Καταρχάς ό,τι πιστεύουν οι πολλοί είναι λάθος — ας αρχίσουμε από αυτό. Έπειτα, ας θυμηθούμε τις χιλιάδες άρθρα, κείμενα, επιφυλλίδες, βιβλία, ποστ, αναρτήσεις, θέματα έκθεσης στις πανελλήνιες κλπ. κλπ. που μιλούν για τον επάρατο καταναλωτισμό, για το πόσο κακό πράγμα είναι, του σατανά.
Μπούρδες. Ο καταναλωτισμός είναι πολιτισμός, και δεν μπορεί να υπάρξει πολιτισμός χωρίς καταναλωτισμό. Επιπροσθέτως, όσο περισσότερος ο καταναλωτισμός, τόσο ισχυρότερος ο πολιτισμός.
Ό,τι (νομίζουν ή, κυρίως, ισχυρίζονται ότι) πιστεύουν οι πολλοί είναι λάθος, παρά ταύτα μια κάποια κριτική σε ορισμένες από τις διαστάσεις του καταναλωτισμού, ναι, δεν είναι άδικη. Μα ας πω κάτι εδώ: ποσώς με ενδιαφέρει τι σαβούρα ή τι γελοία ακριβό πράγμα αγοράζει ή ξαναγοράζει ο χι ή ο ψι άγνωστός μου. Δηλαδή δεν μπορώ να περιγράψω πόσο καθόλου δεν με νοιάζει. Ούτε πόσο δεν με παίρνει να τους κρίνω. Γιατί, στ’ αλήθεια: τον ήξερα κι από χτες; τον παντρεύτηκα;
Όχι, εγώ άλλο θέλω να δείξω σήμερα: ότι η «κριτική» (λέμε τώρα: ποτέ μα ποτέ δεν είναι κριτική, αλλά πάντα μα πάντα είναι διαφήμιση του κρίνοντος) στον καταναλωτισμό παραβλέπει πάντα (δεν χωράνε εξαιρέσεις εδώ) τις βαθύτερες ανθρώπινες ανάγκες που εκπληρώνει η σύγχρονη καταναλωτική εμπειρία. Πέρα από τον επιφανειακό (όπως κάθε τέτοια εκδήλωση θρασείας ψευτοταπεινότητας) χαρακτηρισμό της ως «υλιστικής κενότητας», η πράξη τής καθαυτό ΑΓΟΡΑΣ, ου μη μόνον αλλά και της ΑΝΑΜΟΝΗΣ ενός προϊόντος συνιστά μια σύνθετη ψυχολογική και κοινωνική διαδικασία που αγγίζει θεμελιώδεις πτυχές της ανθρώπινης φύσης. Θεμελιώδεις. Και δεν είναι μόνο έτσι σκέτα «ανθρώπινη»: είναι υπέροχη.
Η προσμονή είναι ένας από τους πιο υποτιμημένους παράγοντες ευδαιμονίας στη ζωή, και όχι μόνο στη σύγχρονη. Πλέον όμως, όταν παραγγέλνουμε κάτι online (η προσωπική μου εμπειρία είναι μόνο τέτοια, δεν έχω ψωνίσει ποτέ από κατάστημα — κυριολεκτικά ποτέ, είμαι περίεργος άνθρωπος), δεν αγοράζουμε μόνο το προϊόν αλλά και την εμπειρία της προσμονής για την άφιξή του. Αυτές οι μικρές «υποσχέσεις» που κάνουμε στον εαυτό μας —το νέο t-shirt με τη στάμπα του Νταρθ Βέιντερ που θα φτάσει την επόμενη εβδομάδα, το μπλέντερ που θα ενισχύσει δημιουργικά τις πρωινές μας συνήθειες, το μπουφάν με το λόγκο της αγαπημένης μας ταινίας που θα μας συντροφεύσει στις φθινοπωρινές βόλτες: ναι «στις φθινοπωρινές βόλτες», είναι ΤΟΣΟ απλό γιατί είναι ΤΟΣΟ ΩΡΑΙΟ ΠΡΑΓΜΑ οι φθινοπωρινές βόλτες— λειτουργούν σαν άγκυρες ελπίδας και προσδοκίας σε έναν κόσμο που είναι γεμάτος ηλιθίους, και που συχνά αισθανόμαστε ότι δεν μπορούμε να τον ελέγξουμε — γιατί οι ηλίθιοι γουστάρουν τη χωριάτισσα (όπου χωριάτισσα είναι ο Πούτιν, ο Τραμπ, ο όποιος θες, you name the bitch).
Από την άλλη, η ψυχολογική διάσταση της αγοράς συνδέεται άμεσα με την ανάγκη μας για αυτοβελτίωση και εξέλιξη: ΚΙ ΑΥΤΟ ΒΕΒΑΙΑ ΕΙΝΑΙ ΠΑΡΑ ΠΟΛΥ ΑΠΛΟ ΓΙΑ ΝΑ ΧΩΡΕΣΕΙ ΣΕ ΟΛΑ ΤΑ ΜΥΑΛΟΥΔΑΚΙΑ. Κάθε καινούργιο αντικείμενο που επιλέγουμε αντιπροσωπεύει την —έωλη-ξεέωλη— πεποίθηση ότι μπορούμε να γίνουμε μια καλύτερη εκδοχή του εαυτού μας. Το fitness tracker δεν είναι απλώς ένα γκάτζετ — είναι η εικόνα μας ως πιο υγιών, πιο δραστήριων τύπων που παρακολουθούν τη σωματική τους κατάσταση, μετράνε τα βήματά τους, δεν γουστάρουν να υπερβούν τις θερμίδες που φτάνουν μια χαρά για να συντηρηθούν, που δεν θέλουν να σκάσουν στο φαΐ. Κι εκείνο το νέο μπλέντερ δεν είναι μόνο μια ακόμη μικροσυσκευή κουζίνας: είναι η πλαστική-γυάλινη-μεταλλική μας δέσμευση για πιο υγιεινές διατροφικές συνήθειες, για νόστιμα fuckin’ σμούθις που θα μας δώσουν ενέργεια και θα κάνουν τα κατσικίσιο γάλα ποίημα. Είναι κάτι ΤΟΣΟ ΑΠΛΟ.
Επιπλέον, η ίδια η διαδικασία των ονλάιν αγορών προσφέρει μια μοναδική μορφή δημιουργικότητας και αυτοέκφρασης — ναι, δεν έχουν μόνο τα ποιήματα και τα βιβλιαράκια το μονοπώλιο της δημιουργικότητας και της αυτοέκφρασης: κοίτα τώρα τι μαθαίνει κανείς στα σάιτς. Η επιλογή των προϊόντων, η σύγκριση των χαρακτηριστικών τους, η ανάγνωση κριτικών (έξοχο είδος υβριδικού autofiction), η αναζήτηση του τέλειου συνδυασμού λειτουργικότητας και αισθητικής σε μια λογική τιμή — όλα αυτά μαζί είναι μια έξοχη σύγχρονη μορφή επιμελητείας της προσωπικής μας ζωής. Κάθε αγορά είναι και μια δήλωση ταυτότητας, κάθε κλικ στο εικονίδιο του καλαθιού μια επιλογή που αντανακλά τις αξίες, τις προτιμήσεις και τις φιλοδοξίες μας. Γιατί, guess what, δεν είναι όλες οι φιλοδοξίες ΕΝΑ πράγμα, π.χ. δεν είναι η παγκόσμια ειρήνη υπό έναν ΑΝΤΡΑ δικτάτορα, όπως επιθυμεί το 66% του παγκόσμιου πληθυσμού και δεν ντρέπεται καν να το ομολογήσει.
Πέραν της κανιβαλιστικής ρηχότητός της, η κριτική του καταναλωτισμού αγνοεί επίσης το γεγονός ότι τα αντικείμενα φέρουν ένα συναισθηματικό φορτίο που υπερβαίνει κατά πολύ την υλική τους αξία. Ποια αντικείμενα; ΟΛΑ ΤΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ. Το ελαφρύ μπουφανάκι με τη στάμπα που λέγαμε δεν είναι μόνο πέντε καφετούλια, ούτε μόνο ρούχο — είναι η υπόσχεση των φθινοπωρινών περιπάτων που λέγαμε και πριν, η σύνδεση με την πόλη, η αίσθηση της άνεσης σε δύσκολες (λέμε τώρα) καιρικές συνθήκες. Αυτές οι συναισθηματικές συνδέσεις δεν είναι επιφανειακές· επιφανειακή είναι η κριτική που τους γίνεται. Αυτές οι συναισθηματικές συνδέσεις καθορίζουν την καθημερινή μας εμπειρία και συμβάλλουν στην αίσθηση ότι ελέγχουμε και διαμορφώνουμε το περιβάλλον μας. Ενέχουν αισθητική αυταξία. Είναι ανθρώπινες, και γενναίες.
Η τεχνολογία έχει μετασχηματίσει την καταναλωτική εμπειρία με τρόπους που οι παραδοσιακές κριτικές (γιατί αυτού του είδους η «κριτική» ξεκίνησε από την εποχή του Τζέιμς Πάρις και της χούντας, και η σκούφια της κρατά από τα μαντριά όπου γεννήθηκαν οι βασικές θρησκείες) δεν προβλέπουν και δεν είναι σε θέση να προβλέψουν. Η δυνατότητα να ερευνούμε, να συγκρίνουμε και να επιλέγουμε προϊόντα από την άνεση του σπιτιού μας έχει αναδείξει έναν πιο ενημερωμένο και πιο συνειδητό καταναλωτή. Δεν αγοράζουμε πια παρορμητικά (αν και οι παρορμητικές αγορές έχουν επίσης την αξία τους): επενδύουμε χρόνο εξετάζοντας τι ταιριάζει πιο πολύ στις ανάγκες μας, στα γούστα μας, και στο κέφι μας. Ιδού μια διαδικασία εκπαίδευσης και αυτογνωσίας που δεν είναι δυνατόν να περάσει από το μυαλό των συντηρητικών και των οπισθοδρομικών.
Τέλος, αυτά τα μικροπράγματα που αγοράζουμε —έτσι κι αλλιώς, το micro-purchase είναι που χαρακτηρίζει τις σύγχρονες ονλάιν συναλλαγές— μας προσφέρουν μια 100% διαχειρίσιμη μορφή ευχαρίστησης, χαράς και απενεχοποιημένης ευφροσύνης σε μια εποχή (όπως όλες βέβαια: αλλά αυτή είναι η δική μας, και δεν θα μας δοθεί άλλη) αβεβαιότητας. Σε αντίθεση με τις μεγάλες καταναλωτικές δαπάνες που προκαλούν άγχος και ενοχή —και που για τους περισσότερους από εμάς είναι μια άγνωστη γη, κάτι πέραν των δυνάμεών μας—, αυτές οι μικρές παραγγελίες λειτουργούν σαν στιγμιότυπα χαράς —σχεδόν παιδικότητας— που δομούν ή ποικίλλουν τη ρουτίνα μας. Είναι μια τεχνική διαχείρισης του άγχους, ένας τρόπος να δημιουργούμε μικρές στιγμές προσδοκίας και ικανοποίησης που κάνουν την καθημερινότητα πιο ενδιαφέρουσα και πιο γλυκιά. Μια παραμυθία κλεισμένη σε μερικά κλικ.
Ο καταναλωτισμός είναι μια σπουδαία μορφή φροντίδας του εαυτού μας, δημιουργικότητας και σύνδεσης με τις προσωπικές μας φιλοδοξίες. Η ευχαρίστηση της επιλογής, η χαρά της αναμονής και η ικανοποίηση της κατοχής δεν είναι κενές εμπειρίες — είναι θεμελιώδεις ανθρώπινες ανάγκες που —δόξα τω Θεώ— βρίσκουν έκφραση στο σύγχρονο καταναλωτικό περιβάλλον. Γεροί να ’μαστε να ψωνίζουμε και να περιμένουμε αυτά τα πραγματάκια που μας κάνουν να χαμογελούμε μια στάλα.
ΥΓ. Ναι, μου αρέσει να παραγγέλνω από εσώρουχα μέχρι ebooks, από newsletter χρηστών τού Substack μέχρι αντικολλητικό χαρτί για μαγείρεμα στο air fryer, και από Omnibus εκδόσεις κόμικς των 70s μέχρι τοστιέρες· από τισέρτ με τον Γκοτζίλα και τον Ντέιβιντ Λιντς μέχρι εισιτήρια διαρκείας στο Χαριλάου· από τραπεζάκια-αναλόγια για ανάγνωση και δουλειά στο κρεβάτι μέχρι κασετίνες DVD με κλασικά φιλμ νουάρ· από συνδρομές σε νεοϋορκέζικα περιοδικά μέχρι apps για γλώσσες που δεν θα μάθω ποτέ· από συλλεκτικές φιγούρες υπερηρώων μέχρι πολυβιταμίνες που θα ξεχάσω στο συρτάρι του κομοδίνου μου· και από μεταχειρισμένα βιβλία τσέπης του Σιμενόν και του Λουίς Λ’Αμούρ μέχρι ένα καπέλο τζόκεϊ με τον σκυλάκο Πατρόν.
* * *
ΝΕΟΝΑΖΙ, ΑΝΑΡΧΙΚΟΙ ΚΑΙ ΑΝΤΙΣΗΜΙΤΙΣΜΟΣ
Το αναρχικό κίνημα στην Ελλάδα έχει μια μακρά και πολυδιάστατη ιστορία ήδη από τον 19ο αιώνα, με σημαντικές επιρροές από τον σύγχρονο ευρωπαϊκό κλασικό αναρχισμό, και οι αναρχικές (και ακροαριστερές) οργανώσεις στην Ελλάδα αποτελούν ένα πολύπλοκο φάσμα «δρώντων υποκειμένων»: δεν είναι μόνο μία, δεν ακολουθούν όλες τον ίδιο δρόμο, δεν έχουν όλες τους την ίδια σχέση, για παράδειγμα, με τη βία — πολλοί αναρχικοί (βλ. Κάιν) απορρίπτουν την πολιτική βία διαρρήδην. Οι «Επαναστατικοί Πυρήνες», αίφνης, η ένοπλη ακροαριστερή τρομοκρατική οργάνωση που δραστηριοποιήθηκε μεταξύ 1996 και 2000 και θεωρείται υπεύθυνη για δώδεκα βομβιστικές ενέργειες, έκανε ακριβώς αυτό: έβαζε βόμβες. Άλλες ομάδες, πάλι, φτάνουν μέχρι τα όρια του «βίαιου ακτιβισμού», με «ενέργειες» σε κυβερνητικά κτίρια, τράπεζες, δικαστικούς και εισαγγελείς, πρεσβείες, αστυνομικούς, γραφεία διεθνών οργανισμών, τηλεοπτικούς σταθμούς, εμπορικές επιχειρήσεις, αλλά και σε ιδιώτες επαγγελματίες όπως γιατρούς, δικηγόρους, συμβολαιογράφους κ.ά.
Αυτή η τακτική επιτρέπει στην ομάδα να στρατολογεί μέλη και να αποκτά μαζικό ακροατήριο από τα πανεπιστήμια και τις διαδικτυακές πλατφόρμες, γύρω από ριζοσπαστικές και αντισυστημικές θέσεις που συνάδουν με το (παρ’ ημίν αθάνατο) αντι-μνημονιακό αφήγημα
Η πιο γνωστή και πιο προβεβλημένη από τις τελευταίες είναι ο «Ρουβίκωνας», καθώς επιλέγει στρατηγικά τη χρήση βίας με τρόπο που του επιτρέπει να παραμένει στο πεδίο και να μη χαρακτηρίζεται σαν οργάνωση πολιτικής τρομοκρατίας. Αυτή η τακτική επιτρέπει στην ομάδα να στρατολογεί μέλη και να αποκτά μαζικό ακροατήριο από τα πανεπιστήμια και τις διαδικτυακές πλατφόρμες, γύρω από ριζοσπαστικές και αντισυστημικές θέσεις που συνάδουν με το (παρ’ ημίν αθάνατο) αντι-μνημονιακό αφήγημα. Η μετατόπιση από τις αποκλειστικά ανοιχτές τρομοκρατικές ενέργειες των «ιστορικών» αναρχικών ομάδων σε ένα μείγμα βίας χαμηλής έντασης και παρεμβάσεων «ακτιβιστικού» χαρακτήρα (εκφοβισμός, στοχοποίηση, τρικάκια κ.τ.π.), επιτρέπει σε αυτού του νέου τύπου αναρχικές «οργανώσεις» να διατηρούν την παρουσία τους και να διευκολύνουν τη στρατολόγηση νέων μελών, ενώ παράλληλα μπορούν έτσι να διαχειρίζονται μάλλον αποτελεσματικά τις όποιες νομικές συνέπειες των δράσεών τους.
Αυτή η ώσμωση οδηγεί αρκετά άτομα να αναπτύσσουν μια διπλή βίαιη ταυτότητα: οι εξτρεμιστικές τους πεποιθήσεις συμπλέκονται με την οπαδική τους ταυτότητα.
Οι εξτρεμιστές, όμως, στρατολογούν κόσμο και από κάπου αλλού, όχι μόνο από το ίντερνετ και το πανεπιστήμιο: από τα γήπεδα. Ουσιαστικά, έχουμε να κάνουμε με ενός είδους συγκοινωνούντα δοχεία εδώ, καθώς ομάδες τόσο του αναρχικού και ακροαριστερού εξτρεμισμού όσο και του βίαιου χουλιγκανισμού τείνουν να έχουν πολλά κοινά σημεία δράσης — αλλά και πολλά κοινά μέλη. Όμως συμβαίνει και κάτι άλλο εδώ: ΚΑΙ οι ακροδεξιοί εθνικιστές στρατολογούν από τα γήπεδα (και από το διαδίκτυο, αλλά σπανίως από τα πανεπιστήμια γιατί σπανίως περνάνε στο πανεπιστήμιο οι αγράμματοι νεοναζί). Έτσι, μέλη και των δύο άκρων δραστηριοποιούνται στους χώρους των γηπέδων και των οπαδικών συνδέσμων. Αυτή η ώσμωση οδηγεί αρκετά άτομα να αναπτύσσουν μια διπλή βίαιη ταυτότητα: οι εξτρεμιστικές τους πεποιθήσεις συμπλέκονται με την οπαδική τους ταυτότητα.
Παρ’ όλα αυτά, αναφορικά με τα ιδεολογικά κίνητρα των μεν και των δε, οι αποστάσεις είναι μεγάλες και διακριτές. Για παράδειγμα, ενώ οι ακροδεξιοί χούλιγκαν υποκινούνται από νεοναζιστικές, εθνικιστικές και ρατσιστικές ιδεολογίες, στοχοποιώντας κατά κύριο λόγο μεμονωμένους μετανάστες, ο πρωταρχικός στόχος των αναρχικών ή ακροαριστερών οπαδών είναι κυρίως η αστυνομία και το ευρύτερο «κράτος/σύστημα». Από εκεί και πέρα, υπάρχουν και κάποιες άλλες διαφορές, πέραν της ιδεολογίας και των πρωταρχικών στόχων τους: οι μορφές βίας των ακροαριστερών-αναρχικών είναι ο βίαιος ακτιβισμός, οι συμπλοκές με την αστυνομία, η φθορά περιουσίας, ο εκφοβισμός κλπ., ενώ των ακροδεξιών-εθνικιστικών είναι οι σωματικές επιθέσεις, τα πογκρόμ, οι βεβηλώσεις ιερών χώρων κ.ο.κ.
Για κάποιους αναλυτές, ένα ακόμη κοινό ανάμεσα στους μεν και τους δε είναι η σχέση τους με το οργανωμένο έγκλημα. Εκεί όμως που αναφορικά με τους νεοναζί τα πράγματα είναι ξεκάθαρα, καθώς δεν μιλάμε πια για διαπλοκή αλλά συχνά για ταύτιση, στο άλλο άκρο τα διαθέσιμα δεδομένα δεν τεκμηριώνουν ισχυρά μια άμεση σχέση μεταξύ των ακροαριστερών/αναρχικών οργανώσεων και μπράβων της νύχτας ή εν γένει κακοποιών. (Μολονότι ουκ ολίγοι αναρχικοί είχαν μακρά καριέρα σαν μέλη συμμοριών που έκαναν ένοπλες ληστείες τραπεζών κλπ., ενώ γνωστές είναι και οι διασυνδέσεις κάποιων με διαβόητους ποινικούς).
Μόνο σε ένα σημείο έχουμε πλήρη ταύτιση των δύο άκρων της πολιτικής βίας στην Ελλάδα: στον αντισημιτισμό.
Μόνο σε ένα σημείο έχουμε πλήρη ταύτιση των δύο άκρων της πολιτικής βίας στην Ελλάδα: στον αντισημιτισμό. Ο αντισημιτισμός στη χώρα μας είναι ένα βαθιά ριζωμένο και πολυδιάστατο φαινόμενο —άκρως επικίνδυνο, κοινωνικά ανεκτό, θεσμικά οργανωμένο—, που εκδηλώνεται σε ποικίλες σφαίρες, συμπεριλαμβανομένου του θρησκευτικού, πολιτικού και δημοσιογραφικού λόγου. Έτσι, μπορούμε άνετα να κάνουμε λόγο για μία σύγκλιση ριζοσπαστικών δυνάμεων από διαφορετικά ιδεολογικά άκρα, με κοινό τόπο το μίσος προς τον λαό του Ισραήλ. (Και όχι προς τη θρησκεία βέβαια, όλα αυτά καμία σχέση δεν έχουν με καμία θρησκεία). Η Αριστερά, ασφαλώς, ισχυρίζεται πάντα, σε όλους τους τόνους, πως ο αντισημιτισμός είναι ξένος προς την ιδεολογία της, την παράδοσή της κλπ., και ότι το πρόβλημα και ο εχθρός εδώ είναι μόνο ο σιωνισμός. (Τον οποίο πρεσβεύει ο Νετανιάχου, τον οποίο Νετανιάχου στηρίζουν οι Ισραηλινοί, οι Ισραηλινοί είναι Εβραίοι, άρα Έξω οι Εβραίοι, Juden Raus). Η κλασική αναπλαισίωση του αντισημιτισμού (κακός αντισημιτισμός vs καλός αντισιωνισμός) άλλο δεν κάνει από το να συγκαλύπτει τα αντισημιτικά αισθήματα βέβαια. Η κοινωνική αποδοχή του φαινομένου πρέπει να αποδοθεί εκεί όπου ανήκει.
ΥΓ. Προσοχή όμως: ο αντισημιτισμός δεν είναι το άλφα και το ωμέγα της πορείας των νεοναζιστικών συμμοριών και των αναρχικών γκρουπούσκουλων — ο αντισημιτισμός είναι ένα όχημα, ένα ενοποιητικό ρεύμα που προωθεί αντιδημοκρατικές αφηγήσεις, με ευρύτερο στόχο την αποσταθεροποίηση του φιλελεύθερου δημοκρατικού κόσμου.
* * *
ΠΟΥ ΤΡΩΜΕ ΚΑΙ ΠΟΥ ΠΙΝΟΥΜΕ: ΙΔΕΕΣ ΚΑΙ ΛΥΣΕΙΣ
Δεν ξέρουμε πόσες επιχειρήσεις εστίασης υπάρχουν στον κόσμο, αλλά πιθανόν είναι ανάμεσα στα 15 με 20 εκατομμύρια. Πολλές μικρές ή «ανεπίσημες» δεν καταγράφονται (ίσως και πάρα πολλές, μάλιστα, κάτι βρόμικα, κάτι περίεργα, κάτι που ξεπετάγονται στις γωνιές των δρόμων και στις λαϊκές αγορές), ενώ ο αριθμός τους αλλάζει συνεχώς λόγω ανοιγμάτων/κλεισιμάτων. Στις ΗΠΑ, πάντως, έχουν άδεια σήμερα περίπου 750.000-800.000 επιχειρήσεις, ενώ στην Κίνα υπάρχουν πάνω από 2 εκατομμύρια σημεία εστίασης — και αρκετές εκατοντάδες χιλιάδες στην Ευρώπη (π.χ.: Γαλλία ~200.000, Ιταλία ~160.000 κ.ο.κ.).
Στην Ελλάδα, σήμερα υπάρχουν περίπου 80.000 επιχειρήσεις εστίασης συνολικά. Από αυτές, οι 45.000-50.000 είναι εστιατόρια (συμπεριλαμβάνονται οι ταβέρνες, τα μεζεδοπωλεία, τα ψητοπωλεία, τα σουβλατζίδικα κλπ.), ενώ οι υπόλοιπες είναι καφετέριες, μπαρ, καντίνες, ταχυφαγεία, catering κλπ. Και πάλι, ο αριθμός αυτός μεταβάλλεται διαρκώς, με κύματα κλεισιμάτων αλλά και νέων εγγραφών. Επίσης, σε πολλές τουριστικές περιοχές ο αριθμός των επιχειρήσεων εστίασης αυξάνεται εποχικά λόγω τουρισμού, καθώς πολλά μαγαζιά λειτουργούν μόνο για τη σεζόν.
Εν πάση περιπτώσει, από τα 15 με 20 εκατομμύρια επιχειρήσεις εστίασης του πλανήτη, ή τις 80.000 της Ελλάδας, τα τελευταία μπόλικα χρόνια πηγαίνω μόνο σε τρεις: ένα ουζερί, μία ταβέρνα, ένα μπαρ. Τα δύο είναι κάτω από το σπίτι, και το άλλο απέναντι, στην πέρα γωνία. Και ήδη μού φαίνονται εξαντλητικά πολλά.
Άλλη ερώτηση.
ΥΓ. Ναι, είμαι περίεργος άνθρωπος, ας μην το κάνουμε όμως θέμα.
Μιλάμε όσο μπορούμε συχνότερα για την ηρωική ομάδα εθελοντών UAnimals, που επιχειρούν στη γραμμή του μετώπου για να σώσουν, να γιατροπορέψουν ή να απομακρύνουν προς ασφαλέστερους προορισμούς όσο περισσότερα ζώα μπορούν. Πηγαίνουν από χωριό σε χωριό και από οικισμό σε οικισμό, προσφέροντας φροντίδα και φαγητό σε πολλές χιλιάδες ζωάκια μέχρι σήμερα. Οι πόροι τους προέρχονται αποκλειστικά και μόνο από συνδρομές φιλόζωων από όλο τον πλανήτη. Όταν η βοήθεια έρχεται από πολλά μέρη μαζί, είναι αρκετή.
Αν θέλετε να πληρώσετε την επιτόπου αποπαρασίτωση ενός σκύλου ή μιας γάτας στη μαχόμενη Ουκρανία, απλώς κάντε κλικ εδώ. Για εσάς δεν θα κοστίσει τίποτε. Για το ζωάκι, θα σημάνει την ίδια του τη ζωή.
Διακεκριμένος ιστορικός τέχνης, ο Τοµά Σλεσσέρ κάνει εδώ κάτι συναρπαστικό, κάτι μάλιστα που δεν το έχουμε ξαναδεί να γίνεται, πόσο δε μάλλον σε τέτοια έκταση, με αυτό τον υπέροχο, πανέμορφο, αξιοζήλευτο τρόπο: ένα ζωντανό μάθημα Ιστορίας της Τέχνης, που απευθύνεται στους πάντες και φέρνει κοντά στον αναγνώστη μία μεγάλη σειρά από καλλιτεχνικά αριστουργήματα. Το βιβλίο συνδυάζει επιτυχημένα την εκλαΐκευση της τέχνης με μια βαθιά συγκινητική ιστορία, αποδίδοντας την ομορφιά και την αξία της ζωγραφικής μέσα από την αθωότητα του παιδικού βλέμματος, και καλεί τον αναγνώστη να δει τον κόσμο με άλλα μάτια και να ανακαλύψει πώς μέσα από τα μεγάλα έργα κατανοούμε την ίδια τη ζωή. Διόλου άδικα, μεταφράζεται στις περισσότερες γλώσσες και γνωρίζει τεράστια επιτυχία παντού.
Έτσι, κάθε κεφάλαιο επικεντρώνεται στη φαντασμαγορική ανάλυση ενός καλλιτεχνικού έργου, από τον Μποτιτσέλι ώς τον Μπασκιά.
Η ιστορία περιστρέφεται γύρω από τη Μόνα, ένα κοριτσάκι που αντιμετωπίζει την απειλή μιας μόνιμης τύφλωσης. Ο παππούς της αποφασίζει να της δείχνει κάθε Τετάρτη, επί 52 συναπτές εβδομάδες, και ένα σπουδαίο έργο τέχνης από τη συλλογή του Λούβρου, του Μουσείου Ορσέ και του Κέντρου Πομπιντού. Έτσι, κάθε κεφάλαιο επικεντρώνεται στη φαντασμαγορική ανάλυση ενός καλλιτεχνικού έργου, από τον Μποτιτσέλι ώς τον Μπασκιά. Ο Σλεσσέρ δεν χρησιμοποιεί την τέχνη σαν διδακτικό εργαλείο, αλλά σαν όχημα για να μιλήσει —ανάμεσα σε πολλά άλλα— για τη ζωή, την ελεύθερη επιλογή, τον θάνατο, και την ιστορία.
Ένα βιβλίο γεμάτο γνώσεις, πάθος, αγάπη, όραμα και, βέβαια, τέχνη. Επαναλαμβάνουμε: συναρπαστικό και μοναδικό. Εξαιρετική η μετάφραση, και γενικά μια άκρως επιμελημένη έκδοση που πιστεύουμε ότι θα διαβαστεί και θα επαινεθεί πολύ.
Διαβάστε ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από το βιβλίο:
«Για να καταλάβεις τον Γκόγια, πρέπει να ξέρεις κάποια πράγματα για τη ζωή του. Έπειτα από αρκετές προσπάθειες, κατάφερε τα έργα του να είναι περιζήτητα και να έχει παραγγελίες από υψηλά ιστάμενους, ακόμα και από τη βασιλική αυλή. Κι όμως, σε ώριμη ηλικία, κάπου ανάμεσα στα σαράντα πέντε του και στα πενήντα του χρόνια, ενώ η φήμη του ήταν ήδη μεγάλη και τα χρήματα που κέρδιζε πολλά, παρατηρείται μια απότομη στροφή στην καλλιτεχνική πορεία του. Αρχίζει να ασχολείται με τα βάθη και με τα ανομολόγητα πάθη της ανθρώπινης ψυχής».
«Γιατί άραγε; Του συνέβη κάτι;»
«Αυτή η αλλαγή πορείας έγινε το 1792, στο Καδίθ, όταν προσβλήθηκε από κάποια σοβαρή αρρώστια, ίσως ελονοσία, ίσως σύφιλη, από την οποία και κινδύνεψε να πεθάνει. Αφού για βδομάδες ολόκληρες ψηνόταν στον πυρετό, τελικά επέζησε, αλλά με σοβαρές συνέπειες για την υγεία του. Από τη μια κουφάθηκε, και από την άλλη το κεφάλι του βούιζε συνέχεια. Συχνά, μάλιστα, είχε και παραισθήσεις».
«Α τον καημένο! Λίγο πολύ δηλαδή τρελάθηκε».
«Όχι, δεν τρελάθηκε. Ωστόσο, τα ενδιαφέροντά του και οι καλλιτεχνικοί προσανατολισμοί του άλλαξαν ριζικά. Θα πάψει πια να ζωγραφίζει πορτρέτα επιφανών ή θέματα αρεστά στην πολιτική και θρησκευτική εξουσία. Εξού και η νεκρή φύση με το τεμαχισμένο βόδι αριστερά που βλέπουμε, αν και βέβαια ορισμένοι υποστηρίζουν πως υπάρχει εδώ έμμεση αναφορά στη θυσία του Υιού του Θεού, δηλαδή του Χριστού. Ενώ, λοιπόν, συνήθως οι καλλιτέχνες αρχίζουν την καριέρα τους με έργα ανατρεπτικά ή προκλητικά και με τον καιρό γίνονται πιο συμβατικοί και πιο αποδεκτοί, στην περίπτωση του Γκόγια συνέβη το αντίθετο. Στα νιάτα του υπήρξε μάλλον συμβατικός, ενώ στα ώριμα χρόνια του τα έργα του έγιναν πιο παθιασμένα, πιο ριζοσπαστικά, πιο τολμηρά στην επιλογή του θέματός τους και στον τρόπο απόδοσής του».
Η Μόνα δεν ήταν βέβαιη ότι καταλάβαινε απολύτως. Ωστόσο, αυτά τα στοιχεία για τον Γκόγια τής είχαν κεντρίσει το ενδιαφέρον, την περιέργεια. Ο Ανρύ έσκυψε ώστε να είναι στο ίδιο ύψος με τη μικρή, την έπιασε από τους ώμους και κοίταξαν μαζί προσεκτικά κάθε λεπτομέρεια του πίνακα που είχαν μπροστά τους.
Νά και το οπισθόφυλλο:
Μόλις πενήντα δύο εβδοµάδες έχει στη διάθεσή της η δεκάχρονη Μόνα για να ανακαλύψει την οµορφιά του κόσµου. Αυτό είναι το διάστηµα που της αποµένει προτού χάσει, ίσως οριστικά, την όρασή της. Ο παππούς της, άνθρωπος µε βαθιά µόρφωση και ευαισθησία, την πηγαίνει κάθε Τετάρτη απόγευµα, µετά το σχολείο, να «γνωρίσει» ένα σπουδαίο έργο τέχνης, στο Μουσείο του Λούβρου, στο Μουσείο Ορσέ, καθώς και στο Κέντρο Ποµπιντού, το Μποµπούρ. Θαυµασµός, συγκίνηση, αλλά και κάθε είδους ερωτήµατα συνοδεύουν αυτή τη µύηση της Μόνα στην τέχνη. Μέσα από τη µατιά καλλιτεχνών όπως ο Μποττιτσέλλι, ο Βερµέερ, ο Γκόγια, ο Κουρµπέ, ο Πικάσσο, αλλά και η Καµίγ Κλοντέλ, η Φρίντα Κάλο και η Μαρίνα Αµπράµοβιτς, η Μόνα ανακαλύπτει τη δύναµη της τέχνης να εκφράζει και συχνά να προκαλεί έννοιες και συναισθήµατα, το ταλέντο, την εξέγερση, την αµφιβολία…
Και ένα μικρό βιογραφικό του συγγραφέα:
Ο Thomas Schlesser γεννήθηκε το 1977 στο Παρίσι. Διδάσκει Ιστορία της Τέχνης στην École Polytechnique στο Παρίσι και είναι διευθυντής του Ιδρύµατος Hartung-Bergman στην Αντίµπ. Έχει γράψει µελέτες και δοκίµια για τη σύγχρονη τέχνη, όπως επίσης και τα σενάρια για τρία ντοκιµαντέρ µε θέµα καλλιτέχνες του εικοστού αιώνα. Το 2003 εκδόθηκε το πρώτο του µυθιστόρηµα µε τίτλο «La Vierge maculee», για το οποίο απέσπασε το βραβείο πρωτοεµφανιζόµενου συγγραφέα στο Salon du livre της πόλης του Ντραβέιλ. Τα «Μάτια της Μόνα», το δεύτερο µυθιστόρηµά του, πρωτοκυκλοφόρησε στα γαλλικά το 2024 και έχει µεταφραστεί σε τριάντα οκτώ γλώσσες, συµπεριλαµβανοµένης της γλώσσας Braille. Το 2025 βραβεύτηκε ως συγγραφέας της χρονιάς από το σηµαντικό βιβλιοφιλικό έντυπο Livres Hebdo και την εφηµερίδα Le Figaro. Το 2022 η Γαλλική Δηµοκρατία τού απένειµε το παράσηµο του Ιππότη του Τάγµατος των Γραµµάτων και των Τεχνών.
Βρείτε το στο βιβλιοπωλείο της γειτονιάς σας, ή όπου αλλού σάς αρέσει να προμηθεύεστε τα βιβλία σας.
15°
