Και πού είσαι… Την επόμενη φορά να μιλήσουμε μόνο για μουσική». Aυτός είναι σε μια επιγραμματική αράδα ο αδιόρθωτα μουσικοληπτικός μυθιστοριογράφος που διαβάζεται περισσότερο από κάθε Ευρωπαίο ομότεχνό του. Σκοντάψαμε επάνω του σχεδόν τυχαία, καθώς ξεψάχνιζε τα ράφια βινυλίου του Public, ξετρυπώνοντας με ανυπόκριτη χαρά ένα αντίτυπο του «Shaft»· 48 ώρες αργότερα μας αποχαιρέτησε με την παραπάνω νουθεσία.
Αδυνατισμένος, ξεκούραστος, φανερά αναζωογονημένος και με ένα λαμπρό ολοκαίνουργιο βιβλίο να δίνει φρέσκο αέρα στα πανιά του, ο Ίαν Ράνκιν επισκέφτηκε την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη για πρώτη φορά μετά το 2009 προκειμένου να ξανασυναντήσει το κοινό του και να μιλήσει για το «Άγιος ή αμαρτωλός;» που κυκλοφόρησε μόλις από τις εκδόσεις Μεταίχμιο σε μετάφραση Βάσιας Τζανακάρη. Τοποθετώντας στο ίδιο αφηγηματικό τέμπλο τους τρεις κορυφαίους χαρακτήρες του, τον Τζον Ρέμπους, τον Μάλκολμ Φοξ και τη Σιβόν Κλαρκ, ο Ίαν Ράνκιν μας χάρισε για πολλοστή φορά ένα πυρετικό θρίλερ το οποίο συγκαταλέγεται στα πιο ξεχωριστά έργα της βιβλιογραφίας του. Όσο για τον ίδιο τον ανυπότακτο, ξεροκέφαλο, δαιμόνιο Ρέμπους, αρκεί να παραθέσουμε μια από τις γλαφυρότερες περιγραφές του, από τη σελίδα 419 του «Άγιος ή αμαρτωλός»: «Δεν ήξερε καιρό τον Τζον Ρέμπους αλλά ήξερε ότι ήταν καλός σε κάτι τέτοια, σαν λαγωνικό που του δίνουν κάτι να μυρίσει και το αφήνουν να κάνει αυτό που ξέρει καλύτερα. Ο Ρέμπους δεν ήταν για να συμπληρώνει αναφορές και να συμμετέχει σε μίτινγκ για τον προϋπολογισμό – ποτέ δεν ήταν και ποτέ δεν θα γινόταν. Είχε υποτυπώδεις γνώσεις για το ίντερνετ και στις συναναστροφές του με τους ανθρώπους ήταν αξιοθρήνητος. Αλλά θα έλεγε ψέματα για χάρη του και θα δεχόταν να τιμωρηθεί… γιατί ήταν το είδος του αστυνομικού που υποτίθεται πως δεν υπήρχε πια, ένα σπάνιο, απειλούμενο είδος. Και όταν θα εξαφανιζόταν από τον κόσμο –γιατί θα εξαφανιζόταν– θα της έλειπε».
Γιατί διαλέξατε να φέρετε το παρελθόν του θρυλικού ντετέκτιβ στο προσκήνιο;
Ο Ρέμπους προέρχεται από μια γενιά που εκμαίευε τις σωστές απαντήσεις με οποιοδήποτε τρόπο και αντιμετώπιζε τις συνέπειες αργότερα. Όταν το «Life on Mars», μια σειρά παρόμοιας θεματικής, προβλήθηκε στη Βρετανία, μου έδωσε το έναυσμα να επαναπροσεγγίσω το συγκεκριμένο μοντέλο αστυνόμου, την κάστα εκείνη που ακόμη και αν αγνοούσε τους κανόνες ή μεθοκοπούσε σε ώρες υπηρεσίας, έφερνε αποτελέσματα. Επρόκειτο για χαρισματικούς αστυνομικούς, και η επιτυχία του σίριαλ απέδειξε ότι ασκούν γοητεία μέχρι και σήμερα.
Βρίσκω πολύ ενδιαφέρον το γεγονός ότι αφήνετε ανοιχτό στην ερμηνεία του αναγνώστη το κατά πόσο συμφωνείτε ή όχι με τις πρακτικές του Ρέμπους.
Προσπαθώ να μην προδίδω τις διαθέσεις των χαρακτήρων μου. Ιδιαίτερα στην περίπτωση του Ρέμπους, θα ήταν καλό να διευκρινίσω ότι πρόκειται για την προσωπική του, συνήθως κυνική κοσμοθεωρία, και όχι για τις δικές μου απόψεις. Το κοινό τείνει να συγχέει τα δύο πρόσωπα. Στην πραγματικότητα, διαφωνώ συχνά με τον Ρέμπους. Οι αναγνώστες τον αγαπούν ωστόσο. Παραβλέπουν τα ελαττώματά του ή και τις δικές τους ενστάσεις απέναντί του. Ο Ρέμπους είναι πείσμων, είναι εξαιρετικός επαγγελματίας, είναι ευσυνείδητος. Τα χαρίσματα αυτά επικρατούν.
Σας εκπλήσσει η διαχρονική στοργή απέναντί του;
Πάρα πολύ. Οι αναγνώστες τον αγαπούν και τον νοιάζονται, παρότι δεν είναι υπαρκτός. Ο Ρέμπους δεν είναι παρά μελάνι στο χαρτί, ένα αποκύημα του μυαλού μου. Για ορισμένους ωστόσο είναι τόσο αληθινός, που ταξιδεύουν για να ακολουθήσουν αφιερωματικά walking tours στο Εδιμβούργο. Μπαίνουν στο Όξφορντ μπαρ και τον ψάχνουν. Στο τέλος, απογοητεύονται όταν συναντούν εμένα, καθώς δεν είμαι ούτε τόσο ενδιαφέρων, ούτε τόσο περίπλοκος όσο εκείνος. Και οπωσδήποτε όχι τόσο επικίνδυνος. Είμαι μεγάλη απογοήτευση για το κοινό του Ρέμπους!
Μιλήστε μας για τον Μάλκολμ Φοξ, τον χαρακτήρα που τον διαδέχτηκε.
Μέχρι σήμερα τον συναντάμε σε τέσσερα μόλις βιβλία, από τα οποία πρωταγωνιστεί σε δύο. Τον εξερευνώ ακόμη. Αρχικός του ρόλος ήταν να μου επιτρέψει να γράψω αστυνομικό χωρίς να χρειαστεί να λανσάρω έναν Ρέμπους με άλλο όνομα. Οπότε αναζήτησα το απόλυτο αντίθετό του. Ο Φοξ εργάζεται στις Εσωτερικές Υποθέσεις, μια υπηρεσία που λειτουργεί με όρους κατασκοπίας και γεννά έριδες – να λοιπόν οι τριβές και οι εντάσεις που αναζητά κάθε συγγραφέας. Όντας μάλιστα ανόμοιος στα πάντα σε σχέση με τον Ρέμπους, δεν εκτιμά τη μουσική, δεν απολαμβάνει το ποτό, δε διαθέτει καμία από τις ποιότητες ή τα δικά του ψεγάδια. Διακρίνω μέσα του μια προδιάθεση για ρομάντζο, την οποία δεν μπορώ πια να βρω στον Ρέμπους. Στου οποίου το δρόμο ρίχνω ένα σωρό ωραίες κυρίες, αλλά δεν κάνει τίποτε μαζί τους.
Θα χαρακτηρίζατε επιτυχημένη τη μετάβαση από τον ένα πρωταγωνιστή στον άλλο;
Επί 5 χρόνια δεν έγραψα ούτε μια ιστορία για τον Ρέμπους, άρα τον παρόπλισα με επιτυχία. Ταυτόχρονα, ο Φοξ καθιερώθηκε, όλα του τα βιβλία έγιναν νούμερο ένα μπεστ σέλερ. Μπορώ λοιπόν να δηλώσω ότι κατόρθωσα το μέγιστο: να αποδείξω ότι δεν χρωστούσα την καριέρα μου στον Ρέμπους, το όποιο μου επίτευγμα ανήκε στον Ίαν Ράνκιν.
Ιδού η απορία: θα κατορθώσει ο Φοξ να αποκτήσει μελλοντικά την τοτεμική δόξα του Ρέμπους;
Το αποκλείω. Ο Ρέμπους είναι μοναδικός και τέτοιους χαρακτήρες τους επινοείς άπαξ στη ζωή σου και μόνο αν είσαι τυχερός. Θα εγκαταλείψει τη σκηνή σύντομα. Του δίνω το πολύ δύο βιβλία. Στο μεταξύ, εξακολουθώ να διασκεδάζω με την παρέα του, ειδάλλως δεν θα τον συνέχιζα. Είναι άλλωστε και καυστικότατος ατακαδόρος. Μια ιδιότητα που ουδέποτε διέθετα ο ίδιος.
Από όλα τα δελεαστικά μονοπάτια των δυνατοτήτων που ξανοίχτηκαν μόλις συνταξιοδοτήσατε τον Ρέμπους, εσείς διαλέξατε να γράψετε ξανά νουάρ τοποθετημένο στο Εδιμβούργο.
Εξακολουθώ να τοποθετώ το Εδιμβούργο στο επίκεντρο των βιβλίων μου προκειμένου να το κατανοήσω. Επίσης γιατί το χρησιμοποιώ σαν μικρόκοσμο της Σκοτίας. Όσο για το νουάρ, επιμένω να το εξασκώ γιατί πιστεύω ότι ο μυθιστοριογράφος είναι και ο ίδιος ένας ντετέκτιβ. Όμοια με έναν αστυνομικό, ο συγγραφέας προσπαθεί να βγάλει νόημα για τη ζωή και να απαντήσει σε ερωτήματα. Για να προεκτείνω αυτό το μονοπάτι σκέψης, ουσιαστικά είμαστε όλοι ντετέκτιβ. Τι άλλο είναι η ζωή αν όχι η απόπειρα να βρούμε απαντήσεις και να διαλευκάνουμε γρίφους;
Το «Άγιος ή αμαρτωλός» διαδραματίζεται εν μέσω της καμπάνιας του δημοψηφίσματος για την ανεξαρτησία της Σκοτίας. Γιατί διαλέξατε να υιοθετήσετε αμερόληπτη στάση; Δεν πιστεύω ότι η γνώμη μου θα έπρεπε να έχει μεγαλύτερη βαρύτητα από οποιουδήποτε άλλου. Πολλοί επώνυμοι διατυμπανίζουν εδώ και εκεί τις απόψεις τους, αλλά ποιος τους δίνει σημασία; Θα προτιμούσα οι άνθρωποι να εξετάζουν αντικειμενικά τα δεδομένα και να διαμορφώνουν τις δικές τους γνώμες.
Πιστεύετε ότι το αποτέλεσμα ήταν προς τη σωστή κατεύθυνση; Το δημοψήφισμα εξώθησε τους νέους να ασχοληθούν με τα κοινά, γεγονός σπουδαίο. Η ίδια η διαδικασία αποτέλεσε αποθέωση της δημοκρατίας. Όμως η αντιπαράθεση δεν τελείωσε. Τα πάντα εξαρτώνται από τις εξελίξεις στην ευρύτερη εξωτερική πολιτική της Βρετανίας. Αν οι ευρωσκεπτικιστές επικρατήσουν, η Σκοτία θα επαναστατήσει. Ένα νέο δημοψήφισμα την επόμενη τριετία δεν είναι απίθανο ενδεχόμενο. Σε μια διαμάχη που κρίθηκε με τόσο μικρή διαφορά, φίλοι και οικογένειες διχάστηκαν. Η αντιπαράθεση κατέληξε σε ζήτημα της καρδιάς και όχι του μυαλού. Η λογική προσέγγιση θα ήταν πολύ προτιμότερη για τα δικά μου γούστα.
12°
