Όσο σκέφτομαι τις δύο φετινές αποκαλύψεις του ελληνικού σινεμά, τον Κυνόδοντα και τη Στρέλλα, διαπιστώνω (όπως φαντάζομαι όποιος τις είδε) ότι κεντρικό θέμα είναι η ελληνική οικογένεια. Προβάλλοντας δύο ακραίες και υποθετικές περιπτώσεις οικογενειών, ο Λάνθιμος και ο Κούτρας αμφισβητούν το κυρίαρχο πατριαρχικό μοντέλο οικογένειας. Στον Κυνόδοντα, πρόκειται για μια οικογένεια που κρατάει έγκλειστα τα παιδιά της, χωρίς καμία επαφή με τον έξω κόσμο, μέχρις ότου ο έξω κόσμος καταφέρει να διεισδύσει μοιραία στο σπίτι. Η τρανσέξουαλ Στρέλλα είναι μια σύγχρονη μορφή τραγικού ήρωα, που εκδικείται τον πατέρα του αλλάζοντας φύλο. Ασφαλώς δεν μπορούμε να εκλάβουμε τις δύο αυτές περιπτώσεις ως πραγματικά μοντέλα οικογένειας, αφού το παράδειγμα του Λάνθιμου εκφέρεται εμφανώς σαν ένα πείραμα και σαν μία υπόθεση εργασίας, ενώ το παράδειγμα του Κούτρα δεν προβάλλεται ως πρότυπο, αλλά σαν μια σύγχρονη τραγωδία με αίσιο τέλος, που ασκεί παράλληλα κριτική σε μια υποκριτική κοινωνία στα πρόθυρα νευρικής κρίσεως.
Το σίγουρο είναι ότι και οι δύο δημιουργοί επιδεικνύουν ιδιαίτερη τόλμη στα θέματά τους. Στον μεν Κυνόδοντα μπαίνουμε στον πειρασμό να βρούμε αλληγορίες και συμβολισμούς που παραπέμπουν σε πραγματικά χαρακτηριστικά της υστερικής και υπερπροστατευτικής ελληνικής οικογένειας, που κρατάει τα παιδιά της έγκλειστα σε ένα αποστειρωμένο και ασφαλές περιβάλλον, τα προστατεύει από τους κινδύνους και την ανάμιξη με τον εξωτερικό κόσμο, πετυχαίνοντας φυσικά τα αντίθετα από τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα. Αναπόφευκτα μου έρχεται στο μυαλό η αυξανόμενη επιθυμία των Ελλήνων γονέων να στείλουν τα τέκνα τους στα ιδιωτικά σχολεία, με τους αδιαπέραστους τοίχους και τα συρματοπλέγματα, μην τυχόν αναμειχθούν με μετανάστες, μην τυχόν προσβληθούν από τη βία και τα ναρκωτικά, αλλά στην πραγματικότητα βρίσκονται αντιμέτωπα με την ακραία έκφανση όλων αυτών. Στη Στρέλλα πάλι, ο Κούτρας αφήνει πίσω την παρωδία και τα δράματα της show business, για να μας προβάλλει τον ανεστραμμένο κόσμο των τρανς όπως μόνο αυτός θα μπορούσε να το κάνει. Η γνώση αυτού του αφανούς κόσμου, της Αθήνας από τα κάτω, δίνει στην ιστορία του μοναδική αυθεντικότητα, όσο ακραία και αν είναι τα δεδομένα της. Δεν θέλει όμως να κλείσει με την υπέροχη εικόνα της πρωταγωνίστριας υπό τους ήχους της Κάλλας. Θέλει να δείξει την ανεστραμμένη εικόνα του viewmaster, με μια εναλλακτική εικόνα ευτυχίας που απειλεί τα θεμέλια του κυρίαρχου μοντέλου οικογένειας. Δεν φτάνει στο σημείο να προτείνει ένα άλλο, συγκεκριμένο μοντέλο, αλλά μας θυμίζει πόση στοργή και πόσος πόνος υπάρχει σε αυτόν τον κόσμο που εμείς βάζουμε στο περιθώριο.
Μπορούμε ξεκάθαρα να μιλήσουμε για μια τάση του φετινού ελληνικού σινεμά: να αναδείξει τις ρωγμές του κυρίαρχου μοντέλου οικογένειας. Ακόμα και στη Νήσο, τηλεοπτικών προδιαγραφών κωμωδία (που μυστηριωδώς έχει περάσει τα εισιτήρια του Avatar και ως ταινία δεν θα έπρεπε καν να την αναφέρω μαζί με τις άλλες δύο), η ιστορία του ομοφυλόφιλου γιου με τον παραδοσιακό μπάτσο πατέρα ανήκει στην ίδια τάση, χωρίς φυσικά να έχει τίποτα από την οξυδέρκεια, την ευαισθησία και πάνω απ’ όλα το κινηματογραφικό ταλέντο του Κούτρα και του Λάνθιμου. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Λάνθιμος ανήκει στους σκηνοθέτες που αποφάσισε να επιχορηγήσει το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, μέσω του προγράμματος Ορίζοντες, για την επόμενη ταινία του Άλπεις. Πρωταγωνίστρια θα είναι μια νυχτερινή νοσηλεύτρια σε κάποιο νοσοκομείο η οποία, έναντι χρηματικής αμοιβής, προσφέρεται σε ανθρώπους που έχουν χάσει κοντινά τους πρόσωπα και αντικαθιστά τους νεκρούς στις καθημερινές τους σχέσεις με τους αγαπημένους τους. Η μυστική ομάδα στην οποία ανήκει ονομάζεται «Άλπεις». Όπως έλεγε ο Τζούμας το πρωί στο ραδιόφωνο «Δεν θυμίζει θέμα ιαπωνικής ταινίας;» Πράγματι. Μαζί του επιχορηγείται η ταινία «Τ' άστρα στο νησί» των Μαρία Λάφη και Ταάβι Βάρτια.
13°
