Η επίδραση της αστικής ζωής στην Ψυχική Υγεία και ευεξία
Ως ευδαιμονία – well-being - αναφέρεται το να αισθάνεται κανείς ικανοποιημένος, να λειτουργεί καλά, να έχει θετικές σχέσεις, κάποιον σχετικό έλεγχο της ζωής του και αίσθηση σκοπού.
Ως ψυχική υγεία ορίζεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ως «η κατάσταση ευδαιμονίας κατά την οποία το άτομο συνειδητοποιεί τις δικές του ικανότητες, μπορεί να ανταπεξέλθει στο φυσιολογικό άγχος της ζωής, μπορεί να εργαστεί παραγωγικά και είναι σε θέση να συνεισφέρει στην κοινότητά του».
Η διαβίωση στις πόλεις προσφέρει αυξημένη πρόσβαση σε καλύτερη υγειονομική περίθαλψη και εκπαίδευση, περισσότερες ευκαιρίες για απασχόληση καθώς και για ανάπτυξη και έκφραση διαφορετικών προσωπικοτήτων, υποστηρίζοντας την ψυχική υγεία και ευδαιμονία. Ωστόσο, κοινωνικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες που σχετίζονται με την ζωή στην πόλη, όπως η ατμοσφαιρική ρύπανση, ο θόρυβος, η έλλειψη χώρων πρασίνου, οι πυκνό-κατοικημένες και υποβαθμισμένες γειτονιές και οι κοινωνικές ανισότητες επηρεάζουν αρνητικά την ανάπτυξη και τη λειτουργία του εγκεφάλου με αποτέλεσμα την φτωχότερη ψυχική υγεία όλο και περισσότερων ατόμων.
Η ψυχική υγεία είναι αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης βιολογικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Οι βιολογικοί παράγοντες φαίνεται να επηρεάζουν την ψυχική υγεία μόνο κατά 30% - 40% ενώ οι κοινωνικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες επηρεάζουν πολύ περισσότερο. Κοινωνικοί παράγοντες όπως η οικογένεια, οι φίλοι, η γειτονιά, η κοινωνία και ο πολιτισμός του εκάστοτε τόπου επηρεάζουν την ψυχική υγεία. Περιβαλλοντικοί παράγοντες όπως η δόμηση, η ποσότητα και η προσβασιμότητα των χώρων πρασίνου, η ποιότητα του αέρα, τα επίπεδα θορύβου, οι υποδομές και η πρόσβαση σε υπηρεσίες επηρεάζουν την ευημερία και την ψυχική υγεία των ατόμων. Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες επηρεάζουν ιδιαίτερα την πρώιμη παιδική ηλικία και την εφηβεία, μια περίοδο κατά την οποία λαμβάνει χώρα κυρίως η εγκεφαλική και νεύρο-βιολογική ανάπτυξη, επηρεάζοντας την ψυχική υγεία και ευεξία. Τέλος η επίδραση των κοινωνικών και περιβαλλοντικών παραγόντων στην πόλη εξαρτάται επίσης από τα γονιδιακή προδιάθεση των ατόμων.
Ήδη πάνω από το 50% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε πόλεις και έως το 2050 το 70% του παγκόσμιου πληθυσμού θα ζει σε πόλεις, καθιστώντας την ζωή σε αστικό περιβάλλον μια πραγματικότητα για τους περισσότερους. Ζώντας στην πόλη, ιδιαίτερα τα άτομα με υψηλό γονιδιακό ρίσκο αλλάζει τον όγκο του εγκεφάλου και τις περιοχές του εγκεφάλου, διαταράσσουν τη βιολογική απόκριση στο στρες από τα χρόνια της ανάπτυξης και οδηγούν σε υψηλότερα επίπεδα στρες και ως αποτέλεσμα προβλήματα ψυχικής υγείας. Η διαβίωση στις πόλεις σχετίζεται με αυξημένα ποσοστά άγχους κατά 21% και διαταραχών διάθεσης, ψύχωσης και διαταραχών εθισμού κατά 39%.
Μία από τις βασικές πτυχές της αστικής ζωής που επηρεάζει τους περισσότερους ανθρώπους είναι η ατμοσφαιρική ρύπανση. Τα αστικά περιβάλλοντα έχουν το 78% των παγκόσμιων εκπομπών που επηρεάζουν περισσότερο από το 50% του πληθυσμού παγκοσμίως με κύριες πηγές ατμοσφαιρικής ρύπανσης τα μηχανοκίνητα οχήματα και τα εργοστάσια. Η έκθεση στην ατμοσφαιρική ρύπανση δεν σχετίζεται μόνο με προβλήματα σωματικής υγείας όπως καρδιαγγειακά, αναπνευστικά και μεταβολικά νοσήματα, αλλά και με επιπτώσεις στο κεντρικό νευρικό σύστημα που προκαλούν νευροτοξικότητα και νευροπαθολογία, καταστάσεις ψυχικής υγείας όπως άγχος και κατάθλιψη και κυρίως νευροαναπτυξιακές διαταραχές όπως η ψύχωση.
Επίσης η εγγύτητα και οι ώρες παραμονής σε χώρους πρασίνου, καθώς και η ασφαλής προσβασιμότητα σε ποιοτικούς χώρους πρασίνου σχετίζεται επίσης με την αυξημένη ψυχική υγεία και ευεξία σε παιδιά και ενήλικες. Οι χώροι πρασίνου όχι μόνο μειώνουν την έκθεση σε ατμοσφαιρικούς ρύπους και θόρυβο μετατρέποντας το CO2 σε οξυγόνο, αλλά μειώνουν επίσης την επίδραση παραγόντων που προκαλούν άγχος σε άτομα που ζουν σε αστικά περιβάλλοντα.
Τέλος, υπάρχουν μεγάλες διαφορές μεταξύ των πόλεων και μεταξύ των γειτονιών εντός των πόλεων, καθιστώντας τους περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς παράγοντες άνισα κατανεμημένους, επηρεάζοντας άνισα την ψυχική και σωματική υγεία των ατόμων. Λόγω των εντονότερων κοινωνικών ανισοτήτων στις πόλεις, άτομα σε δυσμενείς κοινωνικοοικονομικές συνθήκες και άτομα που ζουν σε υποβαθμισμένες και πυκνοκατοικημένες γειτονιές με λιγότερη πρόσβαση στους προστατευτικούς παράγοντες κατά του στρες και αντίληψη του περιβάλλοντος ως απειλητικού, αντιμετωπίζουν πολύ μεγαλύτερο κίνδυνο επιβαρυμένης ψυχικής υγείας και εμφάνισης ψύχωσης μέχρι την ηλικία των 18 ετών σε σύγκριση με άτομα που αντιλαμβάνονται τις γειτονιές τους πιο ασφαλείς και λιγότερο απειλητικές.
Ολοκληρώνοντας, η ψυχική ευδαιμονία αποτελεί προϋπόθεση για την ψυχική υγεία και ορίζεται ως το σημείο ισορροπίας μεταξύ των προστατευτικών παραγόντων και των πιθανών προκλήσεων. Αν και η ζωή στις πόλεις προσφέρει μεγάλες ευκαιρίες προσωπικής και επαγγελματικής εξέλιξης, σχετίζεται επίσης με κοινούς δυσμενείς περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς παράγοντες, όπως έκθεση σε μολυσμένο αέρα και θόρυβο, έλλειψη φυσικών χαρακτηριστικών όπως πράσινο, αυξημένες κοινωνικές ανισότητες, αντίληψη έλλειψης ασφάλειας, απομόνωσης και μοναξιάς. Όλοι αυτοί οι παράγοντες, άνισα κατανεμημένοι, επηρεάζουν τη νευροφυσιολογική ανάπτυξη και λειτουργία του εγκεφάλου, αυξάνοντας τα επίπεδα στρες επηρεάζοντας αρνητικά την ψυχική υγεία καθώς και τη γενικότερη υγεία κυρίως των παιδιών και των εφήβων που μεγαλώνουν στις πόλεις.
15°
