Η Αλάσκα κι εμείς

Η επικείμενη συνάντηση του Ντόναλντ Τραμπ με τον Βλαντιμίρ Πούτιν στην Αλάσκα, πιθανότατα στην περιοχή του Άνκορατζ, ενέχει τον συμβολισμό του «τελευταίου συνόρου» και υπενθυμίζει την παράξενη ιστορία της 49ης πολιτείας των ΗΠΑ. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη σε έκταση αμερικανική πολιτεία, που μέχρι το 1867 ανήκε στη Ρωσία· τότε ο τσάρος Αλέξανδρος Β’ την πούλησε στις ΗΠΑ έναντι 7.200.000 δολαρίων: ο Ρώσος ηγεμόνας νόμιζε πως είχε κάνει καλό deal — στα μάτια του ήταν μια παγωμένη ερημιά. Θα την είχε πουλήσει νωρίτερα, αλλά τον εμπόδισε ο αμερικανικός εμφύλιος.

Από την εποχή των εξερευνήσεων του Τζέιμς Κουκ το 1778 η Αλάσκα παρουσίαζε ενδιαφέρον μόνο για το κυνήγι ζώων και το εμπόριο γουναρικών. Αλλά, στη δεκαετία του 1890 ο «πυρετός του χρυσού» της έφερε (και στη γειτονική επικράτεια Γιούκον του Καναδά), χιλιάδες χρυσωρύχους και εποίκους. Λίγες δεκαετίες αργότερα, οι έποικοι αυξήθηκαν εξαιτίας των στρατιωτικών βάσεων και μιας ρομαντικής ιδέας «εσχατιάς της γης» στην οποία κατέφευγαν όσοι είχαν κάτι να κρύψουν: δραπέτες, μοιχοί, παράνομοι και τυχοδιώκτες.

Αν και το 1964 η Αλάσκα κλονίστηκε από έναν ισχυρό σεισμό 9,2 Ρίχτερ, γνωστό ως «σεισμό της Μεγάλης Παρασκευής» (131 νεκροί), αυτή τη βορειότερη αμερικανική πολιτεία την περίμενε μια ωραία έκπληξη: το 1968 στο πετρελαϊκό πεδίο του Προύντο Μπέι ανακαλύφθηκαν κοιτάσματα πετρελαίου. Στη συνέχεια, το 1977 ολοκληρώθηκε ο αγωγός Τρανσαλάσκα, εγκαινιάζοντας την εποχή του «πυρετού του πετρελαίου». Όχι χωρίς παρενέργειες: το 1989 το ατύχημα του δεξαμενόπλοιου Έξον Βαλντέζ στον Κόλπο του Πρίγκιπα Ουίλιαμ προκάλεσε διαφυγή περίπου 41.000 εκατομμυρίων λίτρων αργού πετρελαίου και η πετρελαιοκηλίδα εξαπλώθηκε σε περισσότερα από 2.000 χιλιόμετρα ακτογραμμής. Ήταν μια από τις μεγαλύτερες οικολογικές καταστροφές στον πλανήτη.

Αν και η εικόνα που έχουμε ως Νότιοι για την Αλάσκα είναι μια σειρά από παγόβουνα, στην πραγματικότητα η έκταση της πολιτείας είναι τόσο μεγάλη, ώστε εμφανίζει ποικιλία κλιματικών ζωνών: στο νότιο τμήμα —όπου βρίσκεται η πρωτεύουσα, το Τζούνο— το κλίμα είναι οριακά ψυχρό ωκεάνιο, με ψυχρούς χειμώνες, χωρίς η θερμοκρασία να πέφτει κάτω από τους -15 °C και δροσερά καλοκαίρια με θερμοκρασία που δεν ξεπερνά τους 23°C· οι χιονοπτώσεις διαρκούν συνήθως από τον Οκτώβριο έως και τον Απρίλιο. Στα νοτιοκεντρικά, όπου βρίσκεται η μεγαλύτερη πόλη, το Άνκορατζ, η θερμοκρασία τον χειμώνα μπορεί να πέσει κάτω από τους -20°C ενώ το καλοκαίρι μπορεί να ανέβει πάνω από τους 26°C. Οι πιο ακραίες θερμοκρασίες που έχουν καταγραφεί είναι 38°C και -62°C.

Από τη δεκαετία του 1970 η Αλάσκα ψηφίζει Ρεπουμπλικανούς, με ελευθεριακή τάση που εξηγείται από το περιπετειώδες πνεύμα και τον τυχοδιωκτικό ατομισμό — δύο χαρακτηριστικά που οι Αλασκανοί θεωρούν θεμέλιο του τρόπου της ζωής τους. Στις προεδρικές εκλογές του 2024 ψήφισαν υπέρ του Ντόναλντ Τραμπ, με ποσοστό 54,54% έναντι 41,41% της Κάμαλα Χάρις.

Αν και τόσο μακρινή, η Αλάσκα δεν λείπει από την ελληνική λογοτεχνική και κινηματογραφική παραγωγή. Η Σώτη Τριανταφύλλου στην επιστολική νουβέλα «Γράμμα από την Αλάσκα» (2002) αφηγείται την ιστορία μιας τραγουδίστριας της κάντρι που κάνει περιοδεία στην Αλάσκα ενώ γράφει απελπισμένα γράμματα στο Σιάτλ: στον φίλο της, τον Τζέραρντ, και στη φίλη της την Ώντρυ, την οποία υποπτεύεται για προδοσία. Η περιπλάνηση στο ακραίο τοπίο γίνεται αφορμή για μια ερωτική και υπαρξιακή κρίση· όμως, τίποτα δεν είναι όπως φαίνεται.

Ο Κώστας Καριοφύλλης με το «Αίμα στην Αλάσκα» (2019, το δεύτερο της τριλογίας «Το Αρχαίο Κακό»)υπογράφει ένα μυθιστόρημα τρόμου και φαντασίας με σκηνικό την Αλάσκα.

Το ταξιδιωτικό της Αγγελικής Μητρογιαννοπούλου «Αλάσκα-Καναδάς. Από τον Ειρηνικό στον Ατλαντικό» φαίνεται πως είναι το μοναδικό για το θέμα στην ελληνική γλώσσα.

Η Αλάσκα εμφανίζεται εκτός κάδρου ως τόπος μετανάστευσης στην ομώνυμη ταινία μικρού μήκους του Μιχάλη Γιαγκουνίδη (2021): δύο παιδιά ζουν με τον παππού τους επειδή οι γονείς τους «έφυγαν στην Αλάσκα να βρουν την τύχη τους».

Στο «Forget me not» (2014) του Γιάννη Φάγκρα, ένα road movie στη θάλασσα, ένας Έλληνας δύτης από τη Νέα Ορλεάνη αναλαμβάνει αποστολή στην Αλάσκα και στον Βερίγγειο πορθμό, ενώ η αγαπημένη του ξεκινά από την Ελλάδα για να τον συναντήσει.

Γυρισμένη στον Βόρειο Ειρηνικό, στη Βερίγγειο Θάλασσα, στην Αλάσκα και στη Νέα Ορλεάνη, σε 35mm, η ταινία προβλήθηκε στο 55ο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, στη Viennale και στο Greek Film Festival του Βερολίνου. Πρωταγωνιστούν ο Γιάννης Στάνκογλου, η Αλίκη Δανέζη-Κνούτσεν και ο Στάθης Λιβαθινός.

Η Αλάσκα έχει εμπνεύσει τις παλιότερες γενιές αναγνωστών μέσω των μυθιστορημάτων του Τζακ Λόντον, που ήταν αρκετά δημοφιλή στον 20ό αιώνα. Στο πεζοποίημα «Ονειρεύτηκα την Αλάσκα» (συλλογή Προς Δαμασκόν, 2024) ο Σταμάτης Πολενάκης απεικονίζει το νησί Ούνιμακ, ως οικο-αποκαλυπτικό όραμα.

Η επιλογή της Αλάσκας για τη συνάντηση των δύο ηγετών σχετίζεται φυσικά με τη ρωσική προέλευση και τη γειτνίαση της πολιτείας με τα εδάφη της Ρωσικής Ομοσπονδίας — όμως προπάντων έγινε επειδή αποτελεί σκηνικό μεγάλων ευκαιριών και ακραίων αποφάσεων.