Με την Αθήνα τίγκα στους μουσάτους, ήταν αναμενόμενο οι Βρετανοί Gilbert & George να μας προτιμήσουν για την έκθεση «Beard Pictures»! Αστειάκι. Αλλά και αλήθεια: καμιά φορά, ειδικά τα Σαββατόβραδα στα μπαρ, νομίζω πως βρίσκομαι σε αγιορείτικες εστίες. Γιατί η μαύρη γενειάδα παραπέμπει όχι σε κλάμπερ, αλλά σε ορθόδοξα καλογέρια των κυριακάτικων Κύριε ελέησον στις μονές. Η λευκή γενειάδα των Ινδών Βραχμάνων ιερέων συμβολίζει τη γνώση και τη σοφία. Η περιποιημένη γενειάδα του μπαρμάνου και των θαμώνων στα πέριξ ποτάδικα του Συντάγματος, τι; Ή στα μπαράκια σε Πετράλωνα και Κουκάκι, ακόμα δεν έχει εξερευνηθεί επαρκώς περί του πολιτικού, θρησκευτικού ή σημειολογικού μηνύματος που περιέχει, πέραν του πως είναι απλώς είναι τρεντ.
Έξω όμως από την ίνσταγκραμ ή for real Αθήνα του «έχω γένια, άρα υπάρχω» και πίσω στον χρόνο: οι χίπικες γενειάδες του Γούντστοκ ήταν μια συνολική άρνηση του clean cut αμερικάνικου ονείρου και μια ευθεία αναφορά-σύνδεση με την κατά Θορό ζητούμενη επιστροφή στη φύση. Οι χίπηδες του νεοϋορκέζικου Βίλατζ ήθελαν να ζήσουν σαν Ροβινσόνες Κρούσοι, ο Παρασκευάς στο μυθιστορηματικό νησί ήξερε να ανάβει φωτιά με την τριβή των λίθων, όχι όμως να φτιάχνει και ξυραφάκια Bic από ξύλο, το μούσι πάντα ήταν ένα σύμβολο. Μποέμ μοναξιάς, φετιχιστική εμμονή σε μια άλλη πιο χαλαρή και ελεύθερη ζωή, μακριά από την αστική νόρμα περί σωματικής υγιεινής ή καθαριότητας. Τσεγκεβαρικός αντικομφορμισμός. Ειρήσθω εν παρόδω, ιδέα που πουλάει ακόμα στην Αθήνα των πλειστηριασμών και των 70 προαπαιτούμενων. Από τους μεσαιωνικούς όμως Σαβοναρόλες του τότε στους Τζιχάντι μαχητές της Καμπούλ ή της Ράκα, έως τα μοντέλα στα εντιτόριαλ του λονδρέζικου «Dazed & Confused», ειδικά σήμερα , όχι μόνο στην Αθήνα, η φάση είναι γενειάδα σε worldwide επανακυκλοφορία, μετά τα χρόνια που το πανκ τα αρνήθηκε και οι απόγονοι των baby boomers τα έστειλαν να πάνε να πνιγούνε σε ποτάμια από balsam μετά την αποκοπή.
Γένια παντού, έχουν επιστρέψει ως σύμβολα. Είτε «ιδεών» είτε απλά ανίδεων, σιγά μην εμβάθυναν στα της Αρχαίας Ρώμης οι γενειοφόροι στις Athens sauna! Tip: οι επόμενοι αυτοκράτορες μετά τον Ανδριανό, θέλοντας να τιμήσουν τη συνεισφορά του στις τέχνες και τα γράμματα, κράτησαν την εικόνα του με τη γενειάδα να δεσπόζει.
Όμως γιατί ειδικά τώρα; Πάλι; Γιατί ξαφνικά όλος ο πλανήτης ανεξαρτήτως πεποίθησης κινείται σε φάση «δημιουργικής αξυρισιάς»; Άλλος βάζει βόμβες, άλλος φτιάχνει κοκτέιλ, άλλος μοστράρει προϊόντα κατανάλωσης, άλλος το αφήνει να μεγαλώνει, γιατί απλά είναι μόδα, αφού -δεν μπορεί- τόσοι άλλοι που το άφησαν πριν από αυτούς να μην είχαν τους λόγους τους, ώστε να γίνει μόδα. Διαβάζω τη συνέντευξη των Gilbert & George στη Μαίρη Αδαμοπούλου («Τα Νέα») ένεκα της παρουσίας τους στην Αθήνα για την έκθεση «Beard Pictures»: «Είναι οι γενειάδες του σύγχρονου κόσμου και είναι σαφώς πολιτικά έργα. Οι άνθρωποι με τις γενειάδες αντιμετωπίζουν όσους δεν έχουν ως άπιστους. Πριν από μερικά χρόνια στο Λονδίνο δεν έβρισκες δουλειά, αν είχες γενειάδα. Σήμερα δεν μπορείς να πιάσεις δουλειά, αν δεν έχεις. [...] Στο μεταξύ αρχίσαμε να παρατηρούμε την ίδια εποχή ότι οι ομοφυλόφιλοι στη Βρετανία αποκτούσαν μουστάκι και γενειάδες και εν συνεχεία τους ακολούθησαν και οι ετερόφυλοι. Η νεολαία που κάποτε μισούσε τα γένια, τώρα εμφανίζεται περήφανη και τα επιδεικνύει μαζί με τη μουσουλμανική θρησκευτική τους ταυτότητα υψώνοντας το ανάστημά της απέναντι στη φιλελεύθερη Δύση: το success story του δυτικού κόσμου είναι ότι δεν πιστεύουμε με απόλυτους όρους στις θρησκείες μας, όποιες κι αν είναι αυτές. Είμαστε ελεύθεροι και διαπνεόμαστε από τις αρχές του Διαφωτισμού. Πιστεύουμε ότι εμείς είμαστε υπεύθυνοι για τον κόσμο. Όχι ο Θεός».
Οι Gilbert & George ήταν πάντα πολιτικοί καλλιτέχνες. Μπορεί λόγω έντονου χρώματος ή φαινομενικής εξεπίτηδες «ελαφρότητας», τα έργα τους να έχουν «fun», όμως κάθε άλλο: ποτέ δεν έκαναν απαλή και εύπεπτη τέχνη. Το ίδιο κάνουν και στην Αθήνα με το «Beard Pictures». Παρατηρούν, σκέφτονται, αισθάνονται, κάνουν τέχνη σχετική με τη ζωή των ανθρώπων. Στην Bernier Eliades τα γένια κυριαρχούν, σκεπάζουν τα πρόσωπά τους, γένια σουρεάλ, φτιαγμένα από συρματόπλεγμα, ευθεία αναφορά στους μετανάστες που κρέμονται φυλακισμένοι στα σύρματα των καμπ υποδοχής. Γένια από κορμούς δένδρων ή άλλα από αυτά που φτιάχνουν τα άμφιά τους οι ιερωμένοι.
Οι μισοί ψάχνουν πάλι, για να επιστρέψουμε στην Αθήνα της κρίσης, να μεταναστεύσουν σε κάποιο νησί ή ένα βουνό και να ζήσουν μακριά από την παράνοια και την ακριβή ζωή της πόλης. Στην Κυψέλη, πέρα από το Σύνταγμα των μπαρμάνων τρέντι ιερέων του κοκτέιλ, είναι επίσης τίγκα οι δρόμοι από τα γένια των Μωαμεθανών μεταναστών. Τα γένια των Gilbert & George καταλήγουν σε κηροπήγια! Γένια από φύλλα δέντρων, ή τεράστιους διηθητικούς σωλήνες, γένια φτιαγμένα από σιδερένια πλέγματα με αιχμηρές καταλήξεις, σαν εργαλεία βασανισμών ενός στυγνού ιεροεξεταστή, αναμφίβολα οι τύποι, όχι μόνο παρατηρούν και σκανάρουν, μα και είναι εξπέρ στο παιχνίδι του συμβολισμού. Αξίζει να δείτε την έκθεση «Beard Pictures», η τέχνη τους, όπως λένε, «αφορά εσάς, τον φίλο, τον άνδρα σας...». Και φυσικά, τη μουσάτη Αθήνα στο όλον της: η πόλη για άλλη μια σεζόν μοιάζει με γκαλερί μουσιακής τέχνης!
Από την αναδρομική του Κυριάκου Μορταράκου και τη μεγάλη έκθεση του Δημήτρη Σεβαστάκη στις επιζωγραφισμένες φωτογραφίες του Κώστα Λάκη και τους καλλιτεχνικούς αλγόριθμους του Τσαρλς Σάντισον
11°
