Η έκθεση «Θόδωρος, γλύπτης - Αναζητήσεις για το δημόσιο χώρο» ανοίγει για πρώτη φορά το ατελιέ του καλλιτέχνη
Ο δημόσιος χώρος και ο ρόλος της τέχνης στο αστικό περιβάλλον υπήρξαν κεντρικής σημασίας στη διαδρομή του Θόδωρου (1931-2018) είτε σμίλευε γλυπτά που συντροφεύουν την καθημερινότητα εκατομμυρίων ανθρώπων από την Αθήνα έως τη μακρινή Σεούλ είτε κοινωνούσε τους προβληματισμούς του ως καθηγητής Πλαστικής στο τμήμα Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ αλλά και ως σύμβουλος σε μελέτες που αφορούσαν σε αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς. Κι αν το όνομά του φέρνει αυτόματα στο μυαλό «Το Ωρολόγιον του μετρό» που εποπτεύει τα καθημερινά μας βιαστικά μπες-βγες στον σταθμό του Συντάγματος ή την «Κλεψύδρα ’00» στον υπαίθριο χώρο του Δημαρχιακού Μεγάρου Αμαρουσίου, υπάρχει φυσικά επιπλέον υλικό (καλλιτεχνικό και ερευνητικό) που σκιαγραφεί την εξέλιξη της σκέψης του, από τη δεκαετία του 1960, όταν ζούσε και εργάζονταν στο Παρίσι, μέχρι τα τελευταία χρόνια της διαδρομής του στην Αθήνα.
O γλύπτης Θόδωρος
Πέντε γλυπτά (εκ των οποίων δύο από τη συλλογή του ΕΜΣΤ), φωτογραφίες, μια μακέτα έργου που προτάθηκε για τον δημόσιο χώρο και τρεις αρχιτεκτονικές προτάσεις που περιλαμβάνουν σχέδια, έρευνα και μία αρχιτεκτονική μακέτα θα μας περιμένουν από τις 3 Νοεμβρίου έως τις 19 Δεκεμβρίου στην έκθεση «Θόδωρος, γλύπτης - Αναζητήσεις για το δημόσιο χώρο» στην Προπυλαίων 34 στο Κουκάκι, στον χώρο όπου ο καλλιτέχνης ζούσε και εργαζόταν και είχε σχεδιάσει μαζί με τον αρχιτέκτονα Ηλία Γουναρόπουλο, γιο του περίφημου ζωγράφου Γιώργου Γουναρόπουλου. Το ατελιέ, που βρίσκεται ακριβώς έξω από το Θεμιστόκλειο τείχος και με αρχαία κατάλοιπα ορατά ακόμα και σήμερα στο οικόπεδο, ανοίγει για πρώτη φορά στο κοινό χάρη στη δράση Σύγχρονη Τέχνη και Ελεύθερος Δημόσιος Χώρος που διοργανώνει η αστική μη κερδοσκοπική εταιρία CiBA Cities in Balance.
Ο Θόδωρος και η σχέση του με το δημόσιο χώρο
Εκ των συνιδρυτών της, η Νεφέλη Παπαδημητρίου, αρχιτέκτων και κόρη του Θόδωρου μου μιλά για τη σχέση του με τον δημόσιο χώρο που ξεκινά από τις αρχές της δεκαετίας του ’60 στο Παρίσι όπου πήγε για μεταπτυχιακές σπουδές γλυπτικής και παράλληλα συμμετείχε σε σεμινάρια Πολεοδομίας στο Εργαστήριο Αρχιτεκτονικής Camelot-Bodiansky της Beaux-Arts. «Εκεί διερεύνησε για πρώτη φορά συστηματικά τις σχέσεις γλυπτικής και αστικού περιβάλλοντος και ανέπτυξε ενδιαφέρον για την κοινωνική διάσταση της γλυπτικής ως μέσον επικοινωνίας με το σύνολο των πολιτών και όχι ως εξατομικευμένη έκφραση. Σταδιακά έγινε σαφές ότι ο ελεύθερος δημόσιος χώρος ήταν ο τόπος όπου μπορούσε να εκπληρώσει το όραμα αυτό».
Θόδωρος, "Έντομο κρεμασμένο από ρόδα ποδηλάτου", 1963
Από τη δεκαετία του ’80, οπότε εκλέχτηκε Καθηγητής στην Έδρα Πλαστικής της Αρχιτεκτονικής Σχολής του ΕΜΠ, εργάστηκε συστηματικά σχετικά με την τέχνη στο δημόσιο χώρο με έργα, μελέτες, δημοσιεύσεις και συνέδρια. Στις δεκαετίες του 1990 και 2000 εμβληματικά γλυπτά του συνάντησαν το ευρύ κοινό σε δημόσιους χώρους και κτίρια. Ανάμεσά τους ο Δωδεκάκτινος Tροχός (1993) που φιγουράρει στο πάρκο της Eθνικής Γλυπτοθήκης, το Ολυμπιακό Δίπτυχο (1996) στην πρόσοψη του κτιρίου της Ελληνικής Ολυμπιακής Επιτροπής, οι Μετέωροι Δείκτες (2007) στο Χρηματιστήριο Αθηνών, αλλά και οι προαναφερόμενες δημιουργίες του στο δημαρχείο Αμαρουσίου και στον σταθμό του μετρό στο Σύνταγμα.
Θόδωρος, Δωδεκάκτινος τροχός ισορροπών σε συρματόσχοινο με αντίβαρο σφαίρα, 1993
«Επιλέξαμε χαρακτηριστικά έργα που σηματοδοτούν την πορεία του όσον αφορά στις αναζητήσεις του για τον δημόσιο χώρο. Δεν παρουσιάζονται καθόλου έργα από τη δεκαετία του ’70, όταν επέστρεψε στην Ελλάδα από το Παρίσι, γιατί εκείνη την περίοδο απομακρύνεται από τον φυσικό δημόσιο χώρο της πόλης και της πλατείας και με το έργο του διερευνά ένα νέο δημόσιο πεδίο, τα μέσα μαζικής επικοινωνίας», μου εξηγεί. Οι επισκέπτες, πάντως, θα έχουν δυνατότητα πρόσβασης στο σύνολο του έργου του μέσα από βιβλία και καταλόγους εκθέσεων.
H αρχιτέκτων και συνιδρύτρια της CiBA Cities in Balance, Νεφέλη Παπαδημητρίου
Ποια είναι, όμως, για την ίδια η καινοτόμα κατάθεσή του ως δημιουργού; Τι τον έκανε να ξεχωρίζει; «Ο Θόδωρος κατάφερνε να είναι παράλληλα ένας σύγχρονος καλλιτέχνης, ένας αξιόλογος τεχνίτης, ένας διαχρονικός στοχαστής καθώς και ένας ακούραστος δάσκαλος. Πολυτεχνίτης και πειραματιστής, εξερευνούσε συνεχώς νέα εκφραστικά μέσα ανάλογα με τις κοινωνικές συνθήκες και την διαθέσιμη τεχνολογία και δεν εντάχθηκε ποτέ σε συγκεκριμένα ή σταθερά πλαίσια».
Διαλέξεις με θέμα Σύγχρονη Τέχνη και Ελεύθερος Δημόσιος Χώρος
Σε μια προσπάθεια εμβάθυνσης στο ζήτημα και με στόχο την ανάπτυξη διαλόγου σχετικά με την σύγχρονη τέχνη, την σύγχρονη πόλη και την εξέλιξη του φυσικού δημόσιου χώρου, η CiBA διοργανώνει παράλληλα έξι σχετικές διαλέξεις. Στο πάνελ των ομιλητών εντοπίζουμε αρχιτέκτονες από τα γνωστά γραφεία Άρσις - Κώστας Μωραΐτης και Κατερίνα Χελιδώνη (8/11) και Point Supreme Architects - Μαριάννα Ρέντζου και Κωνσταντίνος Πανταζής (15/11), ιστορικούς τέχνης όπως η δρ Χάρις Κανελλοπούλου, επιστημονική υπεύθυνη και επιμελήτρια της συλλογής έργων τέχνης της Τράπεζας της Ελλάδος (22/11) και ο Σταμάτης Σχιζάκης, επιμελητής φωτογραφίας και νέων μέσων στο ΕΜΣΤ (29/11), αλλά και την εικαστικό και καθηγήτρια στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Μαρία Παπαδημητρίου (6/12). Τις συναντήσεις του κύκλου κλείνει ο Ανδρέας Λαμπρόπουλος, αρχιτέκτων και συνιδρυτής του CiBA (13/12). Κάθε ομιλητής θα παρουσιάσει ένα θέμα από τη δική του οπτική γωνία και σύμφωνα με το επιστημονικό του υπόβαθρο, που θα ανακοινώνεται μια εβδομάδα πριν την ομιλία. Οι συναντήσεις θα πραγματοποιηθούν στον χώρο του εργαστηρίου και έρχονται συμπτωματικά σε μια εποχή που η συζήτηση για την τέχνη στο δημόσιο χώρο αναζωπυρώθηκε μετά την τοποθέτηση του έργου της Αφροδίτης Λίτη για τη Μαρία Κάλλας κάποια δεκάδες μέτρα παραπάνω. Όσοι ενδιαφέρονται να τις παρακολουθήσουν θα πρέπει απαραιτήτως να έχουν κρατήσει θέση (πληροφορίες στο https://www.facebook.com/citiesinbalance και στο citiesinbalance@gmail.com). Θα είναι, όμως, επίσης διαθέσιμες σε ζωντανή αναμετάδοση από το κανάλι της CiBA στο YouTube https://www.youtube.com/channel/UCL1ciBJvUvigy6wOGLL195Q
Το έργο του Θόδωρου "Sphinx II" (1965) στο Ολυμπιακό Πάρκο της Σεούλ στην Κορέα (1988)
Η CiBACitiesinBalance, οι στόχοι της και ο Θόδωρος
Δημιούργημα των αρχιτεκτόνων Νεφέλης Παπαδημητρίου και Ανδρέα Λαμπρόπουλου και της αναπληρώτριας καθηγήτριας κινηματογραφικών σπουδών Λυδίας Παπαδημητρίου, η αστική μη κερδοσκοπική εταιρία CiBA Cities in Balance ιδρύθηκε το 2018. Σκοπός της «να συνεισφέρει στη βελτίωση του δημόσιου χώρου των σύγχρονων πόλεων ώστε να καταφέρνουν να ισορροπούν ανάμεσα στις κοινωνικές και οικονομικές δυναμικές, με βασικούς άξονες ανάπτυξης και λειτουργίας τον άνθρωπο, την προστασία του περιβάλλοντος και την ποιότητα ζωής». Επίτιμος πρόεδρος της εταιρίας ήταν ο γλύπτης Θόδωρος και η CiBA στοχεύει στη συνέχεια του πνευματικού του έργου. «Σε αυτό το πλαίσιο ο δημόσιος χώρος, εννοείται ως πεδίο πολιτισμικής επικοινωνίας με καταλύτη την τέχνη, σύμφωνα με το γλυπτικό, ερευνητικό, εκπαιδευτικό και συγγραφικό έργο του γλύπτη Θόδωρου».
Η εταιρεία πρωτοσυστήθηκε στο κοινό το 2019 μέσα από την 1η Διεπιστημονική Συνάντηση με θέμα «Μνήμη και Λήθη στον Δημόσιο Χώρο» στον Αλέξανδρο Λευκάδας, έναν τόπο με τον οποίο συνδέθηκε ο καλλιτέχνης και όπου βρισκόταν κάθε καλοκαίρι. Για το 2021 προκήρυξε ανοικτό διαγωνισμό ιδεών με τίτλο «Ο Αλέξανδρος φορά την πανοπλία του» για τον σχεδιασμό στοιχείων σήμανσης ειδοποίησης και πληροφόρησης για τους παραδοσιακούς οικισμούς της συγκεκριμένης περιοχής, καθώς και για στοιχεία εξοπλισμού που θα μπορούσαν να εγκατασταθούν στους κοινόχρηστους χώρους των οικισμών και στο φυσικό περιβάλλον τους.
INFO:
Θόδωρος, γλύπτης - Αναζητήσεις για το δημόσιο χώρο
17°
Θόδωρος, "Έντομο κρεμασμένο από ρόδα ποδηλάτου", 1963
