Η Σοβιετική Ένωση ξεκίνησε καλύτερα στην κούρσα. Ο πρώτος άνθρωπος που ταξίδεψε στο διάστημα ήταν ο Σοβιετικός κοσμοναύτης Γιούρι Γκαγκάριν που μπήκε σε τροχιά γύρω από τη Γη στις 12 Απριλίου 1961 ενώ ο Αλεξέι Λεόνοφ ήταν ο πρώτος άνθρωπος που περπάτησε για 12 λεπτά στο διάστημα στις 18 Μαρτίου 1965. Κανείς δεν ήξερε τότε αν οι άνθρωποι μπορούν να επιβιώσουν στο διάστημα ενώ η επιστροφή του στη Γη φάνταζε σχεδόν απίθανη. Από τότε έχουν περάσει σχεδόν 60 χρόνια και η εξερεύνηση του διαστήματος είναι πλέον μια σεβαστή παγκόσμια βιομηχανία. Από τότε πάνω περισσότεροι από 550 άνθρωποι έχουν ταξιδέψει στο διάστημα (υπάρχει διαφωνία σχετικά με το πόσο ψηλά πρέπει να πάει κάποιος για να θεωρηθεί ότι έφτασε στο διάστημα για αυτό δεν έχουμε ακριβή αριθμό) με το το 10% περίπου να είναι γυναίκες.
Που έχουμε πάει;
Η πρώτη φορά που οι άνθρωποι πατήσαμε φεγγάρι ήταν στις 20 Ιουλίου 1969 με την αποστολή Apollo 11. Συνολικά 12 άνθρωποι έχουν περπατήσει στο φεγγάρι, όλοι Αμερικάνοι και όλοι μέχρι το 1972. Από τότε κανείς δεν έχει φύγει από τα προάστια του πλανήτη μας. Φανταζόμαστε αστροναύτες σε κρατήρες του Δία αλλά από τότε οι περισσότεροι έχουν φτάσει σε αυτό που λέμε χαμηλή περίγεια τροχιά (Low Earth Orbit), σε απόσταση δηλαδή από 160 μέχρι 2.000 χιλιόμετρα από την επιφάνεια της Γης. Εκεί βρίσκονται και όλοι αυτοί οι δορυφόροι που τρέχουν με χιλιάδες χιλιόμετρα την ώρα για να αποφύγουν την πτώση. To Voyager 1 που εκτοξεύτηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 1977 είναι το αντικείμενο που έχει ταξιδέψει πιο μακριά από κάθε άλλο και συνεχίζει ακόμα. Βρίσκεται τώρα εκτός του ηλιακού συστήματος σε απόσταση μεγαλύτερη από 21 δισ. χιλιόμετρα από τη Γη.
Τι κάνουμε εκεί;
Από το 2000 και μετά υπάρχουν συνεχώς άνθρωποι στο διάστημα. Οι αστροναύτες ζουν και δουλεύουν εκεί χρησιμοποιώντας ως πειραματόζωα τους εαυτούς τους για να καταλάβουμε τις επιπτώσεις της έλλειψης βαρύτητας στον ανθρώπινο οργανισμό. Το πρώτο διαστημικό μας φυλάκιο ήταν ο διαστημικός σταθμός Mir που εκτοξεύτηκε από την Σοβιετική Ένωση το 1986. Από τα 15 χρόνια που ήταν σε τροχιά είχε “ενοίκους” τα 12,5. Ο διάδοχος του είναι ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός (International Space Station, ISS) που εκτοξεύτηκε πριν από 20 χρόνια και αυτή τη στιγμή φιλοξενεί 3 άτομα που περιστρέφονται γύρω από τη Γη μια φορά κάθε 90 λεπτά.
Πολλά και μέχρι να κατανοήσουμε πλήρως πώς επηρεάζει τους ανθρώπους η έλλειψη βαρύτητας δεν μπορούμε να πάμε σε μέρη όπως ο Άρης. Ο Αμερικάνος Scott Kelly, πρώην πιλότος και αστροναύτης της NASA, πέρασε ένα χρόνο στριμωγμένος στον ISS σε μια προσπάθεια να κατανοηθούν οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της διαστημικής πτήσης. Δεν έχει το ρεκόρ παραμονής - το έχει ο Gennady Padalka που πέρασε 2,5 χρόνια της ζωής του εκεί - αλλά ο Kelly είχε ένα πλεονέκτημα: έχει δίδυμο αδελφό. Έτσι μπόρεσαν να γίνουν συγκρίσεις για να αξιολογηθεί πως επιβαρύνονται τα οστά, οι μύες και άλλα μέρη του σώματος του από την παραμονή στο διάστημα. Μέχρι και τα μάτια του επηρεάστηκαν αλλά τα καλά νέα ήταν ότι το σώμα του Kelly επανέκαμψε γρήγορα μετά την επιστροφή.
Ποιες χώρες μπορούν να στείλουν να ανθρώπους στο διάστημα;
Το κόστος είναι πολύ μεγάλο και έτσι μόνο 3 χώρες (ΗΠΑ, Κίνα και Ρωσία) έχουν διαστημικά προγράμματα με αυτή τη δυνατότητα. Οι 3 μεγάλοι παίκτες έχουν απογειώσει τολμηρούς ταξιδιώτες από 40 χώρες. Ανάμεσά τους ένα μέλος της βασιλικής οικογένειας της Σαουδικής Αραβίας το 1985 αλλά και ο επιχειρηματίας Mark Shuttleworth από τη Νότια Αφρική που εκπαιδεύτηκε για ένα χρόνο και πλήρωσε 20 εκατομμύρια δολάρια το 2002 για να αγοράσει το εισιτήριο.
Αστρονομικό. Ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός κοστίζει περίπου 130 δισ. ευρώ και είναι το ακριβότερο μηχάνημα που έχει κατασκευαστεί ποτέ. Στο πρόγραμμα με τα διαστημικά λεωφορεία της NASA, που ξεκίνησε στις αρχές του 1970, υπολογιζόταν ότι η κάθε πτήση θα κόστιζε μερικές δεκάδες εκατομμύρια δολάρια. Όταν τελείωσε το 2011 υπολογίστηκε ότι το συνολικό κόστος ήταν 209 δισ. δολάρια, περίπου 1,6 δισ. δολάρια ανά πτήση. Το πολύ μεγάλο κόστος σε συνδυασμό με τις περιορισμένες δυνατότητες μόνο για χαμηλές πτήσεις γύρω από τη Γη έκανε τους Αμερικάνους να πάρουν δεύτερο ρόλο. Οι περισσότεροι αστροναύτες τώρα πετάνε με τη Ρωσική διαστημική υπηρεσία η οποία χρεώνει τα αλέ-ρετούρ ταξίδια με το Soyuz με τιμές μεταξύ 21 και 82 εκατομμυρίων δολαρίων το άτομο.
