Γιώργος Λουλούδης: «Ο άνθρωπος πληγώνεται, γερνάει, ρημάζεται· το ίδιο και το κτίριο»

Νοσταλγεί τη Νότια Αφρική, εκθέτει στο Κολωνάκι, περπατά την Πατησίων, διασχίζει την Αχαρνών, έχει στούντιο στην οδό Πραξιτέλους, κατοικεί στο Νέο Ηράκλειο και, καθώς σχεδίαζε κάποιους από τους πίνακες της νέας του δουλειάς με τίτλο ΚΤΙΣΜΑΤΑ: Θεμέλια Ψυχής, έβλεπε από την τηλεόραση τον πόλεμο να καταστρέφει τους ανθρώπους και τα κτίρια στην Ουκρανία. Μπορείτε να δείτε τη νέα δουλειά του Γιώργου Λουλούδη στην γκαλερί Genesis του Γιώργου Τζάνερη, στη Χάριτος, όμως πιο πριν, ορίστε μερικά «κλειδιά» ανάγνωσης του χαρακτήρα του, συν ακόμα μερικά μυστικά για το τι νιώθουν τα κτίρια και οι άνθρωποι όταν τα ανεπούλωτα τραύματα βυσσοδομούν επάνω τους ή ο χρόνος τούς κάνει να αναριγούν από βαθιά τρυφερές νοσταλγίες. 

Κατά το Every man is an island, θα μπορούσαμε να πούμε και πως κάθε ψυχή είναι ένα κτίριο που μέσα του κατοικεί το είναι; Το ρωτώ γιατί νομίζω πως σ’ αυτή την έκθεση οι πρωταγωνιστές δεν είναι τόσο τα ανοίκεια μπετά που δείχνεις στο πρώτο πλάνο, αλλά μνήμες και ψυχικές διαθέσεις, που σαν φαντάσματα κρυμμένα πίσω από τους όγκους επιμένουν να κατοικούν μέσα τους.
Το θέμα μου εδώ είναι ο άνθρωπος χωρίς την παρουσία του στο έργο. Όλα γύρω μας είναι αποτέλεσμα ανθρώπινων ενεργειών και έργων που μένουν ακόμη κι αν ο άνθρωπος πεθάνει. Στα κτίρια υπάρχει η αφήγηση του ανθρώπου, η ψυχή του, το αθάνατο, αν θες. Πρωταγωνιστής είναι πάντα ο άνθρωπος, το κτίριο βαρύ και σάρκινο που αιμορραγεί ή ανάλαφρο, αιθέριο σαν ύφασμα, όπως το περιέγραψε ένα φίλος μου, σαν γλυκιά ανάμνηση. Ναι, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η ψυχή είναι ένα κτίριο, αφού πρόκειται για το ίδιο.

Δυστοπικά, παρατημένα, γερασμένα, πληγωμένα, μισοτελειωμένα, ρημαγμένα, είναι μερικές από τις λέξεις που μου φέρνει στον νου αυτή η μελαγχολική σου πολεοδομία. Αλήθεια, πώς σκέφτηκες να καταπιαστείς με ένα τόσο σκοτεινό θέμα;
Είναι η εξέλιξη της προηγούμενης δουλειάς μου. Στα ανθρωποκεντρικά τότε έργα αντικατέστησα τα σώματα με τα κτίρια δίνοντάς τα σάρκα. Τα επιδερμικά ή ψυχικά τραύματα διαγράφονται στους τοίχους. Όσο σκοτεινό κι αν φαίνεται, είναι μια πραγματικότητα όπως τη βλέπω εγώ. Ο άνθρωπος πληγώνεται, γερνάει, ρημάζεται, το ίδιο και το κτίριο. Ενσωματώνω αυτές οι καταστάσεις γιατί για μένα το κτίριο είναι μια ζωντανή απόδειξη που φέρει όλα τα σημάδια από το πέρασμα των ανθρώπων πάνω του. Η φθορά, ο πόνος, ο χρόνος, όλα, είναι μέρος της ζωής. Κάποτε ζωγράφιζα κρεβάτια κενά με έντονη παρουσία του ανθρώπου χωρίς να υπάρχει στο έργο. Το ίδιο κάνω και τώρα.

Γιατί Θεμέλια Ψυχής και όχι Live to Tell; Προβοκάρω εννοείται, αφού διατρέχοντας το timeline σου είδα πόσο αγαπάς τη Μαντόνα. Όμως την ίδια στιγμή αναρωτιέμαι γιατί διάλεξες να ονοματίσεις την έκθεση τόσο έντεχνα -ο τίτλος θα μπορούσε να είναι τραγούδι από δίσκο του Μάλαμα- κι όχι κάτι πιο darkpop.
Live to Tell, ναι, θα ταίριαζε ο τίτλος, αυτό κάνουν εξάλλου τα κτίριά μου. Επιβιώνουν στον χρόνο για να πουν την ιστορία τους. Το Κτίσματα, Θεμέλια της Ψυχής, πιστεύω ότι είναι απλός τίτλος, λέει ακριβώς αυτό που είναι. Κτίρια, βάσεις για το αθάνατο. Η ποίηση δεν μπορεί να λείψει από την τέχνη, ίσως γι’ αυτό ακούγεται έντεχνο. Είμαι παιδί του New Gold Dream και του Glittering Prize, τα 80s ( σ.σ.: αγαπημένοι οι Simple Minds!) με έφτιαξαν αισιόδοξο. 

Μιας και το έφερε η κουβέντα: σε ποια περιοχή της Αθήνας κατοικείς και ποιες είναι οι αγαπημένες σου διαδρομές στην πόλη για φαγητό, ποτό, μουσική, τέχνες και καλά συναπαντήματα;
Έχω δύο γειτονιές. Μένω στο Νέο Ηράκλειο Αττικής και το ατελιέ μου είναι στην Οδό Πραξιτέλους στο κέντρο της Αθήνας. Έχω διανύσει αρκετές φορές το μεγαλύτερο μέρος της διαδρομής με τα πόδια σε όλο το μήκος της Πατησίων ή της εξωτικής Αχαρνών. Αγαπημένη βόλτα για να τσιμπήσω κάτι γρήγορο και πικάντικο ή για ένα ζεστό καφέ στο χέρι. Φαγητό, στα στέκια γύρω από την Πραξιτέλους, στέκια που γνωρίζομαι με τους ιδιοκτήτες αλλά και τους πελάτες που συχνάζουν κι αυτοί εκεί. Ποτό μόνο σε μικρά μπαράκια.

Ανέμελα συζητάμε για τέχνες, ζωγραφικές και μουσικές, ενώ την ίδια στιγμή η τηλεόραση μεταδίδει εικόνες από άλλα κτίρια στην Ουκρανία και την Τουρκία, που τα σαρώνει ο πόλεμος και ο Εγκέλαδος. Πώς νιώθεις στη θέα τους; Το ρωτώ γιατί νιώθω πως κατά έναν μυστηριώδη τρόπο, οι όγκοι της έκθεσής σου και οι όγκοι από τις τηλεοπτικές μεταδόσεις μου μοιάζει να τέμνονται σε έναν κοινό απελπισμένο τόπο. Διόρθωσέ με αν βρίσκεις λανθασμένη ή αυθαίρετη την παρατήρησή μου.
Τραγικές, μαύρες σελίδες στην ιστορία της ανθρωπότητας. Μια φρίκη τεράστια. Καθόλου λανθασμένη η παρατήρηση. Όταν άρχισα να κάνω τα κτίρια, συμπωματικά είχα την προσοχή μου στις τεράστιες πολυκατοικίες της ανατολικής Ευρώπης, πάντα με γοήτευε αυτή η αρχιτεκτονική. Λίγο μετά ξέσπασε ο πόλεμος. Ζωγραφίζοντας και αποδομώντας τα κτίριά μου έβλεπα συγχρόνως την καταστροφή των κτιρίων στην Ουκρανία και ήταν σαν να καταγράφω τα γεγονότα. Ακολούθησε η φρίκη στην Τουρκία. Χιλιάδες ζωές χαμένες και κτίρια που δε θα υπάρχουν πια για να πουν την ιστορία. Ένα μεγάλο κενό, η απόλυτη καταστροφή. Σαν να σβήνονται σελίδες της ιστορίας. Τρία από τα μεγαλύτερα έργα στην έκθεση έχουν τον σχεδιασμό από ουκρανικές πολυκατοικίες.

Αναρωτιέμαι: στους πίνακές σου, οι όγκοι που βλέπω βγήκαν από τη φαντασία σου ή εντός της έκθεσης υπάρχουν και αληθινά κτίρια, εικόνες αλιευμένες από τον Αττικό αστικό ιστό;
Μου αρέσει πολύ που χρησιμοποιείς τη λέξη «όγκος». Γίνεται μια αναζήτηση πάνω σε μια αρχιτεκτονική δομή, στον όγκο που θέλω να φτιάξω, και αυτό γίνεται σε πραγματικά κτίρια. Για παράδειγμα έχω μελετήσει το Kοιμητήριο San Cataldo του Aldo Rossi στη Modena ή το Hufeisensiedlung του Bruno Taut στο Βερολίνο. Σχεδιάζω τον όγκο και μετά αρχίζω την αποδόμηση και την κατάργηση αρχιτεκτονικών κανόνων όπως τον κάναβο στο σχέδιο. Δουλεύοντας από μνήμης πια, φέρνω το αποτέλεσμα που θέλω. Στην έκθεση υπάρχει ένα μόνο κτίριο ζωγραφισμένο όπως το έβλεπα από το παράθυρο του υπνοδωματίου μου, μια οικοδομή, τώρα μια ολοκληρωμένη πολυκατοικία. Λειτουργεί η πραγματικότητα με τη μνήμη μαζί, κοινό σημείο ο άνθρωπος. 

Ζωγραφίζεις καθημερινά (βρέξει χιονίσει στο εργαστήριο) ή αναμένεις μια κατάλληλη ψυχική διάθεση, ένα ερέθισμα για να κινητοποιηθείς; 
Σχεδόν καθημερινά, δουλεύω οχτώ με δέκα ώρες. Είμαι συνεπής και πολύ εργατικός. Δεν είναι θέμα διάθεσης αλλά ιδέας. Αν υπάρχει η ιδέα, έρχεται και η δουλειά. Συνήθως δουλεύοντας πάνω σε ένα έργο, γεννιέται η ιδέα για το επόμενο. Αυτό που λέω εγώ «ιδέα» κάποιοι το λένε «έμπνευση». Αυτοί μάλλον ακούν Μάλαμα. Ερεθίσματα έρχονται στη διάρκεια μια μελέτης σε ένα θέμα, κυρίως βιβλία.

Γεννήθηκες στη Νότια Αφρική. Πόσο τη θυμάσαι ή κουβαλάς μέσα σου κάτι ανεξίτηλα χαραγμένο από τα χρόνια της ζωής σου εκεί;
Homesick, αυτό νιώθω όταν σκέφτομαι τη Νότια Αφρική. Έζησα εκεί αρκετά και θυμάμαι πολλά, οι πρώτες μου αναμνήσεις. Αυτά που κουβαλάω έχουν μυρωδιές, γεύσεις και χρώματα. Και έντονος ρυθμός. Οι ντόπιοι είχαν ρυθμό παντού, στη γλώσσα, στο περπάτημα, σε όλα. Είμαι τυχερός που έζησα σε διαφορετικές πόλεις, με διαφορετικές κουλτούρες, σε μια χώρα με 11 διαλέκτους. CapeTown, Port Elizabeth, Johannesburg, De Aar. Γεννήθηκα στο Colesberg, μια πολύ μικρή πόλη στο κέντρο της χώρας. 

Επιστροφή στα «Θεμέλια». Πραγματεύονται με συμβολισμό και αφαίρεση την έννοια των ανεπούλωτων ψυχικών τραυμάτων ή υπάρχουν μέσα στα κτίρια και κάποιες καλές αναμνήσεις, έστω και αν ο χρόνος τις ξεθώριασε;
Τα κτίρια λειτουργούν ως μνημεία, σαν τα ηθελημένα μνημεία του Alois Ringle στην Ουσία και Γένεση της Μοντέρνας Λατρείας των Μνημείων. Αλλά εδώ αθέλητα. Υπάρχει μέσα τους χρόνος και αφήγημα, η βαρύτητα της ύπαρξης. Όσοι ζουν σε αυτά τα κτίρια φεύγουν, τη θέση τους παίρνουν άλλοι, που με τη δική τους σειρά φεύγουν κι αυτοί. Τα κτίρια μένουν για να αφηγηθούν τη ζωή που περνάει. Η ζωή από μόνη της είναι ένα τραύμα, ένα σημάδι στο δέρμα, το κτίριο είναι δέρμα. Αυτό θέλω στα κτίριά μου. Μέσα τους υπάρχουν όλα.

Τελευταία ερώτηση: Ποιο είναι το κτίριο στην Αθήνα που, όταν περνάς από μπροστά του, νιώθεις μια ψυχική ανάταση. Και το αντίστροφο: Ποιο είναι αυτό το κτίριο της πόλης που, όταν το κοιτάς, σε πιάνει ένας σπαραγμός;
Το Βαλλιάνειο Μέγαρο της Εθνικής Βιβλιοθήκης στην οδό Πανεπιστημίου. Μέρος της περίφημης Αθηναϊκής Τριλογίας νεοκλασικών κτιρίων, ένα στολίδι και ένα μνημείο που σε αγκαλιάζει αν βρεθείς στα σκαλοπάτια του. Νιώθω ψυχική ανάταση τη στιγμή που βρίσκομαι μπροστά του. Δεν νιώθω το ίδιο για το κτίριο του ΕΜΠ (Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο) στην οδό Πατησίων, ακόμη ένα στολίδι στην πόλη, φυλακισμένο όμως και παρατημένο, έρμαιο. Σαν να μη νοιάζεται κανείς γι’ αυτό.

Περισσότερες πληροφορίες για την έκθεση στο City Guide της Athens Voice

»» Γιώργος Λουλούδης: «Κτίσματα: Θεμέλια της Ψυχής» στην gallery Genesis