Youths II: Η συνέχεια της επιτυχημένης έκθεσης στο Πολιτιστικό Κέντρο «Μελίνα» του Δήμου Αθηναίων από τις 14 Μαΐου
Μετά την εξαιρετική επιτυχία που γνώρισε το «Youths» της περσινής χρονιάς, στο χώρο τέχνης Space 52, ο επιμελητής και μουσειολόγος Δημήτρης Τρίκας συστήνει φέτος δεκατρείς καλλιτέχνες, καλλιτέχνιδες και καλλιτεχν@ μέσα από το πρότζεκτ «Youths II», που δανείζεται τον τίτλο του από τη φράση του Βρετανού θεωρητικού του πολιτισμού, συγγραφέα και μουσικοκριτικού Μαρκ Φίσερ: «Κανείς δεν βαριέται, απλώς όλα είναι βαρετά» - μια σκέψη που αποτυπώνει και ερμηνεύει κριτικά και εύστοχα την εποχή μας και ιδιαίτερα τη λειτουργία του καπιταλιστικού κυβερνοχώρου και της κυρίαρχης κουλτούρας στις δύο πρώτες δεκαετίες του 21ου αιώνα. Το πρότζεκτ «Youths» σκοπό έχει να δώσει τη δυνατότητα και την οφειλόμενη ευκαιρία σε νέους δημιουργούς, που δεν έχουν ακόμα πραγματοποιήσει ατομική έκθεση σε γκαλερί, να δείξουν τη δουλειά τους μέσα από μια ομαδική έκθεση επικεντρωμένη στις δικές τους ιδέες και στο δικό τους έργο. Το «Youths II» θα εγκαινιαστεί στο Πολιτιστικό Κέντρο «Μελίνα» του Δήμου Αθηναίων στις 14 Μαΐου.
Όπως αναφέρει στο επιμελητικό του κείμενο ο Δημήτρης Τρίκας: «Στη σκέψη και τα γραπτά του Άγγλου θεωρητικού του πολιτισμού Μαρκ Φίσερ μπορεί κάποιος να διακρίνει τρία σημεία για την καλύτερη κατανόηση του κόσμου (μας): Πρώτον, η τεχνολογία συνεχίζει να εξελίσσεται όπως σε όλες τις ιστορικές περιόδους του ανθρώπου, στην εποχή μας όμως αυτό που συμβαίνει και καταγράφεται είναι ότι η τεχνολογία έχει αποσυνδεθεί από την πολιτισμική μορφή και διάσταση της ανθρώπινης δραστηριότητας. Όπως περιγράφει την παρούσα κατάσταση ο Φίσερ, αντιλαμβάνεται κανείς ότι η εποχή μας χαρακτηρίζεται από την μεγεθυμένη απόκλιση «ανάμεσα στην τεχνολογική πρόοδο και στην επιβράδυνση, την στασιμότητα και την οπισθοδρόμηση της κουλτούρας». Η τεχνολογία σπανίως συμβάλει πλέον στην έκρηξη της δημιουργικότητας του υποκειμένου. Ο μόνος τρόπος που κάνει αισθητή την παρουσία της είναι στο πεδίο της διανομής και της κατανάλωσης. Το κλου της εποχής είναι το downloading και το web 2.0 αλλά εξαντλούνται απλά σε νέους τρόπους πρόσβασης στην κουλτούρα και όχι στη δημιουργία της. Οι καινοτομίες αυτές λειτουργούν παρασιτικά πάνω στα παλιά μέσα, επισημαίνει ο Φίσερ και γράφει με το σαρκασμό που αξίζει στην εποχή μας: «Ο νόμος του Web 2.0 είναι ότι τα πάντα επιστρέφουν, είτε πρόκειται για διαφημίσεις, είτε για δημόσια τηλεοπτικά σποτ, είτε για ξεχασμένες τηλεοπτικές σειρές: η ιστορία συμβαίνει τη μία φορά ως τραγωδία και την άλλη ως βίντεο στο YouTube»!... (Μαρκ Φίσερ, Η ακύρωση του μέλλοντος, σ. 134-136, μτφ. Αλέξανδρος Παπαγεωργίου. Εκδόσεις Αντίποδες. Αθήνα. 2025).
Δεύτερον, ποτέ δεν βιώνουμε τα γεγονότα σε πραγματικό χρόνο, καθώς είμαστε υπερβολικά απασχολημένοι με την καταγραφή τους. Ζούμε το σύνδρομο της μεγάλης ευκρίνειας. Στην πραγματικότητα βλέπουμε τα ίδια πράγματα όπως παλιά μόνο που τώρα είναι πιο φωτεινά, πιο γυαλιστερά. Το λαμπερό, το απαστράπτον, το τέλεια καθαρό, αντικαθιστά και υποκαθιστά το νόημα, το λούστρο κρύβει το δέρμα. Τα γρέζια, οι ρωγμές, τα εξογκώματα, οι σχισμές εξοβελίζονται στη χώρα της «ασχήμιας» και το «άσχημο» δεν είναι αποδεκτό από το κυρίαρχο αφήγημα. Το “άσχημο”, το παράταιρο, το θαμπό ή το σκοτεινό περνούν στην παρανομία της κρατικής αισθητικής. Η λαμπερή, χρωματιστή και συγκαλυμμένα ανέμελη νέο-pop κερδίζει την προσοχή της αγοράς και το βλέμμα του ανθρώπου-ομοιώματος, αλλά στο τέλος του party όλα είναι ακόμα πιο βαρετά. Το μη νόημα είναι βαρετό. Η ομογενοποίηση των πάντων είναι βαρετή. Οι επιθυμίες και η εκπλήρωση τους είναι η απόλυτη επιτυχία του νέο-φιλελεύθερου ατόμου αλλά η επιβεβλημένη ομοιογένεια καταργεί τις πραγματικές επιθυμίες αφήνοντας ελεύθερη στον αέρα να πλανάται μόνον η επιθυμία «να είμαι κι εγώ σαν τους άλλους»… επιτυχημένος/η/ο.
Η σύγκρουση νεοφιλελευθερισμού και σοσιαλδημοκρατίας
Τρίτον, αν στο φορντικό σύστημα παραγωγής του καπιταλισμού κυριαρχούσε η πλήξη - από την ατέρμονα επανάληψη των κινήσεων και η εργασιακή και κοινωνική ασφάλεια ήταν παρεπόμενο της ομοιομορφίας που αγαπούσε η σοσιαλδημοκρατική γραφειοκρατία, στον νεοφιλελευθερισμό που ήρθε να κυριαρχήσει ανά την υφήλιο μετά την μεγάλη κρίση της δεκαετίας του ‘70, πρωταγωνιστεί το άγχος! Ο Φίσερ διατυπώνει εφευρετικά το αποτέλεσμα της ιδεολογικής σύγκρουσης νεοφιλελευθερισμού-σοσιαλδημοκρατίας στο τελευταίο τέταρτο του 20ου αιώνα: «οι νεοφιλελεύθεροι έσπευσαν να συνδέσουν τα φορντικά εργοστάσια καθώς και τη σταθερότητα και την ασφάλεια της σοσιαλδημοκρατίας, με την ανία, την προβλεψιμότητα και τη γραφειοκρατική ιεραρχία. Αντί γι΄ αυτά οι νεοφιλελεύθεροι προσέφεραν τον ενθουσιασμό και το απρόβλεπτο - αλλά το μειονέκτημα αυτών των νέων ρευστών συνθηκών ήταν το διαρκές άγχος. Το άγχος είναι η συναισθηματική κατάσταση που σχετίζεται με την οικονομική, κοινωνική, υπαρξιακή επισφάλεια την οποία έχει κανονικοποιήσει η νεοφιλελεύθερη διακυβέρνηση». Την ίδια ώρα η αντίστοιχη κουλτούρα εξατομικεύει ή ιδιωτικοποιεί αν προτιμάτε, την κατάθλιψη και το άγχος μετατρέποντας τους πολιτικούς και οικονομικούς ανταγωνισμούς σε ιατρικές παθήσεις για τις οποίες μάλιστα υπεύθυνο είναι το (αδύναμο και ανεπαρκές) άτομο!... Στο σημείο αυτό δύο τρεις σκέψεις ακόμα φωτίζουν εξαιρετικά το πεδίο: Από τη μία στο εντατικό περιβάλλον 24/7 του καπιταλιστικού κυβερνοχώρου ο εγκέφαλος δεν έχει πλέον το χρόνο να είναι αδρανής. Αντίθετα κατακλύζεται από μια αδιάλειπτη ροή χαμηλού επιπέδου ερεθισμάτων (ίδιο, σ.82). Ο σύγχρονος καπιταλισμός εξάλειψε την πλήξη αλλά όχι και το βαρετό. Αντίθετα, το βαρετό είναι παντού. Η αλήθεια είναι ότι έχουμε εγκαταλείψει την προσδοκία να εκπλαγούμε ευχάριστα από την κουλτούρα, ακόμα και την αυτοπροσδιοριζόμενη ως πειραματική και πολύ περισσότερο από τη λαϊκή/pop κουλτούρα. Είτε πρόκειται για τη μουσική, είτε για τον χολιγουντιανό κινηματογράφο με τα κυριαρχικά μπλοκμπάστερ του και φυσικά την τηλεόραση είτε ακόμα για το μεγαλύτερο μέρος της σύγχρονης τέχνης, το τετριμμένο, το κοινότυπο, το επαναλαμβανόμενο, το στερεοτυπικό και εν τέλει το βαρετό είναι παντού. Όπως παρατηρεί ο Φίσερ: «κινούμαστε ακατάπαυστα μέσα στο βαρετό, αλλά το νευρικό μας σύστημα δέχεται τόσα ερεθίσματα που δεν έχουμε ποτέ την πολυτέλεια να νιώσουμε βαρεμάρα. Κανείς δεν βαριέται, απλώς όλα είναι βαρετά»…
Από την αναδρομική του Κυριάκου Μορταράκου και τη μεγάλη έκθεση του Δημήτρη Σεβαστάκη στις επιζωγραφισμένες φωτογραφίες του Κώστα Λάκη και τους καλλιτεχνικούς αλγόριθμους του Τσαρλς Σάντισον
14°
