Τα πέντε στάδια της απώλειας: Δεν περνούμε όλοι από όλα αυτά ή δεν περνούμε με προκαθορισμένη σειρά.
Οι απώλειες είναι πολύ προσωπικές και οι συγκρίσεις δεν ισχύουν ποτέ! Ο καθένας από εμάς βιώνει κάθε απώλεια πολύ διαφορετικά και ο καθένας μας εκτιμά την απώλεια με έναν πολύ μοναδικό τρόπο.
Δεν υπάρχει καλύτερος ή χειρότερος θάνατος. Η απώλεια είναι απώλεια και η θλίψη που ακολουθεί είναι ένας υποκειμενικός πόνος που μόνο εμείς θα ξέρουμε.
Η θλίψη είναι πραγματική γιατί η απώλεια είναι πραγματική. Κάθε θλίψη έχει το δικό της αποτύπωμα, τόσο ξεχωριστό και μοναδικό όσο το άτομο που χάσαμε. Ο πόνος της απώλειας είναι τόσο έντονος, γιατί στην αγάπη συνδεόμαστε βαθιά και η θλίψη είναι η αντανάκλαση της σύνδεσης που έχει χαθεί. Η θλίψη είναι επίσης η διαδικασία θεραπείας που τελικά μας φέρνει παρηγοριά στον πόνο μας.
Αποδίδοντας το σεβασμό και αφιερώνοντας τον χρόνο που του αξίζει, φέρνουμε ακεραιότητα στην απώλεια που είναι δική μας. Όπως οι ζωές μας χρειάζονται επικύρωση, έτσι χρειάζεται και ο θάνατός μας. Αν δεν αφιερώσουμε χρόνο για να θρηνήσουμε, δεν μπορούμε να βρούμε ένα μέλλον στο οποίο θα θυμόμαστε την απώλεια χωρίς έντονο τουλάχιστον πόνο.
Όταν ένα αγαπημένο πρόσωπο πεθαίνει, ένα μέρος μας μπορεί να φαίνεται ότι πεθαίνει, αλλά είναι επίσης αλήθεια ότι ένα μέρος αυτού που πέθανε, ζει μέσα μας. Δεν χάνουμε όλα τα πράγματα που αγαπήσαμε περισσότερο από τους αγαπημένους μας. Είναι μέσα μας. Μπορούμε να τα κουβαλάμε μαζί μας για το υπόλοιπο της ζωής μας.
Το να μην μιλάμε για την απώλεια απαιτεί μια τεράστια ποσότητα ενέργειας. Η αφήγηση της της απώλειας είναι μέρος της θεραπείας ενός τραυματικού γεγονότος, που δεν διαφέρει από το τραύμα μιας καταστροφής μεγάλης κλίμακας. Για εμάς αυτή η απώλεια μπορεί να είναι μια μεγάλης κλίμακας καταστροφή.
Η ψευδαίσθηση του άπειρου χρόνου θολώνει την κατανόησή μας για την σπουδαιότητα του άλλου και συχνά, όταν πεθαίνει ένα αγαπημένο μας πρόσωπο, μένουμε με τύψεις για όλα εκείνα τα πράγματα που θα θέλαμε να είχαμε πει ή να μην είχαμε πει και όλα αυτά που θα θέλαμε να είχαμε κάνει ή κάναμε. Κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε για να νιώσουμε γαλήνη με όσο το δυνατόν λιγότερες τύψεις, γνωρίζοντας ότι δεν είναι ρεαλιστικό να είχαμε προβλέψει ή αποτρέψει τα πάντα στη ζωή και δη την απώλεια.
Η θλίψη για μια απώλεια συνήθως φέρνει στην επιφάνεια όλες τις απώλειες που μπορεί να έχουν συμβεί στη ζωή μας και ειδικά όσες έμεναν αθρήνητες.
Τα δάκρυα είναι ένας από τους πολλούς τρόπους με τους οποίους απελευθερώνουμε τη θλίψη μας, ένας από τους πολλούς ενσωματωμένους θεραπευτικούς μας μηχανισμούς. Πολλοί από εμάς μπορεί να αποφεύγουμε να κλαίμε από φόβο μήπως δεν σταματήσουμε ποτέ να κλαίμε, αλλά η αλήθεια είναι ότι αν κλάψουμε μέχρι το τελευταίο δάκρυ, θα νιώσουμε απελευθερωμένοι. Είτε κλαίμε είτε όχι, μπορεί να έχει να κάνει περισσότερο με τον τρόπο που μεγαλώσαμε παρά με τη φύση της απώλειας μας. Τα δάκρυα που δεν χύνονται έχουν τον τρόπο να γεμίζουν το πηγάδι της θλίψης ακόμα πιο βαθιά στην ψυχή και στο σώμα μας.
Η θλίψη για την απώλεια έχει ιδανικά 5 στάδια
Τα 5 στάδια – άρνηση, θυμός, διαπραγμάτευση, κατάθλιψη και αποδοχή αποτελούν μέρος του πλαισίου που συνθέτει τη μάθησή μας να ζούμε με αυτόν(ους) που χάσαμε. Είναι εργαλεία που μας βοηθούν να πλαισιώνουμε και να προσδιορίζουμε τι μπορεί να νιώθουμε αλλά δεν είναι στάσεις ή κάποιο γραμμικό χρονοδιάγραμμα στη θλίψη. Δεν περνούμε όλοι από όλα αυτά ή δεν περνούμε με προκαθορισμένη σειρά.
1. Άρνηση
Για ένα άτομο που έχει χάσει ένα αγαπημένο του πρόσωπο, η άρνηση μπορεί να εκφραστεί με παράλυση με σοκ ή μούδιασμα επειδή είναι υπερβολικό για την ψυχή του/της.
Αυτό το πρώτο στάδιο του πένθους μας βοηθά να επιβιώσουμε από την απώλεια αφήνοντας να μπούμε μόνο όσα μπορούμε να αντέξουμε. Είναι ο προστατευτικός μηχανισμός της ψυχής μας.
Το να λέμε την ιστορία της απώλειας μας ξανά και ξανά, είναι ένας τρόπος με τον οποίο το μυαλό μας αντιμετωπίζει το τραύμα, είναι επίσης ένας τρόπος να αρνηθούμε τον πόνο ενώ προσπαθούμε να αποδεχθούμε την πραγματικότητα της απώλειας. Καθώς η άρνηση εξασθενεί, αντικαθίσταται σιγά σιγά με την πραγματικότητα της απώλειας, όπου αρχίζουμε να αμφισβητούμε το πώς και το γιατί. Καθώς αποδεχόμαστε την πραγματικότητα της απώλειας, όλα τα συναισθήματα που αρνούμαστε αρχίζουν να βγαίνουν στην επιφάνεια.
Θυμός για τον/την αγαπημένο/η μας, που δεν φρόντισε τον εαυτό του/της ή για το ότι δεν τον/την φροντίσαμε καλύτερα. Ο θυμός δεν έχει όρια. Μπορεί να επεκταθεί σε φίλους, γιατρούς αλλά και στον Θεό.
Υπάρχουν πολλά συναισθήματα κάτω από τον θυμό. Επιλέγουμε ασυναίσθητα τον θυμό για να αποφύγουμε τα συναισθήματα που υπάρχουν από κάτω μέχρι να είμαστε έτοιμοι να τα αντιμετωπίσουμε.
Κάτω από τον θυμό είναι ο πόνος, ο πόνος μας. Στην αρχή η θλίψη μοιάζει σαν να χάνεσαι στη θάλασσα: καμία σχέση με τίποτα. Μετά θυμώνουμε. Πρέπει να δομήσουμε τον θυμό προς κάτι. Καλύτερα να το εξερευνήσουμε αντί να καταπραΰνουμε το θυμό. Ο θυμός είναι απλώς μια άλλη ένδειξη της έντασης της αγάπης μας. Ο θυμός μας επιβεβαιώνει ότι μπορούμε να νιώσουμε ότι αγαπήσαμε και ότι χάσαμε.
Μπορεί επίσης να βιώσουμε συναισθήματα ενοχής, που είναι ο θυμός που στρέφεται προς τα μέσα μας, συχνά ως αποτέλεσμα της παραβίασης των συστημάτων πεποιθήσεών μας. Ενώ η ενοχή αφορά αυτό που νομίζουμε ότι κάναμε, η ντροπή είναι για το ποιος νομίζουμε ότι είμαστε. Ενώ η ενοχή επιτίθεται στη συνείδησή μας, η ντροπή επιτίθεται στον πυρήνα μας, στην ψυχή μας.
Η ευθύνη και η ενοχή χρησιμοποιούνται ασυνείδητα, για να αποσπάσουν την προσοχή μας από τον πόνο της απώλειας.
3. Διαπραγμάτευση
Τους πρώτους μήνες η άρνηση, ο θυμός και τα πολλά παζάρια μπορεί να είναι οι μόνιμοι σύντροφοί μας. Μπορεί τελικά να οδηγήσουν σε κατάθλιψη, αναμεμειγμένη ακόμα με το «αν και μόνο» της διαπραγμάτευσης.
Η διαπραγμάτευση μπορεί να βοηθήσει το μυαλό μας να περάσει από τη μια κατάσταση απώλειας στην άλλη. Δίνει χρόνο στην ψυχή μας να προσαρμοστεί, κρατώντας ακόμα σε απόσταση τον πόνο.
4. Θλίψη
Μετά από διαπραγμάτευση, η προσοχή μας μετακινείται σταδιακά στο παρόν και η θλίψη μπαίνει στη ζωή μας πιο βαθιά από όσο φανταζόμασταν. Είναι ένα στάδιο που δεν μας νοιάζει τίποτα. Αν μπορούσαμε να νοιαζόμαστε για το τι συνέβαινε, μπορεί να μας τρόμαζε, οπότε δεν θέλουμε να νοιαζόμαστε για τίποτα.
Θα νιώθουμε μόνοι και μπορεί ακόμη και να αναρωτιόμαστε αν θα νιώσουμε ποτέ ξανά κάτι άλλο ή έτσι θα είμαστε για πάντα.
Αυτή η βαθιά ακυρωτική θλίψη δεν είναι σημάδι ψυχικής ασθένειας, αλλά είναι η απάντηση σε μια μεγάλη απώλεια. Φυσικά η κλινική κατάθλιψη μπορεί να οδηγήσει σε επιδείνωση της ψυχικής κατάστασης κάποιου. Το να μην βιώσουμε θλίψη μετά τον θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου θα ήταν ασυνήθιστο, ίσως και απάνθρωπο.
Στην απώλεια, η θλίψη είναι ένας τρόπος για να μας προστατεύει η φύση -μέσω του νευρικού συστήματος- έτσι ώστε να μπορούμε να προσαρμοστούμε σε κάτι που νιώθουμε ότι δεν μπορούμε να χειριστούμε.
Η θλίψη τελικά είναι ένα απαραίτητο βήμα στην πορεία. Καθώς θρηνούμε για τις απώλειές μας, θα πρέπει να μας επιτραπεί να βιώσουμε τη λύπη μας ακόμα και αν αποφεύγουμε όσους δεν μπορούν να μας βλέπουν λυπημένους.
5. Αποδοχή
Η αποδοχή συχνά συγχέεται με την έννοια του να είμαστε γενικότερα εντάξει ή εντάξει με αυτό που έχει συμβεί. Αυτή δεν είναι η περίπτωση. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν αισθάνονται ποτέ καλά ή εντάξει για την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου.
Αυτό το στάδιο αφορά την αποδοχή της πραγματικότητας ότι το αγαπημένο μας πρόσωπο έχει φύγει σωματικά και ότι αυτή η νέα πραγματικότητα είναι η μόνιμη πραγματικότητα. Όσο περισσότερο συνδεόταν η ταυτότητά μας με το αγαπημένο μας πρόσωπο, τόσο πιο δύσκολο είναι να το κάνουμε αυτό.
Πρέπει να αφιερώσουμε χρόνο για να νιώσουμε τα συναισθήματά μας και να τα βιώσουμε. Ακόμα και να συνειδητοποιήσουμε ότι μπορεί να μην είμαστε ποτέ οι ίδιοι και η αλλαγή είναι εντάξει. Μπορούμε να ανακαλύψουμε έναν κόσμο πραγμάτων έξω από εμάς και μέσα μας που δεν γνωρίζαμε ποτέ ότι υπάρχουν.
Η αποδοχή μπορεί να σημαίνει να έχουμε περισσότερες καλές μέρες παρά κακές. Σταδιακά αποσύρουμε την ενέργειά μας από την απώλεια και αρχίζουμε να την επενδύουμε στη ζωή. Επενδύουμε στις φιλίες μας και στη σχέση μας με τον εαυτό μας. Αρχίζουμε να ζούμε ξανά, αλλά δεν μπορούμε να το κάνουμε μέχρι να δώσουμε την ώρα της στη θλίψη.
Δεν είναι τόσο σημαντικό να γνωρίζουμε για τα στάδια της θλίψης όσο είναι να γνωρίζουμε πώς να τιμήσουμε τη χαμένη ζωή, αλλά και να κάνουμε χώρο για τη ζωή.
