Γιατί ζαρώνουν τα δάχτυλά μας στο νερό και τι αποκαλύπτει αυτό για την υγεία μας
Το δέρμα στα δάχτυλα των χεριών και των ποδιών μας ζαρώνει όταν μουλιάζει στο νερό για μερικά λεπτά. Αλλά είναι αυτή μια προσαρμογή που αναπτύχθηκε για να μας βοηθήσει στο εξελικτικό μας παρελθόν; Και τι μπορεί να αποκαλύψει για την υγεία μας σήμερα;
Αν μείνεις για λίγο στην μπανιέρα ή βουτήξεις στην πισίνα, τα δάχτυλά σου θα υποστούν μια εντυπωσιακή μεταμόρφωση. Εκεί που υπήρχαν πριν απαλές σπείρες από ελαφρώς ανάγλυφο δέρμα, τώρα εμφανίζονται διογκωμένες πτυχώσεις από ζαρωμένο δέρμα. Και σύμφωνα με μια πρόσφατα δημοσιευμένη μελέτη, αυτή η εντυπωσιακή αλλαγή αξίζει προσοχής – κάθε φορά που τα ακροδάχτυλά σου ζαρώνουν με αυτόν τον τρόπο, οι ρυτίδες σχηματίζουν το ίδιο μοτίβο.
Πρόκειται για την τελευταία ανακάλυψη σε ένα φαινόμενο που έχει απασχολήσει επιστήμονες επί δεκαετίες. Το περίεργο είναι ότι μόνο το δέρμα στα δάχτυλα των χεριών και των ποδιών ζαρώνει όταν βυθίζεται στο νερό. Άλλα μέρη του σώματος, όπως οι βραχίονες, ο κορμός, τα πόδια και το πρόσωπο παραμένουν όπως ήταν.
Οι περισσότεροι ερευνητές προσπάθησαν να καταλάβουν τι προκαλεί αυτό το ζάρωμα εξαρχής, αλλά πιο πρόσφατα άρχισαν να εστιάζουν στο γιατί συμβαίνει και τι σκοπό μπορεί να εξυπηρετεί.
Ίσως πιο ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι τα ζαρωμένα δάχτυλα μπορούν να αποκαλύψουν στοιχεία για την υγεία μας. Οι επιστήμονες έχουν διαπιστώσει πως αλλαγές στον τρόπο που ζαρώνουν τα δάχτυλά μας μπορεί να υποδεικνύουν ασθένειες όπως ο διαβήτης τύπου 2, η κυστική ίνωση, τραυματισμοί νεύρων και ακόμη και καρδιαγγειακά προβλήματα.
Χρειάζονται περίπου 3,5 λεπτά σε ζεστό νερό – στους 40°C – για να αρχίσουν να ζαρώνουν τα δάχτυλα, ενώ σε πιο κρύο νερό, γύρω στους 20°C, μπορεί να πάρει έως και 10 λεπτά. Οι περισσότερες μελέτες δείχνουν ότι χρειάζονται περίπου 30 λεπτά για να φτάσει το δέρμα στο μέγιστο ζάρωμα. (Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το γεγονός ότι πρόσφατη έρευνα έδειξε πως το μούλιασμα σε ζεστό ξύδι μπορεί να ζαρώνει το δέρμα πολύ πιο γρήγορα – σε μόλις τέσσερα λεπτά.)
Παλιότερα θεωρούνταν ότι το ζάρωμα είναι παθητική αντίδραση όπου τα ανώτερα στρώματα του δέρματος πρήζονται καθώς το νερό εισέρχεται στα κύτταρα μέσω όσμωσης. Όμως, ήδη από το 1935, υπήρχαν υποψίες πως κάτι πιο περίπλοκο συνέβαινε.
Γιατροί που μελετούσαν ασθενείς με τραυματισμούς στο μέσο νεύρο – ένα από τα βασικά νεύρα του χεριού – διαπίστωσαν ότι τα δάχτυλά τους δεν ζάρωναν. Το μέσο νεύρο ελέγχει λειτουργίες όπως η εφίδρωση και η συστολή των αγγείων, γεγονός που υποδηλώνει ότι το ζάρωμα είναι ελεγχόμενο από το νευρικό σύστημα.
Μελέτες από τη δεκαετία του 1970 έδωσαν επιπλέον στοιχεία και πρότειναν το μούλιασμα των χεριών ως απλό τεστ στο κρεβάτι του νοσοκομείου για την εκτίμηση της λειτουργίας του αυτόνομου νευρικού συστήματος.
Το 2003, οι νευρολόγοι Einar Wilder-Smith και Adeline Chow, στο Εθνικό Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Σιγκαπούρης, μέτρησαν την κυκλοφορία του αίματος στα χέρια καθώς αυτά μουλιάζονταν στο νερό. Διαπίστωσαν πως, καθώς το δέρμα ζάρωσε, η αιματική ροή μειώθηκε σημαντικά.
Όταν εφάρμοσαν αναισθητική κρέμα που προκαλούσε αγγειοσυστολή, το δέρμα ζάρωσε με τον ίδιο τρόπο όπως στο νερό.
«Έχει λογική, αν δεις τα δάχτυλά σου όταν ζαρώνουν», λέει ο νευροεπιστήμονας Nick Davis. «Οι άκρες των δαχτύλων γίνονται ωχρές – γιατί το αίμα απομακρύνεται από την επιφάνεια.»
Οι επιστήμονες κατέληξαν ότι τα ανοίγματα των ιδρωτοποιών αδένων επιτρέπουν στο νερό να εισχωρήσει, διαταράσσοντας την ισορροπία των αλάτων και προκαλώντας ενεργοποίηση των νευρικών ινών. Αυτό οδηγεί σε συστολή των αγγείων και απώλεια όγκου στους ιστούς, με αποτέλεσμα την «πτώση» του εξωτερικού δέρματος και δημιουργία ρυτίδων.
Εξελικτικό πλεονέκτημα ή απλό φυσιολογικό φαινόμενο;
Ο Davis άρχισε να μελετά το φαινόμενο όταν το παιδί του τον ρώτησε γιατί ζαρώνουν τα δάχτυλά τους στο μπάνιο. Σε πείραμα με 500 εθελοντές στο Μουσείο Επιστημών στο Λονδίνο, βρήκε ότι οι βρεγμένοι (αλλά μη ζαρωμένοι) συμμετέχοντες χρειαζόταν περισσότερη δύναμη για να κρατήσουν ένα πλαστικό αντικείμενο. Όταν όμως τα δάχτυλά τους ήταν ζαρωμένα, η απαιτούμενη δύναμη μειωνόταν – ακόμα κι αν τα χέρια παρέμεναν βρεγμένα.
«Το ζάρωμα αυξάνει τη δύναμη τριβής μεταξύ δαχτύλων και αντικειμένου. Και επειδή το αισθανόμαστε, ρυθμίζουμε ασυναίσθητα τη λαβή μας», εξηγεί ο Davis.
Μελέτη του Πανεπιστημίου Newcastle το 2013 έδειξε ότι οι συμμετέχοντες με ζαρωμένα δάχτυλα μπορούσαν να μεταφέρουν βρεγμένα αντικείμενα (γυάλινες μπίλιες και βαρίδια) 12% ταχύτερα από ό,τι με βρεγμένα αλλά μη ζαρωμένα δάχτυλα.
Έχει επίσης προταθεί ότι οι ρυτίδες λειτουργούν σαν «αυλάκια απορροής» όπως τα ελαστικά αυτοκινήτων, βοηθώντας στην απομάκρυνση του νερού από το σημείο επαφής.
Το γεγονός ότι οι ρυτίδες εμφανίζονται πιο δύσκολα στο θαλασσινό νερό ενδέχεται να υποδεικνύει πως πρόκειται για προσαρμογή σε γλυκά νερά – σε ποτάμια και λίμνες – παρά σε παραθαλάσσιες περιοχές.
Μόνο ένα άλλο είδος πρωτεύοντος έχει παρατηρηθεί να παρουσιάζει ζάρωμα – οι Ιαπωνικοί μακάκοι που κάνουν συχνά μπάνιο σε θερμές πηγές. Αυτό αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο να είναι προσαρμογή μοναδική στους ανθρώπους – ή απλώς να μην έχει μελετηθεί επαρκώς στα υπόλοιπα είδη.
Τι αποκαλύπτει αυτό για την υγεία μας;
Υπάρχουν και άλλα μυστήρια: οι γυναίκες καθυστερούν περισσότερο να εμφανίσουν ρυτίδες από τους άνδρες. Και γιατί, ενώ το ζάρωμα βελτιώνει τη λαβή χωρίς να τη χειροτερεύει σε στεγνό περιβάλλον, δεν έχουμε μόνιμα ζαρωμένα δάχτυλα;
Ίσως ο λόγος να σχετίζεται με την αίσθηση: τα ζαρωμένα δάχτυλα αλλάζουν τον τρόπο που αισθανόμαστε την αφή. Παρότι δεν φαίνεται να επηρεάζουν την ικανότητά μας να διακρίνουμε αντικείμενα, αρκετοί άνθρωποι έχουν μια «απέχθεια» να αγγίζουν πράγματα με ζαρωμένα δάχτυλα.
Το φαινόμενο μπορεί όμως να αποκαλύψει προβλήματα υγείας:
Άτομα με ψωρίαση και λευκοδερμία ζαρώνουν πιο αργά.
Πάσχοντες από κυστική ίνωση παρουσιάζουν υπερβολικό ζάρωμα.
Διαβητικοί τύπου 2 εμφανίζουν λιγότερο ζάρωμα.
Το ίδιο και όσοι έχουν υποστεί καρδιακή ανεπάρκεια.
Ασύμμετρο ζάρωμα ανάμεσα στα δύο χέρια ίσως αποτελεί πρώιμο σημάδι Πάρκινσον.
Συμπέρασμα
Αν και η ερώτηση γιατί ζαρώνουν τα δάχτυλά μας παραμένει αναπάντητη σε εξελικτικό επίπεδο, οι ζαρωμένες άκρες αποδεικνύονται πολύτιμο διαγνωστικό εργαλείο για τους γιατρούς – αποκαλύπτοντας κρυφές διαταραχές σε συστήματα που διαφορετικά θα ήταν δύσκολο να εκτιμηθούν.
13°
