«Βικτόρ ή τα παιδιά στην εξουσία» του Ροζέ Βιτράκ. Κριτική για την παράσταση σε σκηνοθεσία Κώστα Παπακωνσταντίνου στο Θέατρο Σταθμός
Ο Ροζέ Βιτράκ (Roger Vitrac, 1899-1952) εντάσσεται από τις αρχές της δεκαετίας του 1920 στο Σουρεαλιστικό Κίνημα, γοητευμένος ήδη από τους θεωρούμενους ως προγόνους του εν λόγω Κινήματος Αλφρέ Ζαρρύ και Γκιγιώμ Απολλιναίρ και, ειδικότερα, τα έργα τους Βασιλιάς Υμπύ (Ubu Roi) του πρώτου και Οι Μαστοί του Τειρεσία (Les Mamelles de Tirésias) του δεύτερου.
Παρόλο που ο φίλος του Αντρέ Μπρετόν θα τον αποπέμψει από το Κίνημα γύρω στα 1928, ο Βιτράκ θα ιδρύσει μαζί με τους φίλους του σουρεαλιστές Αντονέν Αρτώ και Ρομπέρ Αρόν το «Θέατρο Alfred Jarry» (περ. 1926-1930), όπου και θα παρουσιάσει τα πρώτα έργα του. Το 1928 κάνει πρεμιέρα το Βικτόρ ή τα παιδιά στην εξουσία (Victor ou les enfants au pouvoir) σε σκηνοθεσία Αντονέν Αρτώ, χωρίς να τύχει σημαντικής υποδοχής. Η αποδοχή θα έρθει κάποια χρόνια αργότερα, το 1962, όταν το έργο θα σκηνοθετήσει ο φίλος του, Ζαν Ανούιγ.
Η αστική οικογένεια των Πωμέλ γιορτάζει τα ένατα γενέθλια του γιου της, Βικτόρ. Ο Σαρλ και η Εμιλί Πωμέλ έχουν καλέσει τη φιλική τους οικογένεια των Αντουάν και Τερέζ Μανιώ με την εξάχρονη κόρη τους Εστέρ, όπως και τον στρατηγό Ετιέν Λονσεγκούρ. Απρόσκλητη, λόγω ενός υποτιθέμενου λάθους και συνωνυμίας, στο σπίτι θα βρεθεί και η κυρία Ίντα Νεκροβάρ. Τα πρόσωπα συμπληρώνει η υπηρέτρια της οικογένειας Λιλή.
Ο Βικτόρ είναι ένα χαρισματικό παιδί, υπερβολικά ευφυές για την ηλικία του αλλά και εξίσου υπερβολικά ανεπτυγμένο σωματικά, γεγονός που του επιτρέπει να διακρίνει και να αποκαλύπτει όλη τη σήψη που διέπει την αστική τάξη, αρχής γενομένης από την ίδια του την οικογένεια. Έτσι, η οικογενειακή γιορτή οδηγείται σε συνεχείς ανατροπές με δραματική κατάληξη, αλλά μέσα από μπουφόνικες καταστάσεις. Ο Βικτόρ, μόλις συμπληρώσει τα εννέα του χρόνια, θα πεθάνει λόγω του «μοναδικισμού» του, όπως διατείνεται ο ίδιος.
Το έργο, με εμφανή τα σουρεαλιστικά στοιχεία του ως προς το παράδοξο των γεγονότων αλλά και τη γλώσσα του, μοιάζει με μια ονειρική παραίσθηση, κατάσταση με την οποία ο Βιτράκ, στο πλαίσιο των σουρεαλιστικών του αναζητήσεων, είχε πειραματιστεί και στα προηγούμενα έργα του. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν αποτελεί μια ευθεία κριτική στη αστική υποκρισία. Ταυτόχρονα αποδεικνύεται ιδιαίτερα σύγχρονο καθώς αναδεικνύει την υβριδικότητα των ειδών, μολύνοντας το έως τότε αστικό δράμα με θεωρούμενες ως υποδεέστερες θεατρικές μορφές, όπως η φάρσα και το γκροτέσκο, οδηγώντας στο καρναβαλικό. Εκπρόσωπος του τελευταίου είναι και η εμφάνιση της Ίντα Νεκροβάρ, η οποία πέρδεται ασταμάτητα επί σκηνής, ενώ συγχρόνως αποτελεί τη μακάβρια εμφάνιση του επερχόμενου θανατικού, όπως υποδηλώνει άλλωστε και το όνομά της (Mortemart).
Άλλωστε, όπως έχει ήδη εντοπίσει η κριτική, σύγχρονες παραστάσεις του έργου στη Γαλλία έχουν αναδείξει την απέλπιδα τραγικότητα του Βικτόρ, η συμπεριφορά του οποίου παραπέμπει σε έναν σαιξπηρικό Άμλετ, σε εκείνη ενός παιδιού-άντρα που αντιλαμβάνεται τα πάντα πολύ καθαρά ώστε να μπορέσει να επιβιώσει εντός μιας οικογενειακής σήψης-κεκαλυμμένης βίας.
Η παράσταση του Κώστα Παπακωνσταντίνου διαθέτει ένα μεγάλο ατού: την έξοχη μετάφραση με τα λογοπαίγνια και τις λεξιπλασίες του Δημήτρη Ντάσκα, η οποία υποβάλλει εντέχνως τη σουρεαλιστική καταγωγή του κειμένου. Διαθέτει επίσης έναν ιδανικό για τον ρόλο του Βικτόρ πρωταγωνιστή, τον ύψους άνω του 1.80 μέτρου αλλά ευκίνητο και ταυτόχρονα ικανό να χαράζει στο πρόσωπο την παιδική αφέλεια όσο και πονηράδα Μάνο Καρατζογιάννη, ο οποίος δίνει ουσιαστική υπόσταση στον ρόλο.
Δίπλα του, ένα σύνολο αεικίνητων, μπουφόνικων, αλλά χωρίς να υπερβαίνουν τα όρια, ηθοποιών, στους διαφορετικούς ρόλους. Ανάμεσά τους, εξαιρετικός ο Θανάσης Βλαβιανός υποδυόμενος τον «τρελό» Αντουάν Μανιώ και η πειστικότατη στον ρόλο της παιδούλας Εστέρ Ηλέκτρα Φραγκιαδάκη. Τζίνη Παπαδοπούλου (Εμιλί Πωμέλ), Νεκταρία Γιαννουδάκη (Τερέζ Μανιώ), Θανάσης Χαλκιάς (Σαρλ Πωμέλ), Μαριάννα Ντίρου (Λιλή) και ο χαρισματικός Δημήτρης Φραγκιόγλου (Στρατηγός) συμπληρώνουν με τον καλύτερο τρόπο την ομάδα. Έχω την αίσθηση ότι η σκηνοθετική προσέγγιση για τη πολυσήμαντη εμφάνιση της Ίντα Νεκροβάρ υπήρξε μάλλον συγκαταβατική, αν όχι υπερβολικά ανάλαφρη, ώστε τόσο ερμηνευτικά όσο και ενδυματολογικά η ωραίας σκηνικής παρουσίας Αγγελική Μαρίνου να μην αποδώσει το σημασιολογικό βάρος του προσώπου-προάγγελου θανάτου.
Το σκηνικό, με κυρίαρχο το μεγάλο τραπέζι με το λευκό πλούσιο τραπεζομάντηλο, τα κενά διαχωριστικά, τα ποικίλα σκηνικά αντικείμενα αστικού σπιτιού και τη μετατροπή του σε υπνοδωμάτια είναι της Βίκυς Πάντζιου. Τα επιτυχημένα στους τολμηρούς χρωματικούς συνδυασμούς και ως προς τις υφές τους κοστούμια, με μια απροσδιόριστη γεύση εποχής, είναι της Βασιλικής Σύρμα. Την εύστοχη κινησιολογία του Βικτόρ, αλλά και των υπολοίπων προσώπων, επιμελήθηκε ο Ηλίας Χατζηγεωργίου. Οι φωτισμοί, που δημιουργούσαν το κατάλληλο κοντράστ μεταξύ φωτεινότητας της σκηνής και σκουρόχρωμου φόντου, παίζοντας ταυτόχρονα με τις καταστάσεις είναι του Γιώργου Αγιαννίτη. Τέλος, τα εύστοχα μουσικά ακούσματα υπογράφει ο Τηλέμαχος Μούσας.
Ο Κώστας Παπακωνσταντίνου κατέθεσε μια ενδιαφέρουσα προσέγγιση του έργου του Βιτράκ, μπολιάζοντας το σουρεαλιστικά ευτράπελο και φαρσικό με απρόσμενες δόσεις απελπισίας, όπως αυτές εγγράφονται ανά διαστήματα στο πρόσωπο του Βικτόρ, ενός ευφυούς μικρομέγαλου με προδιαγεγραμμένη δραματική κατάληξη λόγω της εγκληματικά ανεύθυνης κοινωνίας που τον περιβάλλει.
Εκατό χιλιάδες ευρώ τώρα ή ένα εκατομμύριο σε δέκα χρόνια; Εσύ τι θα επέλεγες; Πόσο κοστίζουν οι αρχές μας; Μπορεί μια απλή ερώτηση να διαλύσει μια σχέση;
Το αλληγορικό παραμύθι του βραβευμένου Γιάννη Ξανθούλη είναι ένας ύμνος για την αγάπη, την ισότητα, την ελευθερία, τη διαφορετικότητα και τον σεβασμό στο περιβάλλον.
15°
