Ανδρέας Νικολάου, Στόγιαν Ντόνεφ: Τι συμβαίνει τις νύχτες στην γκαλερί Evripides;

Συναντώ έναν ιδιότυπο διάλογο και βιώνω μια παραίσθηση στο Κολωνάκι: τα Στοχαστικά είδωλα του Ανδρέα Νικολάου και τα Mονοπάτια της Αρκαδίας του Στόγιαν Ντόνεφ (εγκαινιάστηκαν ταυτόχρονα και συνεχίζουν να τρέχουν παράλληλα στην Evripides Art Gallery) μου προξενούν μια παράκρουση. Και να τι εννοώ: Κοιτάζοντας τα εξπρεσιονιστικά γυμνά του Ανδρέα Νικολάου και τα μετα-ιμπρεσιονιστικά τοπία του Στόγιαν Ντόνεφ, νομίζω πως οι δυο διαφορετικές εκθέσεις συνθέτουν από κοινού μια μυσταγωγική τοιχογραφία.

Φλασάρισμα: Στη φαντασία μου οι πίνακες του ενός εμπλέκονται και εισχωρούν μέσα στη δουλειά του άλλου, τόσο αρμονικά, που σκέφτομαι τι συγκλονιστικό θα ήταν αν μπορούσα να μείνω όλη τη νύχτα μέσα στην γκαλερί, χωρίς να το πάρουν χαμπάρι τα συστήματα ασφαλείας και οι πρωταγωνιστές των έργων. Αυτός είναι ο μόνος σίγουρος τρόπος για να δω εγώ, ο λαθροθήρας της στιγμής, τη μαγική εκείνη ώρα που τα αγόρια και τα κορίτσια του Νικολάου, δικαιώνοντάς με, θα δραπετεύσουν από τους καμβάδες τους, προκειμένου να επισκεφθούν τα δάση και τα ποτάμια της Αρκαδίας του Ντόνεφ. 

Μια μυητική ματιά, αναγνώστη, στα Στοχαστικά Είδωλα: θα δεις γυμνά σώματα απαλλαγμένα από ρούχα και κοσμήματα, θα παρατηρήσεις κορμιά αφημένα στη σιωπή του ύπνου ή την εξάντληση μετά τον έρωτα ή μπορεί όμως και να βιώνουν σκέτη μοναξιά. «Το σώμα είναι για να βγάζει σκέψεις όπως το δάσος πουλιά κι ανθισμένους κλώνους» έγραψε κάποτε η Κατερίνα Αγγελάκη Ρουκ, και οι φιγούρες του Νικολάου αυτό δείχνει να κάνουν. Καθοδηγώντας το βλέμμα να εστιάσει στην πρωτόπλαστη ουσία μας, η δωρική λιτότητά του θέτει φιλοσοφικά και υπαρξιακά ερωτήματα. Επιχειρώντας την απέκδυση της φιγούρας από κάθε στοιχείο που θα πρόδιδε κοινωνική και ιστορική μαρτυρία, σε αυτά τα αρσενικά και θηλυκά σώματα ο θεατής μην μπορώντας να αντιληφθεί κανέναν αναγνωρίσιμο χώρο ή χρόνο, μπορεί να κάνει τις δικές του εικασίες, ως προς την ταυτότητα αλλά και το ταξίδι τους. Αυτό δηλαδή που κάνω και εγώ, θεωρώντας πως, όταν δεν τους βλέπει κανείς, οι ήρωες του Νικολάου δραπετεύουν στην Αρκαδία του Ντόνεφ.

Με λάδια σε καμβά και σχέδια μικρής κλίμακας που πραγματεύονται ιδιάζουσες πιθανές θέσεις του σώματος στην περιοχή-επικράτεια μιας νύχτας, μιας μοναξιάς ή ενός αστρικού κενού, παρατηρώ πως τα σώματα του Νικολάου είναι σαν να πλέουν είτε εντός ενός υπερδιαστήματος ύπνου ή σε κανονική περιδίνηση γύρω από τη Σελήνη! Όποιοι και να είναι πάντως, εξαντλημένοι εραστές ή κοσμοναύτες του ονείρου, θεωρώ πως τα υποκείμενα απολαμβάνουν τη γαλήνια αιώρηση, την αταραξία, τη στατικότητα, τα ανεπαίσθητα λικνίσματα και τους ελιγμούς τους, τα εμβρυακά τους κουλουριάσματα. Και ύστερα; Νά τοι, ξυπνούν, σηκώνονται, παραφυλώ κρυμμένος εντός της γκαλερί Ευριπίδης και βλέπω τα είδωλα του Νικολάου, νομίζοντας πως κανένας δεν τα παρακολουθεί, να ξεκινούν το ταξίδι τους. 

«Ένα τοπίο δεν είναι όπως το αντιλαμβάνονται μερικοί κάποιο, απλώς, σύνολο γης, φυτών και υδάτων. Είναι η προβολή της ψυχής ενός λαού επάνω στην ύλη» έλεγε ο Οδυσσέας Ελύτης και αυτό ισχύει απόλυτα για τη μυθική γη του Πάνα και του φωτεινού Λυκάονα, την Αρκαδία, που αποτέλεσε διαχρονικά στο πέρασμα των αιώνων πηγή έμπνευσης για τους ποιητές και τους ζωγράφους του δυτικού κόσμου. Βέβαια, για την περίπτωση του Στόγιαν Ντόνεφ η γη της Αρκαδίας είναι κάτι πολύ περισσότερο από πηγή έμπνευσης· πληροφορήθηκα πως η Αρκαδία είναι και ο τόπος που κατοικεί. Έτσι ο Ντόνεφ δεν περιορίζεται στο να ιχνηλατήσει τα πατήματα των θεών και ηρώων του Μύθου. Βιώνοντάς τον καθημερινά, δεν αντιμετωπίζει το μέρος μόνο σαν κάτι το ιδεατό. Απεναντίας, μέσα από λαβύρινθους νοημάτων και ποικίλες υφές και κρυμμένες διαστάσεις που καραδοκούν η μια εντός της άλλης, η ζωγραφική του σηματοδοτεί βαθύτερους συμβολισμούς, σε σύγκριση με τις φαντασιακές απεικονίσεις των ρομαντικών.

Οι ιριδισμοί και τα παιχνίδια του ήλιου με τα φυλλώματα των δέντρων, τα νερά, οι απόκοσμοι ήχοι του αέρα και το θρόισμα των φύλλων, η μυρωδιά της γης: πράγματα δύσκολο να αποδοθούν, εντούτοις εδώ μπορείς και να τα νιώσεις. Όπως είμαι σίγουρος πως τα βιώνουν τα αγόρια και τα κορίτσια του Νικολάου, τους παρακολουθώ γυμνούς να βουτούν στα νερά, να διασχίζουν τα γεφύρια, να ψάχνουν με τα μάτια να βρουν τον ήλιο που τον κρύβουν τα μεγάλα δένδρα ή να λουστούν από το φεγγάρι όπως το κερνάει η ασημένια νύχτα, μέχρι να ξημερώσει και πάλι το πρωινό, για να επιστρέψουν στην γκαλερί. Στη θέση τους. Κάθε πίνακας ξανά στη θέση του, κάθε καλλιτέχνης στον χώρο του, Στοχαστικά Είδωλα και Μονοπάτια της Αρκαδίας και πάλι, δυο εκθέσεις ξεχωριστές, άσχετα αν εμένα μου προξενούν τη μοναδική αίσθηση πως κάποιες στιγμές η φύση του Ντόνεφ και οι άνθρωποι του Νικολάου, όλοι και όλα, γίνονται ένα.

Περισσότερες πληροφορίες για τις εκθέσεις στο City Guide της Athens Voice

»» Στα μονοπάτια της Αρκαδίας του Στόγιαν Ντόνεφ στην γκαλερί Ευριπίδης

»» Τα «Στοχαστικά είδωλα» του Ανδρέα Νικολάου στην γκαλερί Ευριπίδης

Η Athens Voice είναι χορηγός επικοινωνίας