Η Ιρλανδία αποτελεί παγκόσμια πρωτοπορία στη βιώσιμη αρχιτεκτονική
Ήρθα στο Δουβλίνο τον Μάιο του 2022 με ανάμεικτα συναισθήματα, όπως όλοι όσοι φτάνουν σε μια άγνωστη πόλη. Και δεν άργησα να διαπιστώσω ότι το Δουβλίνο είναι ζωντανό παράδειγμα του πώς οι πόλεις μπορούν να συνδυάσουν την πλούσια ιστορική τους ταυτότητα με τις τεχνολογικές εξελίξεις και τα νέα υλικά για ένα βιώσιμο μέλλον. Το Δουβλίνο, με ρίζες που ανάγονται στον 9ο αιώνα, έχει εξελιχθεί από εμπορικό κέντρο των Βίκινγκ σε τεχνολογικό κόμβο της Ευρώπης, υιοθετώντας καινοτόμες πρακτικές και υλικά που ανταποκρίνονται στις προκλήσεις του 21ου αιώνα. Το 2022 ανακηρύχθηκε η 3η πιο πράσινη πόλη της Ευρώπης και θεωρείται μία από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες πόλεις στον τομέα της βιωσιμότητας, μαζί με την Γκρενόμπλ, το Όσλο και το Γκέτεμποργκ.
Οι πρώτοι κάτοικοι εγκαταστάθηκαν στις όχθες του ποταμού Λίφεϊ κατά τον 9ο αιώνα: η τοποθεσία αποδείχτηκε στρατηγικής σημασίας και αποτέλεσε τις απαρχές μιας πόλης που έμελλε να εξελιχθεί στο μεγαλύτερο πολιτιστικό και οικονομικό κέντρο της Ιρλανδίας. Σήμερα, ο ποταμός Λίφεϊ διατρέχει την πόλη κόβοντάς τη στα δύο και συνδέοντας το παρελθόν με το παρόν: στα στενά δρομάκια και στα λιθόστρωτα σοκάκια του, ο καθένας μπορεί ακόμα να αισθανθεί την ιστορία να ζωντανεύει μέσα από τα παλιά γεωργιανά κτίρια, τις γέφυρες που ενώνουν τις δύο πλευρές της πόλης, όπως η εμβληματική Ha'penny Bridge, και τα ιστορικά ορόσημα, όπως το Κάστρο του Δουβλίνου και ο Καθεδρικός του Αγίου Πατρικίου. Η πέτρα, το ξύλο και ο σίδηρος χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή κτιρίων, τειχών και σκαφών, ενώ στα σύγχρονα κτίρια που υψώνονται στις όχθες του, αντικατοπτρίζεται η ταυτότητα μιας πόλης σε συνεχή μετάβαση και εξέλιξη.
Κατά μήκος του ποταμού, τα κτίρια της Γεωργιανής εποχής (1714-1830) υπενθυμίζουν την κλασική αρχιτεκτονική, ενώ στις γειτονιές των Docklands υψώνονται σύγχρονα κτίρια από γυαλί, χάλυβα και ανακυκλωμένα υλικά, όπως το σκυρόδεμα, το ξύλο από πιστοποιημένα δάση, μπαμπού και άχυρο, ανακυκλωμένο μέταλλο και βιοδιασπώμενα υλικά από μύκητες. Ομάδες αρχιτεκτόνων αναπτύσσουν βιοαποδομήσιμα και ανανεώσιμα δομικά υλικά χρησιμοποιώντας το μυκήλιο, το βλαστικό μέρος των μυκήτων, προσφέροντας καινοτόμο προσέγγιση στη βιώσιμη δόμηση. Έργα όπως το CHQ Building και το Boland’s Mills χρησιμοποιούν προηγμένα υλικά, που εξασφαλίζουν υψηλή ενεργειακή απόδοση και χαμηλό περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Η ενσωμάτωση πράσινων στεγών και φωτοβολταϊκών συστημάτων ελέγχει τη θερμοκρασία και βελτιώνει την ποιότητα του αέρα, καθιστώντας την πόλη πιο ανθεκτική στις κλιματικές αλλαγές.
Περπατώντας στην πόλη συνειδητοποιώ ότι η επιστήμη των υλικών εξελίσσεται και συμπαρασύρει μαζί την αρχιτεκτονική σε έναν δυναμικό μοχλό καινοτομίας στον σχεδιασμό και την κατασκευή μέσω μιας αναθεωρημένης γκάμας βιομηχανικών επεξεργασμένων υλικών όπως το ξύλο, τα κεραμικά, τα μέταλλα, το σκυρόδεμα, το γυαλί και τα συνθετικά πολυμερή. Ειδικά μέτρα για τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος, για παράδειγμα ο υπολογισμός του ενσωματωμένου άνθρακα και ενέργειας, καθιστούν τη βιωσιμότητα βασικό κριτήριο επιλογής, όπως το σκυρόδεμα με την εκτεταμένη χρήση του. Νέα υλικά και η διεπιστημονικότητα ανοίγουν τον δρόμο για πρωτοποριακά σχέδια που συνδυάζουν την επιστήμη με την αισθητική, ανταποκρινόμενα στις προκλήσεις του σήμερα, ενώ ενσωματώνουν την ιστορία κάθε πόλης.
Η Ιρλανδία αποτελεί παγκόσμια πρωτοπορία στη βιώσιμη αρχιτεκτονική, προωθώντας καινοτόμα σχέδια πράσινων κτιρίων και χρησιμοποιώντας υλικά φιλικά προς το περιβάλλον. Το 2021, το 54% των οργανισμών στην Ιρλανδία επικεντρώθηκε σε πράσινα έργα, ξεπερνώντας τον παγκόσμιο μέσο όρο. Εμβληματικά κτίρια, όπως τα κεντρικά γραφεία του Twitter στην Ευρώπη και η Κεντρική Τράπεζα της Ιρλανδίας, έχουν λάβει κορυφαίες περιβαλλοντικές πιστοποιήσεις. Το Ιρλανδικό Συμβούλιο Πράσινων Κτιρίων προωθεί βιώσιμες πρακτικές, αν και αντιμετωπίζει την έλλειψη εξειδικευμένων επαγγελματιών. Επιπλέον, καινοτόμα οικιστικά έργα αναδεικνύουν τη δέσμευση της χώρας για οικολογικό σχεδιασμό.
Τα υλικά που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή μιας βιώσιμης πόλης είναι κρίσιμα και απολύτως απαραίτητα για την επίτευξη ενός οικολογικού και λειτουργικού αστικού περιβάλλοντος. Πρόκειται για ανακυκλωμένα μέταλλα, βιοδιασπώμενες πολυμερικές ουσίες, τσιμέντο χαμηλών εκπομπών CO2 και ηλιακούς συλλέκτες, που εξασφαλίζουν χαμηλή ενεργειακή κατανάλωση και βιώσιμη ανάπτυξη. Παράλληλα, νέες τεχνολογίες, όπως οι αισθητήρες παρακολούθησης της κυκλοφορίας, μειώνουν τη συμφόρηση και την κατανάλωση ενέργειας. Με την εγκατάσταση τεχνολογικών κολοσσών όπως η Google, το Facebook και η Microsoft, η πόλη επενδύει συνεχώς σε ψηφιακές υποδομές, έξυπνες λύσεις αστικής μετακίνησης και βιώσιμες πρακτικές. Σε αυτό πρωτεύοντα ρόλο παίζουν τα υλικά, και με αυτό τον τρόπο το Δουβλίνο συμβολίζει μια πόλη που μπορεί να τιμά το παρελθόν της, ενώ παράλληλα πρωτοπορεί στον δρόμο προς το μέλλον, αναδεικνύοντας την αρμονική ένωση της παράδοσης με την τεχνολογική πρόοδο.
Από το Συνεδριακό Κέντρο με τη χρήση γυαλιού υψηλής ενεργειακής απόδοσης έως τη Samuel Beckett Bridge με ενσωματωμένες τεχνολογίες IoT, το Δουβλίνο φαίνεται προσηλωμένο στη βιωσιμότητα, σε ένα όραμα αειφόρου αστικής ζωής. Ανάμεσα στα παραδείγματα, το One Central Plaza ξεχωρίζει για τη χρήση ανακυκλωμένων υλικών και ενεργειακά αποδοτικών λύσεων, ενώ το Exo Building –το ψηλότερο εμπορικό κτίριο στην Ιρλανδία (17 όροφοι)– ενσωματώνει προηγμένα συστήματα διαχείρισης ενέργειας, μειώνοντας σημαντικά το περιβαλλοντικό του αποτύπωμα. Το Exo Building, σχεδιασμένο από τους Shay Cleary Architects, έχει χαρακτηριστικό εξωτερικό μεταλλικό σκελετό (exoskeleton), ο οποίος παραπέμπει στις παραδοσιακές βιομηχανικές γερανογέφυρες της περιοχής του λιμανιού του Δουβλίνου. Επιπλέον, διαθέτει εκτεταμένο φυτεμένο δώμα 1.000 τ.μ., προσβάσιμο σε όλους τους ενοίκους, προσφέροντας πανοραμική θέα στην πόλη. Τέτοια έργα αποτελούν πρότυπα για το πώς ο σύγχρονος σχεδιασμός μπορεί να συνδυαστεί με την περιβαλλοντική ευαισθησία. Επιπλέον, το Δουβλίνο επενδύει σε τεχνολογίες που εξασφαλίζουν την ανθεκτικότητα και τη βιωσιμότητα των κτιρίων του. Κτίρια όπως το The Greenway Hub στην πανεπιστημιούπολη Grangegorman και το CHQ Building, ένα πυράντοχο έργο του Σκοτσέζου μηχανικού John Rennie the Elder, φτιαγμένο από χυτοσίδηρο και σφυρήλατο σίδηρο, δείχνουν πώς τα αναπαλαιωμένα και σύγχρονα αρχιτεκτονικά έργα μπορούν να συμβάλλουν στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Αυτές οι πρωτοβουλίες, στις οποίες προστίθενται κατασκευές όπως το Maytree's Dwelling, σχεδιασμένο από τους ODOS Architects, και το Plastic House, σχεδιασμένο από την Architecture Republic, ενισχύουν τη θέση του Δουβλίνου ως πόλης προτύπου, που δεν είναι στατική αλλά ζωντανός οργανισμός, ο οποίος εξελίσσεται και προσαρμόζεται στις μεταβαλλόμενες συνθήκες.
Παραλλήλως, το Δουβλίνο έχει υιοθετήσει μια στρατηγική έξυπνης πόλης που βασίζεται στα ανοιχτά δεδομένα, καθιστώντας τη μητροπολιτική περιοχή πεδίο δοκιμών για νέες αστικές λύσεις. Ανάμεσα σ’ αυτές τις πρωτοβουλίες είναι η διαχείριση πλημμυρών με αισθητήρες: σε συνεργασία με την Intel και το ερευνητικό κέντρο Connect, η ιρλανδική πρωτεύουσα εγκατέστησε αισθητήρες βροχόπτωσης και στάθμης ποταμών σε όλη την πόλη. Αυτοί οι αισθητήρες παρέχουν δεδομένα σε πραγματικό χρόνο για τον μετριασμό των επιπτώσεων μελλοντικών πλημμυρών. Επίσης, εφαρμόζει σχέδια που προωθούν το περπάτημα και την ποδηλασία, όπως κάνουν σήμερα οι περισσότερες ευρωπαϊκές πόλεις. Τέλος, διαθέτει πύλες ανοιχτών δεδομένων που ενσωματώνονται σε ευρύτερες στρατηγικές ψηφιακής ανάπτυξης, επιτρέποντας την πρόσβαση σε πληροφορίες για πολεοδομικό σχεδιασμό, τουρισμό και μεταφορές.
Το Δουβλίνο είναι κάτι περισσότερο από το άθροισμα των δομικών του στοιχείων, κάτι που σε κάνει να νιώθεις μέρος μιας ευρύτερης αφήγησης, χωρίς να σου ζητά να είσαι τέλειος. Το Δουβλίνο σού παρέχει χώρο για να γίνεις καλύτερος και σε καλωσορίζει. Fáilte. Welcome. ▪
*Ο Αποστόλης Κουτσιούκης είναι ερευνητής στο Trinity College of Dublin της Ιρλανδίας. Εργάζεται πάνω στην ανάπτυξη νέων υλικών για την ενέργεια. Έχει συμμετάσχει σε διάφορα διεθνή συνέδρια και έχει δημοσιεύσει εργασίες σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά. Ολοκλήρωσε το μεταπτυχιακό του το 2018 και το διδακτορικό του το 2022, στο Πανεπιστήμιο Πατρών.
«Το σημαντικότερο είναι να παραμένουμε πιστοί σε μια αρχιτεκτονική που βελτιώνει την καθημερινότητα και αφήνει θετικό αποτύπωμα στο περιβάλλον», τονίζει ο Πάνος Ευστρατίου.
Παλιά βιομηχανικά συγκροτήματα στην Αθήνα και τον Πειραιά μεταμορφώνονται σε σύγχρονες κατοικίες, γραφεία και πολιτιστικούς χώρους, συνθέτοντας τη νέα αφήγηση της πόλης
13°
