Έχει δημιουργήσει μια δική του χορογραφική ταυτότητα με αναγνωρίσιμη χορευτική γλώσσα. Οι New York Times έγραψαν γι' αυτόν ότι «μετουσιώνει την ακαδημαϊκή γλώσσα του μπαλέτου, αναλύοντάς τη σε μια σειρά από περίπλοκες συνεργασίες, οι οποίες καταφέρνουν σε μεγάλο βαθμό να αποφύγουν τα στερεότυπα της σύγχρονης κίνησης στη φόρμα». Ο Πόντους Λίντμπεργκ (συνεργάτης του New York City Ballet, των Μπαλέτων του Μόντε Κάρλο, του Μπαλέτου της Δρέσδης, της ομάδας Μάρθας Γκράχαμ και από τον Απρίλιο του 2018, καλλιτεχνικός διευθυντής του Danish Dance Theatre στην Κοπεγχάγη) υπογράφει τη χορογραφία της «Ωραίας Κοιμωμένης», του διάσημου παραμυθιού του Σαρλ Περρώ, σε μουσική Πιοτρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκι στη νέα παραγωγή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Τα σκηνικά και τα κοστούμια της παράστασης έχει σχεδιάσει ο πολυβραβευμένος Βρετανός σκηνογράφος και ενδυματολόγος Πάτρικ Κίνμονθ. Συναντήσαμε τον Πόντους Λίντμπεργκ στη διάρκεια των προβών του μπαλέτου.
Στο σημείωμά σας για τη χορογραφία της «Ωραίας Κοιμωμένης» αναφέρετε ότι η προσέγγισή σας συνδέεται με τις νέες εγκαταστάσεις της Λυρικής. Τι εννοείτε;
Το θέατρο αυτό είναι ένα σύμβολο, μια τεράστια επένδυση, σε ένα νέο κτίριο, σε ένα νέο χώρο, ένας νέος τρόπος να φαντάζεσαι πώς μπορεί να είναι ένα κέντρο τέχνης και πολιτισμού στην Αθήνα. Όταν το είδα για πρώτη φορά τον περασμένο Μάιο, αισθάνθηκα ότι η αποστολή μου, αυτό που έπρεπε να κάνω ήταν μια δημιουργία που να συντονίζεται και να βρίσκεται στο ίδιο μήκος κύματος με αυτό. Δεν με ενδιέφερε να φέρω κάτι παλιό σε ένα νέο χώρο, προτίμησα να αφήσω τη φαντασία μου να δουλέψει.
Όταν δημιουργείς ένα νέο έργο ως χορογράφος, το προσεγγίζεις από πολλές πτυχές. Το μπαλέτο δεν είναι μόνο χορός, αλλά μια ολόκληρη εικαστική γλώσσα, ένα εικαστικό σύμπαν. Η σύνδεση της έμπνευσής μου με τον συγκεκριμένο χώρο γίνεται με το σκηνικό, με το θέαμα. Σε ένα άλλο θέατρο θα είχαμε κάνει μια εντελώς διαφορετική «Ωραία Κοιμωμένη».
Ποια είναι λοιπόν η δική σας «Ωραία Κοιμωμένη»;
Η βάση εκκίνησης είναι οι εποχές. Η γέννηση ενός παιδιού συμβολίζει τη γέννηση των πάντων. Κάθε καλοκαίρι η φύση γεννά καρπούς, ζώα... Όταν φτάνει το φθινόπωρο, τα πάντα μαραίνονται, πεθαίνουν – στην Ελλάδα ίσως όχι, αλλά σίγουρα στη βόρεια Ευρώπη (γέλια). Η Καραμπός, η «κακιά» του παραμυθιού, δεν είναι ούτε καλή ούτε κακή – στην παράστασή μας άλλωστε, η καλή και η κακιά νεράιδα είναι το ίδιο πρόσωπο. Η κατάρα της δεν είναι άλλο παρά η έλευση του χειμώνα, του θανάτου. Αλλά και πάλι, δεν μιλάμε για θάνατο αλλά για ένα βαθύ ύπνο. Αυτό που λέμε στην παράσταση είναι ότι ο χειμώνας είναι αναπόφευκτος, έρχεται και δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι γι' αυτό. Δεν το αντιμετωπίζουμε δηλαδή ως τραγωδία αλλά ως φυσικό γεγονός. Κι όταν τελειώσει, φτάνει πάλι η άνοιξη και μαζί η αναγέννηση.
Και η Ωραία Κοιμωμένη ποια είναι;
Η Ωραία Κοιμωμένη είναι η Φύση. Όταν η Αυγή ‒το όνομά της‒ ξυπνά είναι πλέον έτοιμη να ξεκινήσει μια νέα γενιά. Δεν είναι όμως το ίδιο πρόσωπο που κοιμήθηκε εκατό χρόνια! Δεν έμεινε στάσιμη, έχει εξελιχθεί. Η δική μας ανάγνωση είναι φεμινιστική. Η Αυγή δεν είναι θύμα, κάνει τις δικές της επιλογές. Δεν είναι η ανήμπορη γυναίκα που περιμένει τον πρίγκιπά της. Μάλιστα στην αρχή, όταν τον συναντά, δεν της αρέσει καθόλου! Αντιστρέφοντας κατά κάποιο τρόπο τους καθιερωμένους ρόλους, σχολιάζουμε παλιότερες εκδοχές του παραμυθιού αλλά και την έκρηξη μισογυνισμού που παρατηρούμε να συμβαίνει σε όλο τον κόσμο. Σε δεύτερο επίπεδο, η παράσταση επιτρέπει κι άλλες αναγνώσεις. Για παράδειγμα, η πρώτη πράξη είναι μια σαφής αναφορά στην παιδική ηλικία και η απότομη διακοπή της γιορτής των γενεθλίων της Αυγής σηματοδοτεί το βίαιο τέλος της παιδικής ηλικίας. Η πράξη αυτή είναι συγχρόνως το σχόλιό μας πάνω στον άγριο τρόπο που συμπεριφέρονται συχνά τα σημερινά παιδιά, στον τρόπο που ντύνονται – μια ακόμα σύνδεση με το σύγχρονο κτίριο. Η εικόνα δε παραπέμπει στο τώρα και όχι σε ένα παραμύθι, τουλάχιστον όπως το έχουμε συνηθίσει.
Αυτό σημαίνει ότι δε θα δούμε κλασικά κοστούμια μπαλέτου;
Η αλήθεια είναι ότι δεν τα χρησιμοποιούμε ιδιαίτερα... Ο Πάτρικ (σ.σ. Κίνμοθ) ωστόσο, έχει κάνει μια υπέροχη δουλειά. Τα κοστούμια που σχεδίασε για την πρώτη πράξη είναι ένα σχόλιο πάνω στα σύγχρονα ρούχα των παιδιών, όλη αυτή την τρέλα με τα λογότυπα και τη βία – σκεφτείτε τις στάμπες με τον Μπάτμαν και τον Σπάιντερμαν. Τα δικά μας κοστούμια έχουν κερασάκια και φράουλες μαζί με κραγιόν και βόμβες!
Παρόλο που έχουν γίνει αρκετές αναβιώσεις μέχρι σήμερα, η «Ωραία Κοιμωμένη» δεν παύει να είναι ταυτισμένη με τη χορογραφία του Μαριούς Πετιπά. Ήταν κάτι που σας δυσκόλεψε στη δική σας χορογραφική προσέγγιση;
Αυτό που ήταν σαφές από την πρώτη στιγμή ήταν ότι δεν με ενδιέφερε να κάνω άλλη μια παραλλαγή της κλασικής «Ωραίας Κοιμωμένης». Ούτε και ο κόσμος τη χρειάζεται άλλωστε. Αυτό που νομίζω, θα ήθελε, είναι μια φρέσκια ιδέα, το πώς αλλιώς θα μπορούσε να παρουσιαστεί αυτό το μπαλέτο. Έτσι, αποφάσισα να αγνοήσω τον Πετιπά αλλά και πάλι, όχι εντελώς, μια και στη 2η πράξη, το… πνεύμα του κάνει μια γκεστ εμφάνιση! Καταφθάνει στη σκηνή του χορού με τη μορφή ενός κλασικού μπαλέτου που χορεύει και ύστερα αποχωρεί. Μοιάζει πιο πολύ σαν ονειροφαντασία ‒ άλλο ένα σχόλιο για την παιδική ηλικία. Πράγματα ξεχασμένα στο χειμωνιάτικο χιόνι ξυπνούν και χορεύουν. Τι; Το εκατοντάχρονο μπαλέτο του Πετιπά…
Συνεργάζεστε πρώτη φορά με το μπαλέτο της ΕΛΣ. Ακολουθήσατε κάποιο συγκεκριμένο σύστημα διδασκαλίας της νέας χορογραφίας;
Πιστεύω σε ένα σύγχρονο τρόπο καθοδήγησης. Δεν ήθελα να τους διδάξω βήματα. Αυτό που προσπάθησα στην ουσία να κάνω με τους χορευτές ήταν να τους ενθαρρύνω να σκέφτονται μόνοι τους, να γίνουν κομμάτι της δημιουργίας. Να φανταστούν το ρόλο τους, τι σημαίνει να είσαι χορευτής, μέλος ενός μπαλέτου. Αυτοί θα βρεθούν σε λίγο πάνω στη σκηνή, όχι εγώ. Ο χορευτής δεν είναι ένας παθητικός ρόλος, ένας δημόσιος υπάλληλος, οφείλει να σκέπτεται, να συμμετέχει στη διαδικασία. Επομένως δεν διδάσκω, δίνω ιδέες. Για παράδειγμα, στην «Ωραία Κοιμωμένη», όπου ενήλικοι χορευτές υποδύονται παιδιά, δεν τους δείχνω βήματα, τους δίνω τα ερεθίσματα για να αισθανθούν πώς είναι να είσαι παιδί, να έχεις το σώμα ενός παιδιού, έτσι ώστε να κινηθούν σαν παιδιά. Δεν θέλω να αντιγράψουν τις φιγούρες μου αλλά να ψάξουμε την ιδέα μαζί. Εκεί ακριβώς εστιάζεται όλη μου η προσπάθεια. Σίγουρα όλα αυτά είναι καινούργια για την ομάδα της Λυρικής. Για άλλους είναι εύκολο, για άλλους μια νέα πρόκληση και για κάποιους ένα σοκ!
Έχετε δώσει σημαντικά δείγματα χορογραφικής δουλειάς τόσο στο κλασικό όσο και στο σύγχρονο μπαλέτο. Σας αρέσει κάτι από τα δύο περισσότερο;
Δεν έχω προτιμήσεις. Το κλασικό μπαλέτο είναι κάτι μαγικό, μια εξαιρετικά εκλεπτυσμένη μορφή τέχνης. Θα την παρομοίαζα σαν ένα μολύβι ακριβείας. Όταν όλα γίνονται σωστά είναι υπέροχο, το λατρεύω. Αν όμως κάτι πάει λάθος… η μαγεία χάνεται. Είναι ένα είδος χορού που δεν αφήνει πολλά περιθώρια έκφρασης. Από την άλλη, ο σύγχρονος χορός βασίζεται σε ιδέες, στην ανάπτυξή τους μέσα από την εξερεύνηση του ανθρώπινου σώματος, της κίνησης, της δυναμικής μιας ομάδας. Κι αυτό είναι κάτι αληθινά συναρπαστικό.
Ως δημιουργικός καλλιτέχνης έχετε συνενώσει το χορό και τον κινηματογράφο. Σε τι διαφέρει ένα φιλμ από μια χορογραφία επί σκηνής;
Το φιλμ είναι ένα διαφορετικό βλέμμα. Στο θέατρο ξεδιπλώνεις τη χορογραφία επί σκηνής και ο θεατής μπορεί ελεύθερα να παρακολουθήσει ό,τι θέλει. Όταν δημιουργώ για ένα φιλμ, είμαι εγώ, ο σκηνοθέτης που θα επιλέξω ακριβώς τι θέλω να δείξω, τι θέλω να δει ο θεατής. Είναι επομένως ένας ακριβέστερος τρόπος να φαντάζεσαι.
Λύστε μου μια απορία… Στις μέρες μας δεχόμαστε καθημερινά καταιγισμό εικόνων, ήχων και πληροφοριών. Πώς εξηγείτε το γεγονός ότι το κλασικό μπαλέτο, μια μορφή τέχνης που ανήκει στον δύο προηγούμενους αιώνες, συνεχίζει να ενθουσιάζει το κοινό και πιο πολύ τα παιδιά;
Καλή ερώτηση. Θα σας μιλήσω για τα παιδιά. Το κλασικό μπαλέτο συνδέεται στενά με τη σωματική τελειότητα. Βρίσκεται κοντά ‒συχνά επικίνδυνα κοντά‒ σε άλλους χώρους, όπως τα σπορ∙ έχετε ας πούμε αναρωτηθεί γιατί το καλλιτεχνικό πατινάζ είναι άθλημα και το μπαλέτο όχι; Ίσως λοιπόν αυτός να είναι ο λόγος που τα νέα παιδιά αγαπούν το μπαλέτο τόσο πολύ. Είναι ένας τρόπος να εξερευνούν τι μπορεί να κάνει το ανθρώπινο σώμα. Ένας άλλος λόγος, που συνδέεται περισσότερο με το κοινωνικό φύλο είναι ο ρόλος της μπαλαρίνας. Ακόμα και σήμερα, παραπέμπει στο στερεοτυπικό «ροζ για τα κοριτσάκια, γαλάζιο για τα αγοράκια» ‒ κάτι που ομολογώ, με παραξενεύει. Αντιπροσωπεύει ένα είδος θηλυκής τελειότητας που καταφέρνει να επιβιώνει στη σύγχρονη κοινωνία μας, είναι μια εικόνα-πρότυπο που θα θέλαμε να της μοιάσουμε. Τα μικρά κορίτσια ονειρεύονται να γίνουν σταρ του κινηματογράφου, Μπιγιονσέ, ή αλλιώς, μπαλαρίνες…
Τελειώνοντας, περιγράψτε μας με μια κουβέντα την παράσταση της «Ωραίας Κοιμωμένης» που θα δούμε;
Είναι μια παράσταση απελευθερωτική, αστεία, καθόλου τρομακτική και απόλυτα «φιλική προς τα παιδιά», ενώ το περιεχόμενό της κρύβει και ένα δεύτερο επίπεδο αναγνώσεων «κατάλληλο για ενηλίκους».
Info: Η ωραία κοιμωμένη
26/11 & 3, 15, 16, 22, 23, 29, 31/12
Ώρα έναρξης 20.00 - στις 31/12 στις 19.00
Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος Εθνικής Λυρικής Σκηνής (ΚΠΙΣΝ)
Μουσική διεύθυνση: Ανδρέας Τσελίκας – Ηλίας Βουδούρης
Χορογραφία: Πόντους Λίντμπεργκ
Σκηνικά-κοστούμια: Πάτρικ Κίνμονθ
Φωτισμοί: Χρήστος Τζιόγκας
Με την Ορχήστρα, τους Α΄ Χορευτές, τους Σολίστ, τους Κορυφαίους και το Corps de ballet της Εθνικής Λυρικής Σκηνής
Τι μας είπε για τα ιστορικά γεγονότα και τη σχέση τους με το σήμερα, τους ακίνητους ταξιδιώτες και την παράσταση «Ματαρόα στον ορίζοντα» στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ
14°
