Παρουσίαση του βιβλίου του «Η μεγάλη περιπέτεια των μαθηματικών - Από την προϊστορία μέχρι τις μέρες μας» του Mickaël Launay, που κυκλοφορεί από τις εκδ. Πατάκη
Τα τελευταία χρόνια έχουν πληθύνει οι φωνές μαθηματικών, συγγραφέων, καλλιτεχνών που μιλούν για την ομορφιά της μαθηματικής επιστήμης και εκθειάζουν την ποιητική και μαγευτική διάστασή της. Όπως γράφει ο Γιώργος Καρουζάκης στην ιστοσελίδα της ομάδας «Θαλής + Φίλοι» (thalesandfriends.org), ο Γάλλος μαθηματικός και συγγραφέας Mickaël Launay, δημιουργός του βιβλίου «Η μεγάλη περιπέτεια των μαθηματικών – Από την προϊστορία μέχρι τις μέρες μας» (μετάφραση Ανδρέας Μιχαηλίδης – εκδόσεις Πατάκη), δεν αναφέρεται, απλώς, θεωρητικά στην ομορφιά των μαθηματικών, αλλά έχει την ικανότητα να την αποκαλύπτει με πολλούς τρόπους.
Ο Launay, με σπουδές στην École Normale Supérieure Ulm και διδακτορικό στις Πιθανότητες, συμμετέχει σε δεκάδες δράσεις διάδοσης των μαθηματικών στο ευρύ κοινό και σε παιδιά στη Γαλλία, ενώ η ιστοσελίδα του με τίτλο Micmaths και το αντίστοιχο κανάλι εκλαΐκευσης της επιστήμης που διατηρεί στο YouTube αριθμούν περισσότερους από 458.000 συνδρομητές.
Το συγγραφικό του εγχείρημα, η φιλοδοξία του να αφηγηθεί σε ένα σχετικά ολιγοσέλιδο βιβλίο την ιστορία των μαθηματικών, δεν είναι εύκολο. Η αγάπη του όμως για το αντικείμενο και η πείρα που έχει αποκτήσει, προσπαθώντας επί πολλά χρόνια να κάνει κατανοητά τα μαθηματικά στο ευρύ κοινό, επιδρούν ευεργετικά στο περιεχόμενο του βιβλίου του.
Η σαφήνεια και η απλότητα με την οποία προσεγγίζει τα ιστορικά ζητήματα και τα προβλήματα που απασχόλησαν τους επιστήμονες μέσα στους αιώνες αποτελούν ένα κορυφαίο εκπαιδευτικό παράδειγμα, που θα ευχόμασταν να μιμηθούν όλοι όσοι ασχολούνται με τη διάδοση και τη διδασκαλία της μαθηματικής επιστήμης. Κανένα θέμα στο βιβλίο του δεν μοιάζει δυσνόητο. Είτε πρόκειται για την παρουσίαση του θεωρήματος του Θαλή είτε για τα μαθηματικά παράδοξα, την ακολουθία Φιμπονάτσι, τον απειροστικό λογισμό, ή το θεώρημα της μη πληρότητας του Γκέντελ και τα Φράκταλ.
Ηαφήγησή του εξελίσσεται κατά κάποιον τρόπο γραμμικά. Ακολουθεί την ανάπτυξη της μαθηματικής επιστήμης από το μακρινό παρελθόν (οι χειροπελέκεις της κατώτερης παλαιολιθικής περιόδου διαθέτουν τη γεωμετρική ιδιότητα ενός άξονα συμμετρίας) για να φτάσει στο σήμερα. Το ταξίδι του ξεκινά από τα προϊστορικά χρόνια και την Αρχαιότητα, περνά από τον Μεσαίωνα και την Αναγέννηση και φτάνει στη σύγχρονη εποχή, ενώ στα θέματα που προσεγγίζει συγκαταλέγονται η Γεωμετρία, η Άλγεβρα και η Θεωρία Αριθμών, οι Πιθανότητες, η Λογική και αρκετά ακόμη ζητήματα από διαφορετικές επιστήμες.
Το ενδιαφέρον στοιχείο, που καθιστά την ανάγνωση του βιβλίου του απολαυστική, είναι η ικανότητα του συγγραφέα να συνδέει τη μακρόχρονη περιπέτεια των μαθηματικών με προσωπικές ιστορίες και ανεκδοτολογικά περιστατικά από την καθημερινότητά του. Προκειμένου να μιλήσει, για παράδειγμα, για την «ολισθαίνουσα ανάκλαση» και για το θεώρημα που δηλώνει ότι υπάρχουν συνολικά επτά κατηγορίες από φρίζες (διακοσμητικές λωρίδες που απεικονίζουν ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο στην περιφέρεια ενός αγγείου), θυμάται μια επίσκεψή του στο Μουσείο του Λούβρου. Εκεί, περιδιαβαίνοντας τις αίθουσες των αρχαιοτήτων της Ανατολής, εντυπωσιάζεται, αρχικά, από τον πλούτο των γεωμετρικών μοτίβων που δημιούργησαν οι λαοί της Μεσοποταμίας.
Στη βόλτα που κάνει και σε άλλες αίθουσες του μουσείου διαπιστώνει από κοντά, παρατηρώντας τις συμμετρίες, τις περιστροφές και τις μετατοπίσεις των σχημάτων στα αγγεία, πώς οι προϊστορικοί αγγειοπλάστες συγκροτούσαν, χωρίς να το γνωρίζουν, μια νέα θεωρία. «Είχαν αρχίσει να διαμορφώνουν τους πρώτους συλλογισμούς ενός φανταστικού κλάδου των μαθηματικών που έμελλε, μερικές χιλιάδες χρόνια αργότερα, να ενεργοποιήσει μεγάλο αριθμό ερευνητών», γράφει.
Όπως σημειώνει ο Γιώργος Καρουζάκης, το βιβλίο του Launay αποδυναμώνει, σχεδόν σε κάθε σελίδα του, τις προκαταλήψεις που συνοδεύουν τη διδασκαλία της μαθηματικής επιστήμης. Τα μεγάλα ερωτήματα που απασχόλησαν δεκάδες ιστορικές προσωπικότητες της επιστήμης ανά τους αιώνες δεν φέρουν καμία νύξη δέους απέναντι στις αυθεντίες, αλλά αντιμετωπίζονται ως ζητήματα που θα μπορούσαν να απασχολήσουν τον καθέναν από εμάς. Για αυτό και κλείνει το βιβλίο του με τις φράσεις: «Δεν χρειάζονται πολλά για να κάνει κανείς μαθηματικά. […] Μπορείτε να χαράξετε τον δικό σας δρόμο, να αναπτύξετε τα προσωπικά σας γούστα, να ακολουθήστε τις δικές σας επιθυμίες. Το μόνο που χρειάζεστε είναι μια υποψία θράσους, μια γερή δόση περιέργειας και λίγη φαντασία».
Πράγματι ο Launay μάς πείθει ότι όλοι μας ασχολούμαστε με τα μαθηματικά, όλοι μας, ο καθένας με τον τρόπο του, επινοούμε μαθηματικά. Τα μαθηματικά, ακόμα και τα πιο απλά, κρύβουν μέσα τους αστείρευτη πηγή έκπληξης και γοητείας. Δεν είναι ανάγκη να είναι κάποιος ιδιοφυής μαθηματικός για να παθιαστεί και να γευτεί τη μέθη της έρευνας και της ανακάλυψης.
Μιλήσαμε με τον συγγραφέα για το νέο του βιβλίο με τίτλο, το τρίτο και τελευταίο μέρος της «Τριλογίας των Φάρων», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Γραφή
12°
