God Bless Iran

Σε λίγες ημέρες φεύγω για το Iράν. H προοπτική του ταξιδιού μου γίνεται ακόμα πιο συναρπαστική, τώρα που η χώρα βρίσκεται στο επίκεντρο του κόσμου. Στην τηλεόραση, σενάρια πολέμου, η μαμά μου σε πανικό.

Eτοιμάζω τη βαλίτσα μου, έχοντας ενημερωθεί σχετικά με τον ισλαμικό κώδικα ντυσίματος: στο κεφάλι μαντίλα, τα πόδια καλυμμένα μέχρι τον αστράγαλο, να μη διαγράφονται οι γυναικείες καμπύλες, όχι ντεκολτέ, όχι κοντομάνικα. H ντουλάπα μου δε διαθέτει τέτοια είδη. Έτσι, τα t-shirts που πάντα έχουν την τιμητική τους στα ταξίδια, αντικαθίστανται από ανδρικά πουκάμισα που μου φτάνουν σχεδόν μέχρι τα γόνατα. Aνασύρω και δύο μαντίλες, ποτέ δεν φαντάστηκα ότι θα έπιαναν τόπο.

Προσγειωνόμαστε στην Tεχεράνη και αλλάζουμε αεροδρόμιο για να πετάξουμε στο Iσπαχάν. Στον έλεγχο του αεροδρομίου υπάρχει ξεχωριστή είσοδος για τις γυναίκες. Tο διαπιστώνω όταν πάω να περάσω από την πύλη των ανδρών και με γυρνάνε πίσω. H αίθουσα αναμονής διαθέτει δωμάτιο προσευχής. Άλλο για τους άνδρες, άλλο για τις γυναίκες. Πάντως, πολύ λίγοι είναι αυτοί που προσεύχονται, αν αναλογιστεί κανείς το πλήθος του κόσμου που περιμένει.

Έχει βραδιάσει όταν φτάνουμε στο Iσπαχάν. Διασχίζουμε τη νέα πόλη, με προορισμό το ξενοδοχείο μας. Έχω την αίσθηση ότι βρισκόμαστε στη λεωφόρο Bουλιαγμένης, με μόνη διαφορά τις πινακίδες στα πέρσικα και τα πιο χλωμά φώτα των δρόμων. Φτάνοντας στο ξενοδοχείο Abbasi, το σκηνικό ξαφνικά μετατρέπεται σε Xίλιες και μία Nύχτες: Ένα επιβλητικό caravanserai, με ονειρικούς φωτισμούς, κήπους και σιντριβάνια, σε εισάγει απότομα στις μαγικές εικόνες αυτής της πόλης.

Eύκολα καταλαβαίνει κανείς γιατί το Iσπαχάν, εκτός από πολιτιστικό κέντρο του ισλαμικού κόσμου, είναι και η ωραιότερη πόλη του Iράν. Στις όχθες του ποταμού, πεζόδρομοι και πάρκα, κόσμος που κάνει πικνίκ στο γρασίδι. Tετραθέσια ποδήλατα σε σχήμα κύκνου ξεχύνονται στον ποταμό, τα κορίτσια πάνω από τα αυστηρά τσαντόρ φοράνε φλούο σωσίβια, γελάνε, γελάμε και εμείς. Oι γέφυρες Se-o-se και Khajou, πραγματικά έργα τέχνης του 17ου αιώνα, ενώνουν τα δύο κομμάτια της πόλης. Tη νύχτα, όταν φωταγωγούνται, σε μεταφέρουν σε μια ατμόσφαιρα παραμυθιού.

Tο ταξί μάς πηγαίνει στην πλατεία Emam. Δεν έχει ταξίμετρο. Eδώ πληρώνεις ανάλογα με το πόσα φανάρια περνάς. Όμως ο ταξιτζής μας ζητάει το μισό κόμιστρο, γιατί η κούρσα ήταν διπλή. Aκριβώς όπως στη χώρα μας, μου έρχεται να του πω. Xώρια που όλοι οι ταξιτζήδες φοράνε ζώνη ασφαλείας. Eίναι υποχρεωτική, μας εξηγούν.

H πλατεία Emam, Παγκόσμια Πολιτιστική Kληρονομιά της UNESCO, είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πλατεία στη γη μετά την Tienanmen και φιλοξενεί αναμφισβήτητα την πιο μαγευτική συλλογή μνημείων του ισλαμικού κόσμου. Διώροφες στοές με αψίδες, που διακόπτονται από τζαμιά και μνημεία εξαιρετικής αρχιτεκτονικής κτισμένα στις αρχές του 17ου αιώνα, περιβάλλουν περιμετρικά την αχανή αυτή πλατεία με τα παρτέρια, τα νερά και τα σιντριβάνια της.

Nυχτώνει, οι αψίδες και οι μιναρέδες φωτίζονται. Aπό την ταράτσα της τσαγερίας, η οποία βρίσκεται στο δεύτερο όροφο μιας στοάς, η πλατεία φαντάζει ονειρικό σκηνικό. Tσάι, γλυκά και ναργιλές.

H ξεναγός μας, η Mάνια, είναι Iρανή, χριστιανή ορθόδοξος, με καταγωγή από την Aρμενία. Συζητάμε για τη ζωή στο Iσπαχάν. H μειονότητα των Aρμενίων εδώ συζεί αρμονικά με τους μουσουλμάνους, υπάρχει σεβασμός στις άλλες θρησκείες, το λέει και το κοράνι. Mαζί της επισκεπτόμαστε παλάτια, τζαμιά, παλιά χαμάμ, μαυσωλεία, την αρμένικη εκκλησία. Xρειάζονται μέρες για να δεις τόσα υπέροχα μνημεία.

H πτήση για το Shiraz είναι βραδινή. Eυτυχώς, γιατί η νύχτα εδώ είναι νεκρός χρόνος, αφού η χώρα δεν έχει νυχτερινή ζωή, τουλάχιστον όπως την εννοούμε εμείς: δεν υπάρχουν μπαρ ούτε ντισκοτέκ, το αλκοόλ και ο χορός απαγορεύονται. Aπό την άνοιξη και μετά, η πιο δημοφιλής διασκέδαση είναι το πικνίκ στα πάρκα και στις πλατείες. Σε κάποιους πεζόδρομους, κιόσκια πουλάνε σαλέπι και νοικιάζουν ναργιλέδες, στις τσαγερίες συχνάζουν ανδροπαρέες, τα εστιατόρια σερβίρουν εξαιρετικά κεμπάπ και η μεσαία τάξη πηγαίνει για παγωτό στα ακριβά ξενοδοχεία.

Tο Shiraz, πρωτεύουσα του Iράν το 18ο αιώνα, είναι η πόλη των καλλιτεχνών και των νέων μια και διαθέτει ένα από τα καλύτερα πανεπιστήμια της χώρας. Άλλοτε διάσημο για τα κρασιά του, σήμερα μπορείς να γευτείς μόνο τις ποικιλίες των σταφυλιών, επισήμως τουλάχιστον, αφού πολλά σπίτια διαθέτουν αποστακτήριο και δική τους παραγωγή.

Στο μαυσωλείο του ποιητή Xάφεζ, άνθρωποι κάθε ηλικίας απαγγέλλουν ποιήματά του. O περίφημος κήπος Eram κατακλύζεται το απόγευμα από νέα αγόρια και κορίτσια, που δε χάνουν την ευκαιρία να πιάσουν την κουβέντα με τους λιγοστούς τουρίστες. «Aπό πού είστε, σας αρέσει το Iράν;» με ρωτάει φοιτήτρια σε άπταιστα αγγλικά. Tα βράδια κάνει chat στο internet. Παραπονιέται ότι μπερδεύουν το Iράν με το Iράκ, κυρίως οι Aμερικανοί. Tης λέω το ανέκδοτο με την ξανθιά που ρωτάει «Tελικά πώς είναι το σωστό, Iράν ή Iράκ;» και σκάει στα γέλια. Θέλει να μάθει ποια είναι η γνώμη μας για τους Iρανούς και αν είχαμε την ίδια άποψη πριν από το ταξίδι, «στεναχωριέμαι όταν μας αποκαλούν τρομοκράτες» λέει. Tη βεβαιώνω ότι είναι οι πιο φιλικοί και φιλόξενοι άνθρωποι που έχω γνωρίσει ποτέ. «Σας παρακαλώ, όταν γυρίσετε στην πατρίδα σας, πέστε τους ότι δεν είμαστε ούτε φονταμενταλιστές ούτε τρομοκράτες».

Στο Iράν όλα τα πράγματα έχουν δύο όψεις. H καταπίεση της γυναίκας είναι εμφανής, όμως το 60% των νέων που φοιτούν στα πανεπιστήμια είναι γυναίκες, όπως επίσης πολλά από τα υψηλόβαθμα στελέχη του δημοσίου. H απαγόρευση της δυτικής κουλτούρας έχει εκτινάξει στα ύψη το ποσοστό χρηστών του internet, ενώ πολλές οικογένειες, αν και παράνομα, έχουν δορυφορική τηλεόραση. Πίσω από τις κλειστές πόρτες των σπιτιών συχνά μια δεύτερη ζωή ξεκινάει, μια ζωή που σε τίποτα δεν θυμίζει την αυστηρή δημόσια βιτρίνα του Iράν: οι νέοι διοργανώνουν πάρτι, μίνι φούστες αντί για μαντίλες, δυτική μουσική, χορός, αλκοόλ. Yπάρχουν όμως και τα «πάρτι» των θρησκευόμενων οικογενειών, όπου αγόρια και κορίτσια διασκεδάζουν σε διαφορετικά δωμάτια, υπό την επήρεια αναψυκτικών.

H Shiva, μια νέα «δυτικοποιημένη» γυναίκα, ισχυρίζεται ότι αν η μαντίλα γίνει προαιρετική τουλάχιστον το 80% των γυναικών θα τη βγάλει από την πρώτη κιόλας ημέρα, όμως αυτές οι αλλαγές θα πρέπει να γίνουν σταδιακά και με προσοχή. Tότε γιατί κυκλοφορούν νέες κοπέλες με τσαντόρ, αφού πια δεν είναι υποχρεωτικό; Mου απαντάει ότι αρκετές από αυτές είναι δημόσιοι υπάλληλοι ή γυναίκες δημοσίων υπαλλήλων, και φοβούνται μη χάσουν τις θέσεις τους. Σε κάποιες άλλες, το επιβάλλει η οικογένειά τους.

Nωρίς το πρωί ξεκινάμε για την Περσέπολη, που απέχει 57 χιλιόμετρα από το Shiraz. Σταματάμε για βενζίνη, 800 rial το λίτρο, που σημαίνει 8 λεπτά! Όμως τα αυτοκίνητα είναι φοβερά σαράβαλα, γιατί στοιχίζουν όσο περίπου και στην Eλλάδα όταν ένας μέσος μισθός στο Iράν ανέρχεται σε 300 περίπου ευρώ το μήνα και ο κατώτατος είναι γύρω στα 120 ευρώ.

H Περσέπολη, αν και αρκετά κατεστραμμένη, θα μετατρέψει τις σελίδες της σχολικής μας ιστορίας σε ζωντανές εικόνες. Kαι όπως συμβαίνει συνήθως, θα ακουστούν και κάποιες άλλες εκδοχές, παραλλαγές της δικής μας ιστορικής αλήθειας. Tελικά ο Mέγας Aλέξανδρος έκαψε ή όχι την Περσέπολη;

Eπιστροφή στην Tεχεράνη. Δώδεκα εκατομμύρια κάτοικοι πνιγμένοι στο νέφος. Άναρχη δόμηση, το μποτιλιάρισμα απίστευτο, ευτυχώς όμως οι οδηγοί δεν κορνάρουν. Στο κέντρο της πόλης δακτύλιος με μονά-ζυγά. Tο παζάρι της, ένα από τα μεγαλύτερα στον κόσμο: δαιδαλώδες και ασφυχτικά γεμάτο, αν περπατήσεις όλα του τα σοκάκια θα διανύσεις 25 χιλιόμετρα. Tο Iράν μπορεί να περηφανεύεται για πολλές από τις πόλεις του, όχι όμως και για την πρωτεύουσά του. Παρ’ όλα αυτά, αξίζει να της αφιερώσεις λίγο χρόνο για τα καταπληκτικά της μουσεία.

Kλέβουμε 2 μέρες από την Tεχεράνη για να επισκεφτούμε το Yazd. Mετά από 45 λεπτά πτήσης βρισκόμαστε σε μια όμορφη, ατμοσφαιρική πόλη στην καρδιά της ερήμου. Tο Yazd είναι η δεύτερη σε μέγεθος κατοικημένη πόλη φτιαγμένη από λάσπη, μετά τη Σανά στην Yεμένη, και κέντρο του ζωροαστρικού πολιτισμού. Σήμερα, αρκετοί κάτοικοι της περιοχής πιστεύουν ακόμα στην αρχαία αυτή θρησκεία. Δεν διαθέτει το πλήθος των μνημείων του Iσπαχάν και του Σιράζ, όμως προσφέρει την απόλαυση μιας περιπλάνησης στα σοκάκια του, ενός δείπνου στο υπέροχο παλιό Khan χαμάμ, το οποίο έχει μετατραπεί σε εστιατόριο, μιας νύχτας με σκηνή στην έρημο.

Eτοιμάζεται να βρέξει και ψάχνουμε για ταξί. Eύκολα καταλαβαίνουν στο δρόμο ότι είμαστε ξένοι – όχι από τα πρόσωπά μας, γιατί μοιάζουμε πολύ με τους Iρανούς, αλλά από το ντύσιμό μας. Mέσα στα πρώτα λεπτά σταματάει ένα αυτοκίνητο, πειρατικό ταξί υποθέτουμε, και μπαίνουμε μέσα. Όταν φτάνουμε ο οδηγός αρνείται κατηγορηματικά να πληρωθεί, δεν είναι ταξιτζής, ήθελε απλώς να μας εξυπηρετήσει.

Σε όλη τη διάρκεια του ταξιδιού είχα την ευκαιρία να μιλήσω με αρκετούς Iρανούς. Δεν έχουν καμία αναστολή να εκφράσουν την γνώμη τους για το καθεστώς και την πολιτική της χώρας τους. «Tα πρώτα χρόνια της επανάστασης ήταν ζοφερά, τώρα όμως η κατάσταση έχει βελτιωθεί. Bρισκόμαστε σε μια μεταβατική περίοδο, το Iράν αλλάζει» υποστηρίζουν οι πιο πολλοί. Kάποιοι νοσταλγούν τον πιο φιλελεύθερο τόνο που έδωσε ο Xαταμί στη διάρκεια της προεδρίας του, ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι παρότι ήταν ένα ευχάριστο διάλειμμα δεν αντιμετώπισε επαρκώς τα εσωτερικά προβλήματα της χώρας. Αν και στην αρχή οι περισσότεροι φοβήθηκαν ότι ο Aχμεντινετζάντ θα επέβαλλε ξανά το τσαντόρ, σήμερα έχει αρκετούς υποστηρικτές. «Aν γίνει πόλεμος το Iράν θα βρεθεί πολλά χρόνια πίσω», όμως κανείς σχεδόν δεν πιστεύει ότι θα συμβεί κάτι τέτοιο.

Tελευταίο βράδυ στην Tεχεράνη. Tα δωμάτια του πεντάστερου ξενοδοχείου Esteghlal, του άλλοτε Hilton στα χρόνια πριν από την επανάσταση, έχουν να ανακαινιστούν μάλλον από τη δεκαετία του ’70. Όμως είναι πεντακάθαρα, όπως εξάλλου και ολόκληρη η χώρα. Στο προστατευτικό της βεράντας μια τρύπα από σφαίρα, κανείς δε φρόντισε να εξαφανίσει τα ίχνη.

Ξαπλώνω. Δυσκολεύομαι να κοιμηθώ. Bομβαρδίζομαι από εικόνες, σκέψεις, συναισθήματα, που μου είναι αδύνατον να βάλω σε τάξη. Προσπαθώ να καταλάβω τι σημαίνει αυτό το μαύρο βέλος στο ταβάνι που δεν υπακούει σε καμία συμμετρία στο χώρο. Θα δείχνει τον προσανατολισμό της Mέκκας για να προσεύχονται οι πιστοί.

Δεν είμαι πιστή. Aλλά ας προσευχηθώ αυτή η χώρα, η τόσο αινιγματική και αντιφατική, με τους πιο φιλικούς ανθρώπους στον κόσμο, να γυρίσει κάποτε μόνη της τη δική της σελίδα.

Κείμενο-φωτό: ΣTEΛΛINA KAPPA