Ο Πέτρος Μάρκαρης («Ο φόνος είναι χρήμα», εκδ. Κείμενα), μιλάει στην Athens Voice για τον Χαρίτο, την Αγία Σοφία, τον κορωνοϊό, τα βιβλία.
Το φαινόμενο Πέτρος Μάρκαρης ξέρει πώς να διατηρεί το ενδιαφέρον του συνομιλητή του αμείωτο, με την αφοπλιστική του ειλικρίνεια και αμεσότητα, αλλά και με τις εξαιρετικά ενδιαφέρουσες τοποθετήσεις του για τη νέα κανονικότητα, το σύγχρονο πολιτικό τοπίο αλλά και το αστυνομικό μυθιστόρημα. Με αφορμή την πρόσφατη κυκλοφορία του νέου του μυθιστορήματος «Ο φόνος είναι χρήμα» από τις εκδόσεις Κείμενα, μίλησε στην Athens Voice για το πώς βιώνει ο Κώστας Χαρίτος τη νέα εποχή, για τις ανησυχίες του, για την Αγία Σοφία και φυσικά για το βιβλίο και τους συγγραφείς που ξεχωρίζει.
Νέα εποχή, νέα ήθη, νέες συνήθειες. Πώς βιώνει αυτές τις αλλαγές ο Πέτρος Μάρκαρης και πώς ο Κώστας Χαρίτος;
Θα μπορούσα να σας πω ότι η πανδημία δεν άλλαξε την καθημερινότητα μου, πέραν της προσοχής και των προφυλάξεων που παίρνω. Κατά τα άλλα, επειδή δουλεύω στο σπίτι, συνεχίζω το ημερήσιο πρόγραμμα εργασίας μου, όπως και πριν από τον κορωνοϊό. Ευτυχώς είχα την τύχη να απολαμβάνω για ένα μεγάλο διάστημα την παρέα του αστυνόμου Χαρίτου, επειδή ένα μεγάλο μέρος του τελευταίου μυθιστορήματος μου «Ο φόνος είναι χρήμα» το έγραψα στη διάρκεια της πανδημίας. Όσο για τον Κώστα Χαρίτο, συνεχίζει και αυτός την καθημερινότητά του, αλλά αντιμετωπίζει μια αυξημένη πίεση από την Αδριανή, τη γυναίκα του, η οποία έχει τρομοκρατηθεί από τον ιό, και τον ελέγχει σε κάθε του βήμα.
Είμαστε σε θέση αυτή τη στιγμή να κάνουμε μια ήρεμη αποτίμηση της νέας πραγματικότητας; Πόσο ευοίωνο είναι το μέλλον στα μάτια σας για την ελληνική οικονομία και κοινωνία;
Δεν είναι εύκολο να κάνεις μια ήρεμη αποτίμηση σε περίοδο διαρκούς αναστάτωσης. Μπορεί, όμως, να επιχειρήσει κανείς κάποιες διαπιστώσεις. Η πρώτη είναι η εργασία από το σπίτι, μέσω διαδικτύου. Εύχομαι να κάνω λάθος, αλλά φοβάμαι ότι ήρθε για να μείνει. Βολεύει κυρίως τις επιχειρήσεις, γιατί μειώνει το κόστος. Ο εργασιακός χώρος είναι, ωστόσο, και ένας κοινωνικός χώρος και η μείωση ή η κατάργησή του θα επιφέρει μεγάλο πλήγμα στον κοινωνικό ιστό και στην κοινωνική συνείδηση. Φοβάμαι ότι θα καταλήξουμε να επιβεβαιώσουμε αυτό που είχε πει κάποτε η Μάργκαρετ Θάτσερ: «Δεν υπάρχει κοινωνία. Υπάρχουν μόνο οικογένειες και άτομα». Το άλλο σημαντικό πρόβλημα είναι η άρνηση της ύπαρξης του κορωνοϊού, κυρίως από τους νέους και σε παγκόσμιο επίπεδο. Αυτή η άρνηση, όμως, εκτός από τα προβλήματα που δημιουργεί στην αντιμετώπιση του κορωνοϊού, σηματοδοτεί και μια τάση φυγής από την πραγματικότητα. Αντί να παλεύουμε το πρόβλημα, αρνούμαστε την ύπαρξή του. Αυτή η τάση φυγής δεν είναι καλό σημάδι ούτε για τους νέους, αλλά ούτε και για το μέλλον.
Αυτή η νέα κανονικότητα πιστεύετε ότι θα επιφέρει αλλαγές και στον χώρο του βιβλίου;
Είναι πολύ νωρίς για να βγάλουμε συμπεράσματα, γιατί δεν μπορούμε να αξιολογήσουμε τις τάσεις του αναγνωστικού κοινού μέσα στην πανδημία. Πολλές αλλαγές στη διακίνηση του βιβλίου, όπως οι παραγγελίες μέσω του διαδικτύου, ήρθαν νωρίτερα από τον κορωνοϊό. Από μια άποψη, ωστόσο, το βιβλίο είναι τυχερό, αν συγκριθεί με τις τέχνες που απαιτούν την παρουσία του κοινού, όπως το θέατρο ή ο κινηματογράφος.
Τα βιβλία σας έχουν μεταφραστεί σε είκοσι γλώσσες. Αισθάνεστε ότι στην Ελλάδα έχετε εισπράξει το εύρος της επιτυχίας σας στον ίδιο βαθμό με το εξωτερικό;
Ασφαλώς και με το παραπάνω. Το αναγνωστικό κοινό δείχνει ένα έντονο και διαρκές ενδιαφέρον για τα βιβλία μου, του οποίου το πιο πρόσφατο παράδειγμα είναι το τελευταίο μυθιστόρημά μου. Δεν έχω κανένα λόγο να παραπονούμαι.
Ένα αστυνομικό μυθιστόρημα οφείλει να είναι και ένα πολιτικοκοινωνικό βιβλίο;
Ξέρετε, πολύ συχνά νομίζουμε ότι ανακαλύψαμε την Αμερική. Η σχέση της αστυνομικής πλοκής με το κοινωνικό μυθιστόρημα ξεκίνησε με το αστικό μυθιστόρημα του 19ου αιώνα. Πολλά μυθιστορήματα εκείνης της περιόδου είχαν ως αφετηρία μια αστυνομική πλοκή, όπως οι «Άθλιοι» του Ουγκώ, το «Έγκλημα και Τιμωρία» και οι «Αδελφοί Καραμαζόφ» του Ντοστογιέφσκι, αλλά και μυθιστορήματα του Μπαλζάκ και του Ζολά. Οι συγγραφείς αυτοί χρησιμοποίησαν την αστυνομική πλοκή ως αφετηρία, για να ασχοληθούν με την κοινωνία της εποχής τους. Κάτι παρεμφερές κάνουμε και εμείς σήμερα.
Στο νέο σας μυθιστόρημα «Ο φόνος είναι χρήμα», οι κεντρικοί ήρωες είναι δύο. Τι σας ώθησε σε αυτή την αλλαγή;
Οι δυο παράλληλες ιστορίες, που αφηγείται το μυθιστόρημα, απαιτούσαν αντίστοιχα και δύο αφηγητές. Βέβαια, οι δυο ιστορίες ενώνονται στο τέλος του μυθιστορήματος. Εκείνο που για μένα έχει ενδιαφέρον είναι η πιο έντονη παρουσία και εμπλοκή της οικογένειας του Χαρίτου στην υπόθεση του μυθιστορήματος.
Εκδόσεις Γαβριηλίδης: Μια δυνατή και μακροχρόνια σχέση. Ένα μεγάλο κεφάλαιο στη συγγραφική σας πορεία.
Ο θάνατος του εκδότη μου Σάμη Γαβριηλίδη ήταν για μένα μια πολύ μεγάλη απώλεια. Δεν έχασα μόνον τον εκδότη μου, αλλά και έναν επιστήθιο φίλο. Όλη η περίοδος της συγγραφικής πορείας μου ως συγγραφέα αστυνομικών μυθιστορημάτων, αλλά και η έκδοση του πιο σημαντικού για μένα μεταφραστικού έργου μου, που είναι ο «Φάουστ» του Γκαίτε, είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τον Σάμη Γαβριηλίδη και τη στενή φιλία μας.
Τι ξεχωρίσατε στις εκδόσεις Κείμενα που πλέον εκδίδουν τα βιβλία σας;
Ίσως προσέξατε ότι το τελευταίο μυθιστόρημα μου είναι αφιερωμένο στη μνήμη των δυο εκδοτών μου. Μίλησα ήδη για τον Σάμη Γαβριηλίδη. Ο πρώτος εκδότης μου ήταν ο Φίλιππος Βλάχος, με τον οποίο ξεκινήσαμε μαζί τη σταδιοδρομία μας μέσα στη χούντα, εκείνος ως εκδότης και εγώ ως συγγραφέας. Τα πρώτα έργα μου, μεταφραστικά και θεατρικά εκδόθηκαν από τις εκδόσεις «Κείμενα» του Φίλιππου Βλάχου, ο οποίος υπήρξε και ένας από τους καλύτερους φίλους, που είχα στη ζωή μου. Είναι για μένα μεγάλη παρηγοριά, μετά τον θάνατο του Σάμη Γαβριηλίδη, αλλά και μεγάλη χαρά να επιστρέφω σε προχωρημένη ηλικία στον εκδοτικό οίκο από τον οποίο ξεκίνησα: στις εκδόσεις «Κείμενα», που ξαναγεννήθηκαν χάρη στον γιο του Φίλιππου, τον Φοίβο Βλάχο.
Γεννηθήκατε στην Κωνσταντινούπολη. Πώς έγραψαν μέσα σας τα πρόσφατα γεγονότα με την Αγία Σοφία;
Ήταν ένα μεγάλο πλήγμα για μένα. Ξέρετε, όταν έχετε μεγαλώσει ως Ρωμιός, όπως λέμε εμείς τους Κωνσταντινουπολίτες, η Αγία Σοφία είναι το σύμβολο που σφραγίζει τη διαδρομή των προγόνων σας, αλλά και τη δική σας σε αυτή την ιστορική πόλη. Από την άλλη, όμως, η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε μουσείο συμβόλιζε ταυτόχρονα τη συνύπαρξη δύο θρησκειών στον ίδιο χώρο και έδινε ένα μήνυμα συνύπαρξης και συμφιλίωσης. Όλα αυτά διαγράφηκαν με την επιστροφή στην εποχή του Μωάμεθ του Πορθητή και έδωσαν ταυτόχρονα το μήνυμα ότι η κατάκτηση είναι πιο σημαντική από τη συμφιλίωση. Τη συνέχεια τη βλέπετε επί της τηλεοπτικής σας οθόνης.
Ο λαϊκισμός κερδίζει κάθε μέρα και περισσότερο πολιτικό χώρο και περισσότερη πειθώ στην εποχή μας.
Τι σας φοβίζει/ανησυχεί περισσότερο στο σύγχρονο πολιτικό τοπίο, όπως διαμορφώνεται παγκοσμίως;
Πολλά με ανησυχούν. Καταρχήν το ολοένα εντεινόμενο παιχνίδι του λαϊκισμού, το οποίο χρησιμοποιούν πια και ηγέτες μεγάλων χωρών. Αρκεί να ρίξετε ένα βλέμμα στις ΗΠΑ και στο Ηνωμένο Βασίλειο. Ο λαϊκισμός κερδίζει κάθε μέρα και περισσότερο πολιτικό χώρο και περισσότερη πειθώ στην εποχή μας. Το δεύτερο που με ανησυχεί είναι η συνεχώς διευρυνόμενη απόσταση μεταξύ πλούτου και φτώχιας, η οποία είναι εξάλλου και η κυριότερη αιτία ανόδου του λαϊκισμού και της άκρας δεξιάς. Το τρίτο που με ανησυχεί πολύ είναι η κατάρρευση των μεσαίων στρωμάτων. Τα μεσαία στρώματα δεν είναι μόνο η ραχοκοκαλιά της οικονομίας σε πολλές χώρες, όπως π.χ. στην Ελλάδα. Είναι και η ραχοκοκαλιά του συστήματος της φιλελεύθερης δημοκρατίας.
Παρακολουθεί ο Πέτρος Μάρκαρης τηλεοπτικές αστυνομικές σειρές στο Netflix ή σε άλλες πλατφόρμες;
Θα σας απογοητεύσω, αλλά δεν παρακολουθώ αστυνομικές σειρές. Δεν ξέρω, αν οφείλεται στην ηλικία μου, αλλά προτιμώ να διαβάζω αστυνομικά μυθιστορήματα.
Σίγουρα υπάρχουν από τη νέα γενιά Ελλήνων και ξένων συγγραφέων κάποιοι που σας έχουν τραβήξει το ενδιαφέρον. Θα μοιραστείτε μαζί μας κάποια ονόματα;
Από τους Έλληνες διαβάζω με ενδιαφέρον τα μυθιστορήματα του Δημήτρη Σίμου. Μου αρέσει, επίσης, η Χίλντα Παπαδημητρίου. Τώρα, για τους ξένους η διάκριση αυτή δεν έχει νόημα. Πέραν των κλασικών της εποχής μας, όπως ο Μονταλμπάν και ο Καμιλλέρι, διαβάζω με μεγάλο ενδιαφέρον τα μυθιστορήματα του Λεονάρντο Παδούρα, αλλά και άλλων συγγραφέων της Λατινικής Αμερικής, όπως π.χ. ο Ερνέστο Μάγιο και ο Έλμερ Μεντόζα.
Ο Κώστας Χαρίτος ετοιμάζεται να δουλέψει σε συνθήκες καραντίνας στο επόμενο μυθιστόρημά σας;
Για την ώρα δουλεύει σε συνθήκες καραντίνας σε ένα διήγημα που γράφω. Τώρα αν θα συνεχίσει και με μυθιστόρημα, αυτό δεν το ξέρω ακόμα.
Στο βιβλίο του κτηνιάτρου Κλοντ Μπεατά, που μπήκε στη λίστα των πλέον ευπώλητων βιβλίων της Γαλλίας, μαθαίνεις πολλά και άγνωστα μυστικά για τη γάτα σου
Στο νέο σας μυθιστόρημα «Ο φόνος είναι χρήμα», οι κεντρικοί ήρωες είναι δύο. Τι σας ώθησε σε αυτή την αλλαγή;
