Ελληνική Δημόσια Διοίκηση: Η αδυναμία αντιμετώπισης των προβλημάτων κακοδιοίκησης και οι ευεργετικές επιπτώσεις της Τεχνητής Νοημοσύνης
Η κατασπατάληση των κοινοτικών πόρων στη χώρας μας, ιδίως δε εκείνων που προορίζονταν για τον εκσυγχρονισμό της δημόσιας διοίκησης, είναι μη αμφισβητούμενο γεγονός. Με τους πόρους που σπαταλήθηκαν θα μπορούσαν να είχαν γίνει πολλά περισσότερα έργα απ’ όσα, εν τέλει, έγιναν και, κατά πάσα πιθανότητα, θα είχαν αλλάξει την αλγεινή πραγματικότητα της διοικητικής μηχανής.
Ο τομέας που πρωτοστάτησε στη σπατάλη ήταν εκείνος της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης. Πρωθύστερα έργα ελάμβαναν χώρα (πρώτα γίνονταν οι εφαρμογές και μετά θεσπίζονταν τα κριτήρια βιωσιμότητας των έργων), πολλά έργα έμειναν μακέτες (δημιουργήθηκαν βάσεις δεδομένων χωρίς δεδομένα ή με απαξιωμένα δεδομένα, αφού κανείς δεν νοιαζόταν για την συντήρησή τους), εν τέλει, δημιουργήθηκαν ψηφιακοί λεωφορειόδρομοι χωρίς λεωφορεία, περιμένοντας να λυθούν άλυτα προβλήματα δεκαετιών, όπως εκείνο της διαλειτουργικότητας.
H σύγχρονη συζήτηση για την τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ) έχει πολλές ομοιότητες με την συζήτηση για την ηλεκτρονική διακυβέρνηση των δύο προηγούμενων δεκαετιών.
Τα κέρδη από την εφαρμογή της ΤΝ μπορεί να είναι πολλά και σημαντικά. Εν πρώτοις, η λήψη καλύτερων αποφάσεων σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης. Αυτό, με τη σειρά του, θα οδηγούσε σε σημαντική βελτίωση της αποδοτικότητας και παραγωγικότητας των δημοσίων οργανώσεων. Μάλιστα, η βελτίωση της ταχύτητας θα μπορούσε να οδηγήσει στην λήψη εξατομικευμένων αποφάσεων σε πραγματικό χρόνο, κάτι το οποίο είναι αδύνατο να επιτευχθεί μέσα από τα υφιστάμενα γραφειοκρατικά συστήματα. Οι ευεργετικές συνέπειες της ΤΝ δεν περιορίζονται μόνον στην εξυπηρέτηση των πολιτών αλλά και στην αναβάθμιση των διοικητικών συστημάτων στο σύνολο του (αποφάσεις, διαδικασίες, δομές, ανθρώπινο δυναμικό, υπηρεσίες και έλεγχοι).
Η ΤΝ φαντάζει ως μια κάποια λύση για το πολύπαθο ελληνικό Δημόσιο, όταν δεν περιγράφεται ως κολυμβήθρα του Σιλωάμ.
Λίγοι, πολλοί λίγοι γνωρίζουν, όμως, περί τίνος πρόκειται, ενώ οι περισσότεροι ορέγονται τους πολύτιμους κοινοτικούς πόρους κι ακόμη περισσότεροι παρουσιάζουν διάφορα ευχολόγια ως πραγματικότητα.
Σ’ αυτό το νέο Ελντοράντο το πολιτικό σύστημα, επικουρούμενο από αρπακτικά πάσης φύσεως, περισσότερο αρέσκεται να περιγράφει τα ουρί του διοικητικού παραδείσου στους καταταλαιπωρούμενους πολίτες αντί να λύνει, έστω κάποια, από τα πολλά προβλήματα.
Ακολουθούν, σε απλά λόγια, ορισμένα προαπαιτούμενα που πρέπει να συντρέξουν προκειμένου να μην κατασπαταληθούν, ακόμη μια φορά, οι κοινοτικοί πόροι και να επωφεληθούμε -και στη δημόσια διοίκηση- από τις τεκτονικές αλλαγές που προξενεί η ΤΝ.
Ποιότητα και διαθεσιμότητα δεδομένων. Η ΤΝ δεν αποδίδει εάν δεν προϋπάρχουν αυτής βάσεις δεδομένων με αξιόπιστα στοιχεία. Σήμερα, ένας ερευνητής, στην Ελλάδα, πρέπει να «ματώσει» προκειμένου να βρει ακόμη και βασικά αριθμητικά δεδομένα της δημόσιας διοίκησης (πχ. πόσοι υπάλληλοι κάνουν τι και πως, πόσες δομές εμπλέκονται σε κρίσιμες για την ζωή και την ευημερία των πολιτών δημόσιες πολιτικές, πόσοι πόροι δαπανώνται σε τι και τι αποδίδουν). Το κρυφτούλι με τα στοιχεία συνεχιζεται, χρόνια τώρα, και η πρόσβαση σ’ αυτά γίνεται ολοένα και πιο δύσκολη, ενώ- και αυτή- η κυβέρνηση ομνύει στην διαφάνεια και την ανοιχτότητα
Περιπλοκότητα. Η περιπλοκότητα των εφαρμογών της ΤΝ δημιουργεί δευτερογενή προβλήματα σε μια δημόσια διοίκηση που δεν είναι εξοικειωμένη με βασικές λειτουργίες της ψηφιακής τεχνολογίας. Η ελληνική δημόσια διοίκηση δεν δημιούργησε μια εγγενή τεχνογνωσία σε σχέση με την διοίκηση της ψηφιακής τεχνολογίας και ακόμη και οι ειδικοί της Πληροφορικής που εντάχθηκαν στις τάξεις της περιορίστηκαν σε μια υποτυπώδη συντήρηση του εξοπλισμού. Με δεδομένες τις δυσκολίες για τον εντοπισμό και την διόρθωση σφαλμάτων τεχνικής φύσεως και την έλλειψη ειδικών στον χειρισμό των συστημάτων ΤΝ προδιαγράφεται μια γκρίζα προοπτική σε σχέση με την εκμετάλλευση και την αξιοποίηση αυτών των τεχνολογικών συστημάτων.
Κόστος: Η τεχνολογία που συναρτάται προς την ΤΝ είναι δαπανηρή και, πάντως, απλησίαστη για μικρές διοικητικές οντότητες, όπως είναι, για παράδειγμα, οι απομονωμένοι Δήμοι στις ορεινές και νησιωτικές περιοχές. Το κόστος ανάπτυξης, συντήρησης και εκπαίδευσης του προσωπικού σε συστήματα ψηφιακής τεχνολογίας είναι, σ’ αυτές τις περιπτώσεις, δυσθεώρητο. Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να αξιοποιηθεί η εμπειρία από τις προηγούμενες προσπάθειες ανάπτυξης ειδικών δημόσιων πολιτικών για τα νησιά και τους ορεινούς όγκους, όσο μικρή κι αν είναι. Μόνον η αναπτυξιακή προοπτική αυτών των περιοχών μπορεί να οδηγήσει στην υιοθέτηση κάποιων αναπτυγμένων συστημάτων ηλεκτρονικής διακυβέρνησης.
Νομικά, πολιτικά και ηθικά προβλήματα. Κρίσιμα ατομικά δικαιώματα που αφορούν το απόρρητο των επικοινωνιών, την ασφάλεια των συναλλαγών και σωρεία προκαταλήψεων και ψευδών ειδήσεων (βλ. αντι-εμβολιαστικό κίνημα) αποτελούν τη σύγχρονη Λερναία Ύδρα που απειλεί την ΤΝ. Η ελπίδα της αντιμετώπισης των προβλημάτων αυτών βρίσκεται στην έγκαιρη αντίδραση διακρατικών οντοτήτων, όπως η ΕΕ, να δημιουργήσουν ένα τείχος προστασίας των βασικών κατακτήσεων του νομικού και πολιτικού μας πολιτισμού. Η τήρηση όσων αναφέρονται στην Artificial Intelligence Act που ψηφίστηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πρέπει να είναι συστηματική και αδιάκοπη.
Εν κατακλείδι, η αδυναμία αντιμετώπισης των προβλημάτων κακοδιοίκησης που έχει προκαλέσει και συντηρεί το ελληνικό πελατειακό σύστημα διοίκησης, εμποδίζει σημαντικά τις ευεργετικές επιπτώσεις της ΤΝ. Πολύ φοβούμαι ότι οι μεταπράτες ηλεκτρονικής τεχνολογίας θα επιδιώξουν να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους πουλώντας, αυτή τη φορά, όχι «σιδερικά» όπως αποκαλούσαν το hardware της ηλεκτρονικής τεχνολογίας την προηγούμενη δεκαετία, αλλά αισθητήρες και μη επανδρωμένα μηχανήματα. Όσον δε αφορά την Πολιτεία, που, αξιωματικά, μόνη αυτή μπορεί να ανατρέψει την τριτοκοσμική αυτή κατάσταση, περιορίζεται σε επικοινωνιακού τύπου «καταιγίδες» που, πάντως, δεν μπορούν να ξεκολλήσουν τη χώρα μας από τις τελευταίες θέσεις των κρατών μελών με τα λιγότερα επιτεύγματα στην ηλεκτρονική διακυβέρνηση.
Όσο η διακυβέρνηση ασκείται με ηγεμονικό τρόπο και η διαβούλευση και η συναίνεση ασκούνται προσχηματικά, δεν μπορεί να υπάρξει μια αξιόπιστη στρατηγική ανάπτυξης της χώρας. Αυτή είναι το πιο σημαντικό προαπαιτούμενο προκειμένου να πει κανείς με βεβαιότητα πόσο και ποια τεχνολογία χρειαζόμαστε για να πετύχουμε τους στόχους μας. Μέχρι τότε, φιλότιμοι δημόσιοι υπάλληλοι και ενεργοί πολίτες μπορούν να συνεχίσουν την προσπάθεια εκμετάλλευσης κάποιων ωφελημάτων της σύγχρονης τεχνολογίας, ιδίως στην παροχή υπηρεσιών.
16°
