H «υποχρεωτικότητα χωρίς ποινή» είναι η νέα «ατομική ευθύνη»

Ένα από τα πράγματα που με διασκεδάζουν τις τελευταίες ημέρες είναι να ακούω τους πολιτικούς που είναι υπέρ της υποχρεωτικότητας αλλά εναντίον των ποινών που αναπόφευκτα τη συνοδεύουν. Φράσεις όπως «βεβαίως και είμαι υπέρ του υποχρεωτικού εμβολιασμού των υγειονομικών αλλά όχι και να στέλνουμε σπίτι του όποιον υγειονομικό δεν εμβολιάζεται» μου φτιάχνουν τη μέρα γιατί αποδεικνύουν ότι η Ελλάδα μπορεί να έχει πολλές ελλείψεις αλλά ποτέ δεν θα μείνει από χιουμορίστες. 

Συνήθως οι φράσεις όπως αυτή του παραδείγματος συνοδεύονται από ιδέες του τύπου «όποιος υγειονομικός αρνείται να εμβολιαστεί να είναι υποχρεωμένος να πληρώνει για τα τεστ του» οι οποίες γίνονται ακόμα πιο ενδιαφέρουσες όταν προτείνονται από ανθρώπους που είναι εναντίον του προστίμου των 100 ευρώ στους 60+ συμπολίτες που αρνούνται να εμβολιαστούν.

Φυσικά αυτή η διασκεδαστική έκκληση (ή και απαίτηση) για υποχρεωτικότητα χωρίς τιμωρία συνοδεύεται από την κουραστική έκκληση (ή απαίτηση) για περισσότερη ενημέρωση και επιστράτευση της πειθούς. 

Παρότι αναγνωρίζω ότι πρέπει να προσπαθήσουμε να ενημερώσουμε και να πείσουμε τους συμπολίτες που έλειπαν για χρόνια σε κάποιον άλλο πλανήτη του ηλιακού συστήματος και επέστρεψαν τις τελευταίες εβδομάδες στη Γη, είμαι σίγουρος ότι για όλους τους υπόλοιπους η πειθώ και η ενημέρωση είναι χαμένος χρόνος και πεταμένο χρήμα. Γιατί αυτό που τους λείπει δεν είναι η πληροφορία. 

Τα τελευταία δύο χρόνια έχουμε υποστεί (αναπόφευκτα) βομβαρδισμό πληροφόρησης. Προφανώς αυτός συνοδεύεται και από βομβαρδισμό παραπληροφόρησης, αλλά ακόμα και ο πιο ψεκασμένος συμπολίτης έχει ακούσει πάνω από 10 φορές όλα τα επιχειρήματα υπέρ του εμβολιασμού και απλώς έχει επιλέξει να τα αγνοήσει. Και το ίδιο θα κάνει και την ενδέκατη και τη δωδέκατη και την δεκατητρίτη φορά που θα τα ακούσει.

Γιατί αυτό που του λειπει δεν είναι η ενημέρωση. Είναι ο εξαναγκασμός. 

Γιατί είτε αρέσει είτε δεν αρέσει, υπάρχουν συμπολίτες που απλώς δεν παίρνουν από λόγια. 

Σκεφτείτε το κράνος στα δίτροχα. Δεν υπάρχει ούτε ένας που να μην ξέρει πόσο χρήσιμο είναι. Δεν υπάρχει ούτε ένας που να μην μπορεί να φανταστεί τι συμβαίνει σε ένα κεφάλι όταν χτυπάει με δύναμη στο οδόστρωμα. Και δεν υπάρχει ούτε ένας που να διαδίδει ότι η χρήση κράνους αλλοιώνει το dna ή προετοιμάζει την έλευση του Εωσφόρου ή ότι τα κράνη φτιάχνονται από υπολείμματα εκτρώσεων. Παρόλα αυτά κάποιοι συμπολίτες που καβαλούν δίτροχα επιμένουν να μην το φορούν. Γιατί ΔΕΝ παίρνουν από λόγια. 

Γι αυτούς τους συμπολίτες, που δεν παίρνουν από λόγια, η υποχρέωση χρήσης κράνους συνοδεύεται από πρόστιμο το οποίο επιβάλλεται σε όποιον δεν ανταποκρίνεται στην υποχρέωση αυτή (μιλω πάντα για τις χώρες που η εργασία των οργάνων της τάξης δεν θεωρείται γρουσουζιά). Και κανείς (και ευτυχώς) δεν μας τα κάνει τσουρέκια με την ανάγκη για ενημέρωση και το άδικο του προστίμου. Κανείς δεν ζητά να επιστρατεύσουμε την πειθώ μας και κανείς δεν λέει «ναι, αλλά ο πλούσιος που έχει να πληρώσει 150 ευρώ μπορεί να κυκλοφορεί χωρίς κράνος και να σπάει ελεύθερα το κεφάλι του». Όλοι καταλαβαίνουν ότι α) κάποια πράγματα πρέπει να είναι υποχρεωτικά β) υποχρεωτικότητα χωρίς τιμωρία δεν υπάρχει. 

Αυτό που βρίσκω φοβερά ενδιαφέρον στην περίπτωση όσων τάσσονται υπέρ της «προαιρετικής υποχρεωτικότητας» (δεν τη λένε έτσι αλλά αυτό είναι η υποχρεωτικότητα χωρίς ποινές και τιμωρίες) είναι ότι στην ουσία έχουν ακριβώς το ίδιο σκεπτικό με όσους μας έλεγαν, αν θυμάστε, ότι όλα είναι ζήτημα «ατομικής ευθύνης». Και οι μεν και οι δε για κάποιον λόγο πιστεύουν ότι όλοι οι άνθρωποι μπορούν να πειστούν να κάνουν το σωστό για τους ίδιους και την κοινωνία. Και οι μεν και οι δε είναι εναντίον της επιβολής η οποία μάλλον νομίζουν πως μπορεί να αντικατασταθεί με το ραβδί της νεράιδας που θα μας αγγίξει και θα μας κάνει όλους λογικούς και συνεπείς.

Το ακόμα πιο ενδιαφέρον είναι ότι οι συμπολίτες αυτοί, όσοι μιλούσαν για «ατομική ευθύνη» και όσοι μιλούν για υποχρεωτικότητα χωρίς τιμωρία, νομίζουν ότι διαφέρουν (οι πρώτοι αυτοπροσδιορίζονται ως φιλελεύθεροι και οι δεύτεροι ως αριστεροί). Στην πραγματικότητα όμως και οι μεν και οι δε μας λένε ακριβώς το ίδιο πράγμα επειδή αρνούνται να καταλάβουν μια αλήθεια που είναι τόσο παλιά όσο και οι ανθρώπινες κοινωνίες: αν η πειθώ, η ενημέρωση και η ατομική ευθύνη αρκούσαν, οι ποινικοί κώδικες δεν θα είχαν ποινές. Και μπράβο τους.