«Ο Κώδικας»: Ο Θοδωρής Πανάγος παρουσιάζει την άλλη must read πλευρά του

«Θα μπορούσαμε να έχουμε ζήσει μία άλλη ζωή, αρκεί να μην υπήρχε όλος εκείνος ο κώδικας, που είχαμε την ατυχία να είναι εξαιρετικός, πρωτοπόρος και χάραξε τα πάντα για εμάς, για πάντα».

Όσοι αλληλεπιδρούν με τη γραφή του Θοδωρή Πανάγου στα social media είναι πολύ πιθανόν να προμηθεύτηκαν άμεσα το πρόσφατο βιβλίο του «Ο Κώδικας» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις S@mizdat. Με τις μικρές διακοπές του Πάσχα να καταφτάνουν και τον ελεύθερο χρόνο να αυξάνεται, «Ο Κώδικας» είναι μία πρόταση για όσους θέλουν να διαβάσουν μια ιστορία μετακινήσεων. Με πρωτοπρόσωπη αφήγηση, με λέξεις που δημιουργούν εικόνες και εικόνες που δημιουργούν σκέψεις, με πνευματικές ακροβασίες, ο Θοδωρής Πανάγος παρουσιάζει την άλλη must read πλευρά του, αυτή του συγγραφέα.

Ο Θοδωρής Πανάγος μιλάει για το μυθιστόρημα «Ο Κώδικας»

«Ο Κώδικας» διαδέχεται το προηγούμενό σας βιβλίο «Η Κώµη». Τι σας ώθησε να γράψετε το νέο σας μυθιστόρημα;
Η ερώτηση μάλλον θα μπορούσε να αναχθεί σε μια γενικότερη: τι ωθεί κάποιον να γράψει μυθιστόρημα. Από τη δική μου, προσωπική οπτική, θα έλεγα ότι επιθύμησα, και πιθανόν να είχα ανάγκη κιόλας, να πω τη συγκεκριμένη ιστορία. Με τον συγκεκριμένο ήρωα, τη συγκεκριμένη πορεία, τις συγκεκριμένες ψυχικές μετακινήσεις, και τη συνολική πλοκή, και τις διακυμάνσεις.

Ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίσατε κατά τη διάρκεια συγγραφής του βιβλίου;
Με θεωρώ τρομερά τυχερό, σε αυτόν τον τομέα. Η διαδικασία της συγγραφής μυθιστορημάτων μέχρι τώρα, -και μπορώ να το πω με ασφάλεια, πλέον, με πέντε μυθιστορήματα στο ενεργητικό μου, εκδομένα, ή που ίσως εκδοθούν στο μέλλον-, είναι απλή, αγνή ευχαρίστηση. Δεν είναι μια διαδικασία που περιλαμβάνει αγωνία, μόχθο, ή κόπο, προκλήσεις, είναι συνολικά οι καλύτερες περίοδοι της μέχρι τώρα ζωής μου. Η προσήλωση στο να γραφτούν οι λέξεις της μέρας, και να τηρείται αυτό, επαρκεί, και αυτό ίσως να είναι το μόνο απαιτητικό κομμάτι.

Τι ανακαλείτε στη μνήμη σας από την περίοδο της δημιουργίας του;
Ήμασταν ήδη αρκετά μέσα στην πανδημία, όταν έγραφα αυτό το μυθιστόρημα, άρα οπωσδήποτε οι κομβικές αλλαγές που έφερε ο φόβος για αρνητικές εκβάσεις, και η περιορισμένη κοινωνικότητα έρχονται πρώτα-πρώτα στη μνήμη, αν χρειαστεί να θυμηθώ την περίοδο της δημιουργίας του βιβλίου.

Στην «Κώμη» μοιραστήκατε μία ιστορία μεταμόρφωσης, με τον ήρωα να επιστρέφει με τη σοφία που έχει αποκτήσει. Τι είδους ιστορίες θέλατε να μοιραστείτε στον «Κώδικα»;
Νομίζω ότι η προγραμματική στόχευση μοιάζει, στα δύο βιβλία. Ο ήρωας ξεκινάει από μια αφετηρία, από συγκεκριμένα καταγωγικά στοιχεία, του δίδεται από την συγκυρία και το σύμπαν μια κατάσταση, αλλά ο ίδιος, σταδιακά, προχωράει σε μια πορεία προς μεγαλύτερη ψυχική ανθεκτικότητα, μεγαλύτερη σοφία, ηρεμία και ειρήνη. Η ιστορία, και οι συνθήκες, είναι μέρος της τεκμηριωμένης αποδεικτικής διαδικασίας και περιγραφής των μετακινήσεων, του τρόπου που ο ήρωας και στα δύο βιβλία γίνεται αρκετά διαφορετικός, κατά τη γνώμη μου πολύ καλύτερος, πιο προσαρμοστικός, πιο υγιής, τελικά περισσότερο κατασταλαγμένος, και σχεδόν ευτυχής. Η βασική διαφορά με την Κώμη είναι ότι ο ήρωας στην Κώμη καταλήγει τελικά να γνωρίζει τι δεν επιθυμεί αλλά όχι τι πραγματικά επιθυμεί, ενώ στον Κώδικα ο ήρωας γνωρίζει, στο τέλος του βιβλίου τι επιθυμεί, από την ζωή και τον εαυτό του.

Πώς η αποδοχή του προηγούμενού σας βιβλίου επηρέασε την προσέγγισή σας στο καινούργιο;
Το θέμα της αποδοχής του πρώτου βιβλίου είχα κατά νου ότι θα μπορούσε να επηρεάσει τη συγγραφή του επόμενου μυθιστορήματος, και ήξερα ότι έπρεπε να προσέξω να μην επηρεαστώ, κυρίως αρνητικά. Στον κύριο όγκο του ολοκλήρωσα τον Κώδικα προτού αρχίσω να έχω θετικές ή αρνητικές κριτικές για την Κώμη, και αυτό ήταν ο στόχος, προγραμματικά, για να αποφύγω οτιδήποτε που θα στεκόταν εμπόδιο στη συγγραφή του, σε ψυχικό επίπεδο.

Έχετε κάποιο αγαπημένο κεφάλαιο ή στιγμή από το βιβλίο; Γιατί;
Νομίζω ότι το κεφάλαιο 16, «Τα χρόνια με Εκείνη», είναι το αγαπημένο μου κεφάλαιο από το βιβλίο, για λόγους καθαρά προσωπικούς, και για αναλογίες και ομοιότητες με την πραγματική ψυχική και συναισθηματική μου ζωή ακριβώς την εποχή που έγραφα το βιβλίο.

Πώς αναπτύσσετε νέους χαρακτήρες, πώς τους δίνετε ζωή και πώς αποφεύγετε να επαναλαμβάνεστε;
Δεν θεωρώ ότι είναι κάποιο τρομερό ταμπού η επανάληψη, η ομοιότητα μεταξύ των ηρώων από το ένα μυθιστόρημα στο άλλο, με δεδομένο ότι είναι σχεδόν αναπόφευκτο οι κεντρικοί ήρωες τουλάχιστον να έχουν αρκετή σχέση με εσένα τον ίδιο που γράφεις, σε πάρα πολλές περιπτώσεις. Οι υπόλοιποι χαρακτήρες λειτουργούν περίπου ως αρχέτυπα των ανθρώπων και των σχέσεων με τους ανθρώπους που αναπτύσσονται στις ζωές όλων μας. Οι γονείς, τα πρότυπα, οι άνθρωποι που αγαπάμε, οι άνθρωποι που μας κατευθύνουν ενίοτε, το συνολικό κοινωνικό πλαίσιο που ρυθμίζει τον κόσμο έξω από εμάς, με εξωτερικούς όρους, και πλαισιακά είναι σχετικά όμοιο για όλους μας.

Η ελληνική πραγματικότητα και αρκετές αντιλήψεις της -σε αντιδιαστολή με το τι συμβαίνει στον υπόλοιπο κόσμο- μοιάζει να σας απασχολεί έντονα. Ισχύει ή όχι;
Δεν είμαι καθόλου σίγουρος ότι ισχύει η αντιδιαστολή, αλλά όντως με ενδιαφέρουν πολλές πτυχές της πραγματικότητας στην Ελλάδα, ιδίως τα τελευταία χρόνια, και περιέργως, μοιάζουν να είναι αρκετά πιο παγκόσμιες από όσο μπορεί να μας φαίνεται. Μοιάζει παθογένειες, παραξενιές, αστοχίες, της ελληνικής πραγματικότητας να είναι αρκετά παρούσες στις χώρες της Δύσης, και ακόμη πιο έντονες, -σχεδόν καθολικές-, σε άλλα μέρη του κόσμου. Υπό αυτή την έννοια, με αφετηρία το οικείο, και το κοντινό, οδηγούμαι να ενδιαφέρομαι σχεδόν εξίσου έντονα με τον υπόλοιπο κόσμο, τις δυσκολίες και τις προκλήσεις του.

Ποιον ήρωα αγαπήσατε περισσότερο στο νέο σας μυθιστόρημα και γιατί;
Νοιάστηκα πραγματικά για τις αντιφάσεις, την τραγικότητα, αλλά και τις ποιότητες και την ψυχική ομορφιά Εκείνης, όπως βίωσε την Υπηρεσία και τις δραστηριότητές της, μαζί με την παρακμή της, και όπως κατάφερε να εξελιχθεί μέσα από όσα της δόθηκαν από τη συγκυρία σε ένα άτομο που μπορεί να μοιράζεται την ευαισθησία και τη χαρά με τους άλλους, έστω κι αν είχε περιορισμούς και όρια, που ήταν σχεδόν προδιαγεγραμμένα για κάποια με τα δικά της καταγωγικά στοιχεία.

Πόσο διαφορετικός είναι ο ρόλος του συγγραφέα από εκείνον του αναγνώστη;
Επιστρέφοντας στην ανάγνωση αφού έχεις μπει στη διαδικασία της συγγραφής, καταλαβαίνεις ότι είναι αρκετά διαφορετικά πράγματα, αρκετά διαφορετικοί ρόλοι. Και διαπιστώνεις με έκπληξη πόσο έχεις αλλάξει σαν αναγνώστης, πόσο διαφορετικά πράγματα αρχίζεις να προσέχεις στα γραπτά των άλλων, και μαζί πόσο μεγαλύτερη ευχαρίστηση μπορείς να αντλήσεις όταν συναντήσεις κάτι που πραγματικά θα ταιριάξει στην νέα σου οπτική πάνω στο φαινόμενο της λογοτεχνίας.

Θα γινόσασταν Ιχνηλάτης στην Υπηρεσία;
Κατηγορηματικά, όχι. Αλλά ποια ακριβώς ήταν η εναλλακτική επιλογή και για τον ίδιο τον ήρωα, ο οποίος οδηγήθηκε από την συνολική κατάσταση να απαντήσει καταφατικά στην ίδια ακριβώς ερώτηση;