Η Οδύσσεια του Διαστήματος - Ο μεγάλος στόχος

Πιάνουν τόπο τόσα λεφτά;

Αυτή είναι μια καλή ερώτηση, στο βαθμό που οι διαστημικές υπηρεσίες δεν επικοινωνούν πάντα με επιτυχία το γιατί είναι χρήσιμες. Όλοι σχεδόν οι τομείς της ανθρώπινης προόδου έχουν ωφεληθεί από την αποστολή ανθρώπων στο διάστημα. Μόνο και μόνο πάνω στην προσπάθεια να γίνει αυτό εφικτό έγιναν καταπληκτικές εφευρέσεις. Το σύστημα πλοήγησης του Apollo ήταν ο πρόγονος του μικροϋπολογιστή που βρίσκεται τώρα σε όλα τα smartphones. Η παρακολούθηση εξ αποστάσεως της υγείας των αστροναυτών οδήγησε στην τηλεϊατρική και σε επαναστατικά συστήματα για τους ασθενείς στη Γη. Οι ασθένειες συμπεριφέρονται και αναπτύσσονται διαφορετικά σε συνθήκες μικροβαρύτητας, κάτι που βοηθάει τους επιστήμονες στην εξεύρεση θεραπείας. Υπάρχει και το όφελος για την οικονομία. Πολλοί ισχυρίζονται ότι οι εταιρείες διαστημικής έρευνας και η αυξανόμενη διαστημική βιομηχανία έχουν όφελος για το ΑΕΠ που φτάνει από 7 μέχρι 14 φορές το κόστος των διαστημικών αποστολών. Και όλα αυτά όταν η NASA, ο πιο σημαντικός παγκόσμιος παίκτης, δεν ξοδεύει όπως παλιά. Η χρηματοδότηση της από την αμερικανική κυβέρνηση φτάνει τα 19 δισ. δολάρια, περίπου το 0,5% των κρατικών δαπανών. Όταν ξεκινούσε το πρόγραμμα Apollo αυτό το ποσοστό ήταν μεταξύ 4% και 5%.

Τσακώνονται ή τα βρίσκουν οι χώρες για το διάστημα;

Ο αγώνας για την κατάκτηση του διαστήματος ξεκίνησε με πολεμική διάθεση κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Από τότε όμως άλλαξαν πολλά και οι χώρες περισσότερο συνεργάζονται πλέον παρά ανταγωνίζονται. Ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός είναι μια συνεργασία μεταξύ 5 διαστημικών οργανισμών (ΗΠΑ, Ρωσία, Ιαπωνία, Ευρώπη με τον ESA και Καναδάς) και η συναρμολόγηση του  έγινε κομμάτι-κομμάτι όπως στα LEGO, ξεκίνησε το 1998 και κράτησε 13 χρόνια. Εξαίρεση στον κανόνα αποτελεί η Κίνα που είναι «μοναχικός λύκος» και δεν έχει στείλει ποτέ αστροναύτη στο ISS. Το 2006 μάλιστα, το Πεκίνο είχε χρησιμοποιήσει λέιζερ εναντίον δορυφόρων των ΗΠΑ σε μια προσπάθεια να τους «τυφλώσει» και από τότε σταμάτησε κάθε συνεργασία μεταξύ NASA και διαστημικής υπηρεσίας της Κίνας. Ωστόσο, το μέλλον είναι πολύ πιθανότερο να είναι συνεργατικό παρά ανταγωνιστικό. Από το 2011, οι διαστημικοί οργανισμοί 14 χωρών δημιούργησαν το International Space Exploration Coordination Group (ISECG) και προσπαθούν να συντονίσουν τα σχέδια τους με ένα ενιαίο όραμα. Στο πιο πρόσφατο σχέδιο του ISECG που δημοσιεύτηκε τον φετινό Ιανουάριο συμφωνήθηκε να «επεκταθεί η ανθρώπινη παρουσία στο ηλιακό σύστημα, με απώτερο στόχο την επιφάνεια του Άρη».

Πότε φεύγουμε για Άρη;

Μην βιάζεστε. Για να πάμε στον Άρη πρέπει πρώτα να ξαναπάμε στο φεγγάρι (έχουμε να πάμε από το 1972 να σας θυμήσω) λένε οι ειδικοί. Συμφωνούν στο να στείλουμε ανθρώπους στον Άρη αλλά ακόμα δεν έχουμε την απαραίτητη τεχνολογία και εμπειρία λένε. Το φεγγάρι έχει πολλά πλεονεκτήματα. Είναι μόνο 3 ημέρες μακριά (το ταξίδι στον Άρη παίρνει αρκετούς μήνες) και θα μπορούσε να γίνει εκεί ένας ερευνητικός σταθμός παρόμοιος με αυτόν της Ανταρκτικής. Σε αυτό το ουράνιο εργαστήριο οι επιστήμονες θα μπορούσαν να μελετήσουν την επίδραση της έκθεσης σε ακτινοβολία και της έλλειψης βαρύτητας στο σώμα σε μια κοντινή απόσταση στη Γη όσο θα προετοιμαζόμαστε για πιο μακρινά ταξίδια.

Πότε (ξανά)φεύγουμε για φεγγάρι;

Όχι ακόμα. Στο σχέδιο των 14 χωρών του ISECG αναφέρεται ότι πρώτα πρέπει να φτιάξουμε ένα διαστημικό σταθμό που θα χρησιμοποιηθεί ως βάση για να πηγαινοέρχονται άνθρωποι στο φεγγάρι. Θα είναι όπως ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός αλλά αντί να είναι σε τροχιά γύρω από τη Γη θα περιστρέφεται γύρω από το φεγγάρι.

Ποιοι είναι οι μεγάλοι παίκτες στα διαστημικά ταξίδια;

Όλα ξεκίνησαν όπως είπαμε από ΗΠΑ και Ρωσία. Το 2003 η Κίνα έγινε η τρίτη χώρα που έβαλε άνθρωπο σε τροχιά και η Ινδία σχεδιάζει να το κάνει το 2022. Αλλά ενώ μέχρι πριν λίγα χρόνια το διάστημα ήταν υπόθεση των κυβερνήσεων ο ιδιωτικός τομέας έχει μπει δυνατά στο παιχνίδι τελευταία. Οι δισεκατομμυριούχοι Elon Musk (ιδρυτής της ηλεκτροκίνητης Tesla), Jeff Bezos (διευθύνων σύμβουλος της Amazon) και ο Richard Branson (αφεντικό της Virgin) θέλουν να στείλουν απλούς πολίτες στο διάστημα κάνοντας φθηνότερα τα ταξίδια με τις εταιρείες τους (SpaceX, Blue Origin και Virgin Galactic αντίστοιχα). Σε αυτό τον αγώνα συμμετέχουν και οι κολοσσοί της αεροναυπηγικής Boeing και Lockheed Martin που στέλνουν πυραύλους στο διάστημα, αλλά με μεγάλο κόστος, τουλάχιστον 350 εκατομμύρια δολάρια ανά εκτόξευση. Τη στιγμή που το νέο σύστημα Falcon Heavy της SpaceX το κάνει με 90 εκατομμύρια δολάρια. Και πως το καταφέρνει τόσο φτηνά; Με ανακύκλωση, εξοικονομώντας κόστη μέσω της επαναχρησιμοποίησης υλικών από πυραύλους που δεν καταστρέφονται αλλά προσγειώνονται ξανά μόλις τελειώσουν την αποστολή τους.  Με αυτό τον τρόπο η SpaceX έχει κλεισμένα συμβόλαια διαστημικών πτήσεων αξίας 10 δισ. δολαρίων. Και ενώ γίνεται όλο και πιο πιθανό ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός να συνταξιοδοτηθεί μέσα στα επόμενα 10 χρόνια ιδιωτικές επιχειρήσεις σκέφτονται να φτιάξουν τους δικούς τους διαστημικούς σταθμούς.

Και τώρα που πάμε;

Ενώ οι κρατικές υπηρεσίες φαίνεται να δίνουν προτεραιότητα στο φεγγάρι ο Elon Musk στοχεύει κατευθείαν στον Άρη. Ο Musk έχει στόχο ζωής να δημιουργήσει μια αποικία στον Άρη που θα λειτουργήσει ως καταφύγιο για την ανθρωπότητα σε περίπτωση πυρηνικού πολέμου ή πραξικοπήματος της τεχνητής νοημοσύνης (ναι, αυτός είναι ο μεγάλος φόβος του). Για το σκοπό αυτό η SpaceX κατασκευάζει το Big Falcon Rocket (BFR) και ισχυρίζεται ότι θα μπορεί να στείλει ανθρώπους στον κόκκινο πλανήτη μέχρι τα μέσα του 2020. Ο Musk λέει ότι έχει εμπνευστεί τον BFR από τον πύραυλο του Τεν Τεν και θα είναι ο μεγαλύτερος που έχει κατασκευαστεί ποτέ. Θα έχει  ύψος 40όροφου κτιρίου και θα μπορεί να μεταφέρει μέχρι και 100 επιβάτες ανά ταξίδι, ανάλογα με το βάρος των αποσκευών τους. Εκτός από την εκτόξευση δορυφόρων η SpaceX βγάζει λεφτά και με την πώληση εισιτηρίων για ένα ταξίδι γύρω από το φεγγάρι με τον BFR. Ο Yusaku Maezawa, ιάπωνας δισεκατομμυριούχος και συλλέκτης έργων τέχνης, χρηματοδοτεί μια τέτοια αποστολή για το 2023. Θα πάρει μαζί του και μια ομάδα από καλλιτέχνες που με τα έργα που θα φτιάξουν εκείνη την εβδομάδα θα «μυήσουν τους ανθρώπους στο θαύμα του σύμπαντος».

Και τι θα τρώμε;

Αλλά άντε και φτάσαμε στον Άρη και στήσαμε το τσαρδάκι μας. Που θα βρίσκουμε νερό, τροφή αλλά και καύσιμα αν θέλουμε να μείνουμε εκεί για πολύ καιρό; Η λύση να τα πάρουμε όλα αυτά μαζί μας δεν είναι εφικτή γιατί το κόστος για να μεταφέρεις οτιδήποτε έξω από την γήινη ατμόσφαιρα είναι τεράστιο. Για αυτό το λόγο εξετάζεται από διάφορες εταιρείες εξετάζουν η δυνατότητα άντλησης νερού από πλανήτες αλλά και η δυνατότητα χρήσης του υδρογόνου (που βρίσκεται στο νερό) ως διαστημικό καύσιμο για να μειωθεί το κόστος των διαστημικών αποστολών μέχρι και 95%. Η iSpace, μια ιαπωνική εταιρεία που ιδρύθηκε το 2013, δημιουργεί ρομποτικά οχήματα βάρους μόλις 4 κιλών για την αναζήτηση υλικών στο φεγγάρι. Και η αμερικανική εταιρία Planetary Resources θέλει να κάνει εξορύξεις σε αστεροειδείς που βρίσκονται σχετικά κοντά στην Γη.