύ απογοητευμένοι με την κυβέρνησή μας. Και οι πλείστοι από εμάς πιστεύουμε ότι δεν θα έπρεπε να έχουμε χάσει 50.000 ανθρώπους από αυτό, καταστρέφοντας στην πορεία ΚΑΙ την οικονομία μας. Στα θετικά, μάθαμε πόσο ηρωικοί είναι οι άνθρωποι που εργάζονται στις υπηρεσίες υγείας του NHS. Είχαν να αντιμετωπίσουν φριχτές καταστάσεις και τον περισσότερο καιρό δεν είχαν τον κατάλληλο προστατευτικό εξοπλισμό για να το κάνουν – και αυτό είναι ντροπιαστικό για μια υποτιθέμενα επιτυχημένη και πλούσια χώρα, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο. Μάθαμε επίσης ορισμένα καλά πράγματα για το πώς είναι να περιορίζεσαι σε έναν χώρο με την οικογένεια, να υποστηρίζουμε ο ένας τον άλλο, να είμαστε ανεκτικοί και να τα καταφέρνουμε και με λιγότερα.
Ειδικοί από τον ΠΟΥ, τη UNICEF κ.ά. προειδοποιούν για το κοινωνικό στίγμα και τις διακρίσεις σε βάρος ανθρώπων που θεωρείται πως έχουν έρθει σε επαφή με τον ιό Covid -19. Εσείς, ως πρέσβειρα για την αντιμετώπιση της λέπρας –μιαw ασθένειας που έφερε ένα πολύ βαρύ στίγμα για αιώνες– βλέπετε οποιεσδήποτε ομοιότητες στον τρόπο που συμπεριφέρονται σήμερα οι άνθρωποι έναντι όσων έχουν προσβληθεί από τον Covid-19;
Μια από τις ομοιότητες είναι στην πραγματικότητα ότι ο Covid-19 (όπως και η λέπρα) είναι μεταδοτικός και ότι είναι απολύτως ορθό να απομονώνονται οι άνθρωποι και να μένουν μακριά από άλλους, ώστε να μην εξαπλωθεί η νόσος. Δεν υπάρχει τρόπος να το αποφύγεις αυτό. Έτσι, η απομόνωση είναι σίγουρα σωστή και είναι μια κοινή παράμετρος τόσο για τον Covid-19 όσο και για τη λέπρα. Εάν κάποιος έχει τον Covid-19 δεν θα έπρεπε να μένει έξω στο δρόμο, σε ένα καφέ ή στο σχολείο – θα πρέπει οπωσδήποτε να απομονωθεί, ακόμη και εάν δεν νιώθει πολύ πολύ άσχημα, αφού ίσως μεταδώσει τον ιό σε κάποιον με πιο αδύναμο οργανισμό, κάποιο ηλικιωμένο άτομο και αυτό το άτομο πιθανόν να πεθάνει. Παρόμοια και με τη λέπρα, είναι μια ασθένεια την οποία μπορεί να κολλήσουν άνθρωποι με χαμηλή ανοσία. Και επίσης, οι πλείστοι άνθρωποι μπορεί να μην έχουν την προδιάθεση να κολλήσουν. Επομένως, η ασθένεια είναι μυστήρια, αλλά επικίνδυνη και στις δύο περιπτώσεις. Δεν πιστεύω πως το στίγμα είναι τόσο έντονο στους ασθενείς του Covid, όσο ήταν στους λεπρούς, καθώς ο Covid-19 δεν είναι μια παραμορφωτική ασθένεια, αλλά μπορεί να σκοτώσει, ειδικά αν είσαι στις ευάλωτες ομάδες.
Στο Νο1 μπεστ-σέλερ σας, «Το Νησί», υπήρχαν αρκετές αναδρομές στο παρελθόν, μέσα από τις οποίες μάθαμε τι συνέβη στους κύριους χαρακτήρες του βιβλίου μετά την εκκένωση της Σπιναλόγκας. Τι έχει απομείνει να μάθουμε στο νέο σας βιβλίο, «Μια βραδιά του Αυγούστου», που έρχεται ως σίκουελ;
Στο «Νησί» δεν περιέγραφα με οποιαδήποτε λεπτομέρεια τις συναισθηματικές μεταπτώσεις εκείνης της αυγουστιάτικης νύχτας που οι ασθενείς έφυγαν από τη Σπιναλόγκα και η Άννα δολοφονήθηκε. Σε αυτό το βιβλίο, ακολουθώ τη μοίρα αυτών των τριών αντρών που αγάπησαν την Άννα –του Μανώλη, του Αντρέα και του Αντώνη– και ασφαλώς βλέπω με μια άλλη ματιά τη Μαρία και τον Νίκο Κυρίτση, των οποίων οι ζωές άλλαξαν από εκείνο τον θάνατο. Ένα βράδυ, μία μόνο μέρα, ένα γεγονός, μπορούν να αλλάξουν την πορεία της ζωής των ανθρώπων για πάντα και ένιωσα μια παρόρμηση να το εξετάσω αυτό – όπως μια πέτρα που όταν ριχτεί σε μια λίμνη, οι κυματισμοί της θα εξαπλωθούν σε μεγάλη απόσταση.
Μετά το «Νησί», μας μεταφέρατε με τα βιβλία σας στον Ισπανικό Εμφύλιο, στη Θεσσαλονίκη του Μεσοπολέμου, στην Κύπρο του ’70, στην Αθήνα της Κατοχής. Τι σας κάνει να επιστρέφετε στην Κρήτη του 1957 με το νέο σας βιβλίο;
Περνώ ένα μεγάλο μέρος της ζωής μου τώρα στην Κρήτη – έχω περάσει πάρα πολύ χρόνο εδώ από τότε που έγραψα «Το Νησί». Κοιτάζοντας πίσω, ήμουν περισσότερο μια επισκέπτρια, μια τουρίστρια τότε. Επομένως, ήταν πολύ ευχάριστο να επιστρέφω εκεί με τη φαντασία μου. Παραδόξως, έγραψα το βιβλίο στο Ηνωμένο Βασίλειο, στη διάρκεια της καραντίνας, όταν μου ήταν αδύνατο να πάω στην Κρήτη για πολλούς μήνες. Έκανα το τελικό φινίρισμα στην Κρήτη – κάτι που ήταν για μένα πολύ σημαντικό.
Τι κοινά πιστεύετε πως υπάρχουν ανάμεσα στα διλήμματα εκείνης της εποχής και της σημερινής;
Η ανθρωπότητα εξακολουθεί να είναι η ίδια – αλλά δεν μπορώ να σκεφτώ κάτι συγκεκριμένο πάνω σε αυτό.
Τα βιβλία σας είναι συνήθως μια κατάδυση σε ιστορικά γεγονότα. Τι σας παρακινεί τόσο στο παρελθόν;
Πιστεύω πως η σύγχρονη ελληνική Ιστορία είναι συναρπαστική διότι είχε πολύ δράμα και ασφαλώς πάρα πολύ πόνο. Είναι εξαιρετικό κίνητρο για μένα να γράφω για το πώς οι άνθρωποι αντιμετώπισαν αυτές τις καταστάσεις και επιβίωσαν μετά από αυτές.
Έχετε εμπειρία από best seller και μάλιστα σε πολλές γλώσσες. Τι πιστεύετε πως καθορίζει την επιτυχία ενός βιβλίου και δη όταν εκδίδεται σε μετάφραση;
Σε ό,τι αφορά την επιτυχία, δεν πιστεύω πως υπάρχουν οποιοιδήποτε κανόνες ή κοινές παράμετροι, εκτός ίσως από το να υπάρχει μια καλή «ιστορία» – κάτι τόσο απλό όσο αυτό. Είναι το αφηγηματικό νήμα που οδηγεί κάποιον μέσα από ένα βιβλίο, νομίζω. Και επίσης χαρακτήρες που να ενδιαφέρουν τον αναγνώστη. Σε θέματα μετάφρασης, είναι περισσότερο θέμα εμπιστοσύνης, εκτός και αν ο συγγραφέας γνωρίζει τη γλώσσα! Και, ας πούμε ότι στα κινέζικα ή στα ρώσικα (και στις πλείστες από τις υπόλοιπες 35 γλώσσες) πρέπει να τους εμπιστευτώ ότι κάνουν καλή δουλειά! Με εξαίρεση τα ελληνικά, τα γαλλικά, τα γερμανικά, τα ιταλικά κάποτε, δεν ζητούν την άποψή μου, εκτός από κάποιες φορές που χρειάζονται διευκρινίσεις σχετικά με κάποια σημεία της επίσημης γλώσσας και της καθομιλουμένης.
Ποια είναι η ρουτίνα σας στη διάρκεια συγγραφής ενός νέου βιβλίου;
Γενικά, έχω έναν καφέ δίπλα μου για την πρώτη ώρα. Μου αρέσει να ξεκινώ στις 9 και να συνεχίζω μέχρι νωρίς το απόγευμα με μια μικρή διακοπή για γεύμα (κάτι ελαφρύ, αλλιώς θα αποκοιμηθώ). Μόλις ολοκληρώσω τη φάση της έρευνας, γράφω μια σύνοψη. Αυτό μπορεί να πάρει αρκετές εβδομάδες μέχρι να προκύψει η πλοκή της ιστορίας. Και τότε αρχίζει το γράψιμο – κάποιες φορές υπάρχουν εκπλήξεις και η πλοκή μπορεί να πάρει μια αναπάντεχη τροπή καθώς αρχίζουν να αναπτύσσονται οι χαρακτήρες.
Ποια βιβλία προτιμάτε να διαβάζετε;
Υποθέτω πως είμαι περισσότερο αναγνώστρια μυθοπλασίας παρά μη μυθοπλαστικών μυθιστορημάτων. Απολαμβάνω πάρα πολύ τον τρόπο που μπορούμε να «ταξιδεύουμε» όταν διαβάζουμε και να δραπετεύουμε σε άλλες χρονικές περιόδους και άλλους τόπους. Είναι μια πραγματικά θαυματουργή διαδικασία, αυτό που όταν διαβάζουμε, πηγαίνουμε κάπου «αλλού». Απολαμβάνω τα βιβλία με δυνατούς και ενδιαφέροντες χαρακτήρες. Χρειάζεται να υπάρχει μια πλοκή, αλλά δεν είμαι πολύ φαν του εγκλήματος. Το αποφεύγω.
Τι σας ανησυχεί περισσότερο σήμερα; Tι σας καθησυχάζει;
Αυτή τη στιγμή, η μεγαλύτερή μου έγνοια είναι ο τρόπος που η πανδημία αυτή έχει φέρει τα πάνω κάτω στο Ηνωμένο Βασίλειο και έχει πάρει πίσω και την ελληνική οικονομία. Ήρθε κυριολεκτικά από το πουθενά. Τόσο πολλοί άνθρωποι είναι χωρίς δουλειά ή θα είναι προσεχώς και αυτό είναι μια τεράστια ανησυχία για όλους μας, σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο. Αυτό που με καθησυχάζει είναι πως τόσο η ελληνική όσο και η βρετανική κοινωνία έχουν αντιμετωπίσει αντιξοότητες στο παρελθόν και επιβίωσαν, επομένως η Ιστορία μπορεί να είναι καθησυχαστική.
15°
