Αξίζουν πολλά συγχαρητήρια στον εκδοτικό οίκο «Πάπυρος», τόσο για την απόφαση όσο και για την πραγμάτωση έκδοσης του σπουδαίου αυτού βιβλίου. Σχεδόν 400 σελίδες, μεγάλο σχήμα, βαρύ χαρτί, όμορφο δέσιμο, άριστη εκτύπωση, που αναδεικνύεται ακόμα περισσότερο στις άψογες έγχρωμες φωτογραφίες – αυτές είναι οι πρώτες εξωτερικές εντυπώσεις.
Προχωρώντας στο περιεχόμενο, βλέπουμε ότι πρόκειται για συλλογικό έργο 14 πανεπιστημιακών από διάφορα ακαδημαϊκά ιδρύματα του δυτικού κόσμου: οκτώ ιστορικοί (ποικίλων ιστορικών κλάδων), δύο φιλόλογοι και τέσσερις καθηγητές ομοφυλοφιλικών και γυναικείων σπουδών (τα βιογραφικά τους παρατίθενται), συμπεριλαμβανομένου του συντονιστή Ρόμπερτ Άλντριτς (πανεπιστήμιο Σίδνεϊ), ενώνουν τις δυνάμεις τους και παρουσιάζουν έναν τόμο-σταθμό στο θέμα που πραγματεύονται, τουλάχιστον στο λιπόσαρκο εκδοτικό τοπίο της Ελλάδας.
Το έργο αναπτύσσεται σαν χαλαρή ιστορική αλυσίδα. Στο εισαγωγικό κεφάλαιο, ο Άλντριτς μάς δίνει ένα γενικό περίγραμμα της ομοφυλοφιλίας, ξεκινώντας από το μεσοποταμιακό «Έπος του Γκιλγκαμές» και φτάνοντας μέχρι τον 21ο αιώνα. Στη συνέχεια, σαν καλός οικοδεσπότης εαυτών (των συναδέλφων) και αλλήλων (των αναγνωστών), παρουσιάζει με πολλή συντομία τα 13 κεφάλαια που ακολουθούν.
Μετά, ο κάθε συγγραφέας παίρνει τη δική του σκυτάλη. Ορισμένα κεφάλαια είναι δομημένα σε ιστορική βάση (π.χ. «Η ομοφυλοφιλία στην Ελλάδα και στη Ρώμη»), άλλα σε γεωγραφική (π.χ. «Η ομοφυλοφιλία στη Μέση Ανατολή και στη Βόρεια Αφρική») και ένα σε θεματική διαχρονική («Ανακαλύπτοντας την ομοφυλοφιλία: Διαπολιτισμικές συγκρίσεις και η ιστορία της σεξουαλικότητας»). Το τελευταίο («Ο κόσμος των ομοφυλοφίλων από το 1980 μέχρι σήμερα») συνοψίζει την εξιστόρηση της ομόφυλης τάσης μέσα στις χιλιετίες, με την εξής ακροτελεύτια φράση: «Το μέλλον είναι ανοιχτό, αλλά η κατεύθυνση προς την οποία θα μας οδηγήσει τελικά η χειραφέτηση των ομοφυλοφίλων παραμένει προς το παρόν αδιευκρίνιστη».
Το βιβλίο μελετάει πλευρές του θέματος, φιλολογικές, θρησκευτικές, νομικές, ιατρικές, πολιτικές, εργασιακές, κοινωνικές, αθλητικές, εκπαιδευτικές και πολλές άλλες. Βλέπουμε ότι η ομοφυλοφιλία κατά καιρούς και κατά τόπους διέτρεξε όλη την γκάμα της κοινωνικής αντιμετώπισης: αυτονόητη, συγκυριακή, ανεκτή, δακτυλοδεικτούμενη, παράνομη, μέχρι και θανατηφόρα για τους λειτουργούς της. Βλέπουμε ότι η ομόφυλη ορμή εμφανίζεται παντού και πάντα, σε όλες ανεξαιρέτως τις κοινωνίες, από τους ιθαγενείς Αμερικανούς «Ινδιάνους» μέχρι τα χαρέμια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κι από τους ληστές της Αυστραλίας μέχρι τους Ευρωπαίους του Μεσαίωνα (κατά τον οποίο μόλις το 13ο αιώνα αρχίζει ο συστηματικός διωγμός των ομοφυλοφίλων!). Βλέπουμε τέλος τις διακρίσεις και τις ποινές που υφίστανταν κατά περιόδους οι «κίναιδοι» και οι «λεσβίες» (όπως άλλωστε και οι τραβεστί, οι αμφιφυλόφιλοι, οι μοιχοί και άλλοι «διεστραμμένοι»).
Εχθροί της ομοφυλοφιλίας υπήρξαν γενικά ο κοινωνικός συντηρητισμός (με τον αρχέγονο φόβο του για τη διάλυση της οικογένειας και, ίσως, την α-συνέχεια του ανθρώπινου είδους), οι μονοθεϊστικές θρησκείες, ο φασισμός/ναζισμός, ο εφαρμοσμένος κομμουνισμός, ο θεσμοποιημένος αντικομμουνισμός. Είναι ενδιαφέρον ότι οι μακαρθιστές του ’50 στις ΗΠΑ ταύτιζαν κομμουνιστές και ομοφυλόφιλους, την ίδια ώρα που η κομμουνιστική Σοβιετική Ένωση κατάτρεχε τους δεύτερους με μόνο αδίκημα τη σεξουαλική τους ιδιαιτερότητα! Αντίθετα, η ομοφυλοφιλία ευνοήθηκε από τη Γαλλική Επανάσταση, την «υπόγεια» λειτουργία ορισμένων (κρυπτ)ομοφυλόφιλων με υπεύθυνες θέσεις, τους Παγκόσμιους Πολέμους και, φυσικά, τη Σεξουαλική Επανάσταση του ’60 και του ’70.
Το βιβλίο, παρόλο που εντάσσεται στην εκδοτική σειρά «Δοκίμια», είναι γραμμένο για το ευρύ κοινό και όχι για τους ειδικούς. Νέοι και μεσήλικοι, άντρες και γυναίκες, πτυχιούχοι και μη, μπορούν εξίσουν να το απολαύσουν, αν το επιθυμούν (όπως άλλωστε και την ίδια την ομοφυλοφιλία). Αρκεί ν’ αναφερθούν τρία μόνο στοιχεία: α. δεν υπάρχουν υποσημειώσεις στη βάση των σελίδων αλλά επισημειώσεις στο τέλος των κεφαλαίων, και μάλιστα αρκετά περιορισμένες σε αριθμό, β. η εικονογράφηση (πλούσια, εύστοχη και ενίοτε αναπάντεχη) έχει σχεδόν τόση βαρύτητα όση και το κείμενο, γ. μεγάλο μέρος των πληροφοριών δίνονται από τις λεζάντες των εικόνων. Συνεπώς δεν θα πρέπει να φοβίζει ο όγκος, αφού λειτουργεί υπέρ της λαμπρής εικονοποιίας: αν ο όρος δεν ξενίζει, θα έλεγα ότι πρόκειται για επαρκές δοκιμιακό λεύκωμα.
Όσον αφορά τη μετάφραση και την όλη φροντίδα της έκδοσης, αγγίζει το τέλειο. Πολλά μπράβο στη μεταφράστρια Μαργαρίτα Μηλιώρη (τα λάθη που εγώ τουλάχιστον εντόπισα είναι επουσιώδη και δεν αξίζει ν΄ αναφερθούν), στο γραφίστα, στον επιμελητή και στο συντάκτη του πίνακα εικόνων και του αλφαβητικού ευρετηρίου (δεν αναφέρονται). Κλείνοντας, δεν μπορώ να μη θυμίσω ότι ο ημέτερος Ηλίας Πετρόπουλος, κορυφαίος λαογράφος του άστεως, υπήρξε ο πρώτος παγκοσμίως που συνέταξε Λεξικό Ομοφυλοφιλικής Διαλέκτου, τα περίφημα «Καλιαρντά».
13°
