Γιώργος Καραμίχος: Το χειρότερο αγκάθι της κοινωνίας είναι η άρρωστη πυρηνική οικογένεια

Ένα αγόρι αυτοκτονεί πριν δυο χρόνια. Η οικογένειά του αδυνατεί να ξεπεράσει το γεγονός. Έτσι συνεχίζουν την καθημερινότητά τους σαν να μην έχει συμβεί τίποτα. Ένα κλίμα γιορτής (;) έχει στηθεί στο σπίτι, με αφορμή τον εορτασμό των γενεθλίων του παρόντα-απόντα αυτόχειρα. Από εκεί ξεκινά το νήμα της υπόθεσης του έργου «Ευγένιος» του Φρανκ Μακ Γκίνες, που σκηνοθετεί ο Γιώργος Καραμίχος στο θέατρο Σημείο. Μια οικογενειακή στιγμή όπου οι συγγενείς του νεκρού νεαρού έρχονται αντιμέτωποι με τις ενοχές τους για τον χαμό του και προσπαθούν να διαχειριστούν τη διαταραγμένη ισορροπία στις μεταξύ τους σχέσεις. 

Ο Γιώργος Καραμίχος μάς μιλά για τον «Ευγένιο», που σκηνοθετεί στο Θέατρο Σημείο

Γιατί επιλέξατε αυτήν την παράσταση του Φρανκ Μακ Γκίνες, με τον πρωτότυπο τίτλο « There came a gypsy riding». Και πώς σχετίζεται ο τίτλος που επιλέγετε με τη δική σας προσέγγιση και διασκευή, μιας και ο Ευγένιος είναι παρών-απών στο έργο;
Από την πρώτη στιγμή που ήρθα σε επαφή με το συγκεκριμένο έργο ένιωσα ότι είναι μια ιστορία που πρέπει να μοιραστεί. Τόσο για την προσωπική ανάγκη μας να μιλήσουμε ανοιχτά για την απώλεια όσο για την ακόμη βαθύτερη κοινωνική ανάγκη να μην ντρεπόμαστε για τον πόνο και την ψυχική ασθένεια. Ο τίτλος «Ευγένιος» προέκυψε από την ανάγκη μου να επικοινωνήσω με το κοινό, όχι με βάση ενός συγκεκριμένου τόπου. Ο πρωτότυπος τίτλος αναφέρεται σε ένα ιρλανδέζικο τραγούδι, το οποίο δεν υπάρχει στα ελληνικά ούτως ή άλλως.

Περιγράψτε μου τον κεντρικό ήρωα του έργου, που είναι -εικάζω- ο αυτόχειρας.
Όλοι είναι κεντρικοί ήρωες στο συγκεκριμένο έργο. Και όλοι μαζί είναι ένας ήρωας. Ο άνθρωπος. Ο σύγχρονος άνθρωπος που πολεμάει να ξεπεράσει τους βασικούς φόβους και τραύματα που προκύπτουν από την έλλειψη της ουσιαστικής σχέσης με τους άλλους και κυρίως με την οικογένεια. Πέρα από τα στεγανά της υποχρεωτικής αγάπης είναι σαφές ότι δεν υπάρχει πραγματική σύνδεση. Και ο αυτόχειρας αναγκάζει τους εναπομείναντες να έρθουν αντιμέτωποι με τα ελαττώματά τους και με τα αδιαχείριστα κομμάτια της προσωπικότητάς τους.

Φαντάζομαι στο έργο μαθαίνουμε τους λόγους για τους οποίους αυτοκτόνησε. Υπάρχουν οικογενειακές ευθύνες που βαραίνουν τα μέλη της οικογένειας; Μυστικά που δεν έχουν μοιραστεί;
Για κάθε θάνατο νιώθουμε ενοχές. Ακόμη και για έναν μακρινό συγγενή ή γείτονα. Γιατί αυτός κι όχι εγώ; Τι θα μπορούσα να είχα κάνει για να αποφευχθεί το μοιραίο; Ερωτήματα που μας βασανίζουν όλους. Και καταλήγουν στον κοινό παρονομαστή- ερώτημα. Αν αγαπούσα πιο πολύ, θα ζούσε ακόμη; Και οι πέντε ζωντανοί στο έργο προσπαθούν να αντιμετωπίσουν την ενοχή τους αλλά και το φόβο μήπως κινδυνεύουν και οι ίδιοι από την αυτοχειρία. Μέχρι να αποκαλύψει η μητέρα το μυστικό του χαμένου παιδιού: γεννιόμαστε για να πεθάνουμε. Τόσο απλά. Και τόσο επώδυνα ταυτόχρονα.

Γιορτάζουν τα γενέθλια του παιδιού που έχει πεθάνει εδώ και δυο χρόνια. Πώς αντιλαμβάνεστε αυτήν την ενέργεια και πώς την αποτυπώνετε και σκηνικά; Προσποιούνται ότι δεν έχει συμβεί τίποτα;
Ο λόγος που έχω επιλέξει να υπάρχουν κουνιστά αντικείμενα στη σκηνή είναι γιατί μπροστά στο θάνατο όλοι αιωρούμαστε. Το μυαλό κουνιέται. Και ειδικά όταν καταπιέζεται το πένθος, η τρέλα καραδοκεί. Όσο περισσότερο προσποιούνται ότι δεν έχει συμβεί το φονικό, τόσο περισσότερο καίγονται όλοι στην κόλαση των τύψεων.

Στο έργο υπάρχει έντονο το στοιχείο του χιούμορ. Πώς και πού το εντοπίζουμε; Και πώς συνδυάζεται με μια τέτοια κατάσταση πόνου και πένθους;
Επειδή αρνούνται να συνδεθούν με τον πόνο τους, βανδαλίζουν τις ψυχές τους και τις επιλογές των υπολοίπων. Ο αυτοσαρκασμός άλλωστε δεν είναι τίποτε άλλο από τη μάσκα του πόνου και της συνειδητοποίησης της θνητότητας. Ούτως ή άλλως οι έξυπνοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν τα πάντα με πνεύμα. Και οι πέντε χαρακτήρες του έργου είναι πολύ έξυπνοι. Αυτή είναι η ήττα τους. Αντί να ακουμπήσουν ο ένας στον άλλον για να θεραπεύσουν τον πόνο, κατηγορούν τους άλλους και τους εαυτούς τους. Σαρκοφαγικά. Όπως συμβαίνει στις περισσότερες κηδείες. Πάντα υπάρχουν τσακωμοί και διαφωνίες που είτε θα οδηγήσουν σε ξέσπασμα γέλιου ή οργής. Έχουμε ανάγκη να σκορπίσουμε, να «διασκεδάσουμε» το περίσσεμα του συναισθήματός μας γιατί δεν αντέχεται.

Ποιο είναι το δώρο της ξαδέρφης, αν μπορείτε να μας δώσετε ένα στοιχείο; Έχει να κάνει συμβολικά και με το Κουτί της Πανδώρας που ανοίγει και απελευθερώνεται η αλήθεια; Μια αλήθεια που πονάει;
Το σημείωμα που άφησε ο αυτόχειρας Ευγένιος πριν πεθάνει. Μια βόμβα που κράτησε η εξαδέλφη για δύο χρόνια. Μέχρι να έρθει η κατάλληλη στιγμή. Μέχρι να είναι η οικογένεια έτοιμη να καταλάβει το νόημα του σημειώματος. Η αλήθεια θέλει το χρόνο της. Θέλει ένα είδος μύησης όταν διακυβεύεται τόσο βαρύ φορτίο κυρίως από το κακοποιητικό παρελθόν της μητέρας.

Γιατί σιωπούμε μπροστά στον πόνο; Δεν είναι προτιμότερο να τον εκφράζουμε ώστε να εκτονώνεται;
Δεν υπάρχει συνταγή. Σίγουρα η αποσιώπηση δημιουργεί αποστήματα. Πολλές φορές ωστόσο δεν μπορούμε να κάνουμε αλλιώς. Γι’ αυτό και χρειάζονται οι τρελές-σοφές εξαδέλφες να φωτίσουν τα σκοτάδια μας. Θέλει μέτρο η εκτόνωση και προστασία γιατί μπορεί να αποβεί καταστροφική.

Μυστικά και ψέματα στις οικογένειες: Πώς μπορούν να καθορίζουν και να χειραγωγούν τις ζωές των μελών της;
Το χειρότερο αγκάθι μας κοινωνίας είναι η άρρωστη πυρηνική οικογένεια. Προβάλλεται ως αγία ενώ στην πραγματικότητα η καταπίεση δημιουργεί όλες τις εγκληματικές συμπεριφορές που στην καλύτερη περίπτωση γίνονται πρωτοσέλιδα. Αλλά τις περισσότερες φορές δυστυχώς σιγοκαίνε ψυχές και όνειρα. Και μετά όλοι αναρωτιούνται γιατί αρρώστησε ο τάδε ή η τάδε.

Πέρα από τον «Ευγένιο», φέτος συνεχίζετε και τον «Vanya» στο θέατρο Τέχνης, εμπνευσμένο από τον «Θείο Βάνια» του Τσέχωφ, όπου ενσαρκώνετε 8 διαφορετικούς ρόλους, με κοινό στοιχείο την ανάγκη της αλλαγής. Πόσο απαιτητικό είναι αυτό ερμηνευτικά; Υπάρχουν συσχετισμοί με τον «Ευγένιο»;
Είναι απαιτητικό ενεργειακά και ταυτόχρονα πολύ διαφωτιστικό γιατί μου δίνει τη δυνατότητα να είμαι ανοιχτός 360 μοίρες καθώς οφείλω να δικαιώσω και τους οκτώ χαρακτήρες. Είναι σαν να φοράω τα ρούχα τους και από την καλή και από την ανάποδη. Τους βλέπω και από μέσα και από έξω. Και αυτό είναι μαγικό. Όπως και στον Ευγένιο όλοι οι ήρωες νιώθουν αδικημένοι από τους άλλους. Ότι οι άλλοι τους παρεξηγούν και δεν τους αγαπάνε για αυτό που πραγματικά είναι.

Πώς διαχειρίζεστε τα διαφορετικά πρότζεκτ και τους διαφορετικούς ρόλους μέσα στη σεζόν; Είναι δύσκολο να περάσετε από το ένα σύμπαν στο άλλο;
Δεν τα κάνω όλα ταυτόχρονα πλέον. Τελειώνει το ένα και μπαίνω στο άλλο. Παλιά τα μπέρδευα πολύ με αποτέλεσμα να μην τα χαίρομαι. Τώρα πια τους δίνω χρόνο και πάντα θυμίζω στον εαυτό μου και στους συνεργάτες μου να απολαμβάνουμε τη στιγμή. Αυτές οι στιγμές έχουν αξία. Και πολλές τέτοιες στιγμές «απόλαυσης» μαζί μπορεί να οδηγήσουν και στην ευτυχία. Εύχομαι (γέλια). Και παίρνω και μεγάλα διαστήματα ανάσας ενδιάμεσα όπου απλώς ταξιδεύω, είτε περπατώντας με τα σκυλιά και φίλους στου Φιλοπάππου είτε σε ταξίδια μακρινά και απροσδιόριστα.

Όταν κάνουμε τσιμέντο όλα τα πάρκα μας, σε ποια αλάνα να παίξουν τα παιδιά; Θα πρέπει κάτι να γκρεμίσουν.

Θεωρείτε ότι υπάρχει μια στροφή του κόσμου στο θέατρο; Και ειδικά πιο νέων ηλικιών; Αυτό πώς επηρεάζει τις επιλογές των έργων που ανεβαίνουν; Χρειαζόμαστε μια πιο σύγχρονη ματιά στα πράγματα;
Η ανάγκη για μια σύγχρονη ματιά είναι φυσική. Και κάθε τόσο εμφανίζεται και ένας Μπινιάρης, ένας Κουτλής, ένας Μπανούσι (κ.ο.κ.) που θα ανοίξει ένα βλέμμα προς κάτι άλλο το οποίο -μας αρέσει δεν μας αρέσει- σίγουρα μας μετακινεί. Ανά περιόδους υπάρχουν και τέλματα βέβαια. Ειδικά στην εποχή της τόσο γρήγορης πληροφορίας, μας κατακλύζουν οι μόδες και τα δίπολα. Πρέπει κάτι είτε να μας αρέσει είτε όχι. Το προνόμιο της αδιαφορίας δύσκολα κατακτιέται. Αν δεν αδιαφορήσουμε για όσα δεν μας συγκινούν δεν μπορούμε να εκτιμήσουμε αυτά που μας δονούν βαθιά και άμεσα. Οι νέοι θα βρουν το δρόμο. Αν οι παλιότεροι αφήσουμε και λίγο χώρο, τότε θα είναι και πιο εύκολο να ανθίσουν και πιο αδύναμες φωνές με σημαντικό ωστόσο άρωμα. Όταν κάνουμε τσιμέντο όλα τα πάρκα μας, σε ποια αλάνα να παίξουν τα παιδιά; Θα πρέπει κάτι να γκρεμίσουν.