Η φαντασία δρα παράλληλα με το ρεαλισμό και μάλιστα με ολοένα και πιο δημιουργικό τρόπο. Με ποιον τρόπο όμως διαμορφώνουν τα σημερινά παιδιά του ίντερνετ και της τηλεόρασης το αναγνωστικό τους γούστο;
Όπως φαίνεται με μια ματιά στις προθήκες, η νέα τάση θέλει τα βιβλία να «μιλούν» ανοιχτά για όλα τα θέματα της σύγχρονης εποχής που ενδιαφέρουν ή προβληματίζουν τα παιδιά, να χρησιμοποιούν περισσότερη και πιο ευφάνταστη εικονογράφηση και πιο απλό λεξιλόγιο. Το κήρυγμα και ο διδακτισμός εξαλείφονται, ενώ βαρύτητα δίνεται στην εικόνα – βλέπε, π.χ., την εικονογράφηση του πολύ γνωστού Βασίλη Παπατσαρούχα για τα εξώφυλλα της σειράς «Νεανικές διαδρομές» από τις εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα παρόλο που τα βιβλία σε αυτή την περίπτωση δεν είναι εικονογραφημένα. Η εντυπωσιακή ποικιλία κρατάει τις απαιτήσεις γονιών και παιδιών σε υψηλό επίπεδο, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι μέσα στην πληθώρα των τίτλων δεν υπάρχουν και κακά βιβλία.
«Αυτό που με ενδιαφέρει είναι οι απρόβλεπτες ανατροπές στη μυθοπλασία –σχεδόν υπερρεαλιστικές– που ωστόσο ενυφαίνονται οργανικά στην πιο αχνιστή καθημερινότητα» μου λέει χαρακτηριστικά ο πολύ δημοφιλής συγγραφέας παιδικών βιβλίων Χρήστος Μπουλώτης. Πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα το βιβλίο του «Ιστορίες για περίεργα παιδιά». «Θυμήθηκα τις απορίες που είχα κι εγώ σαν παιδί: άμα κόψεις τον ουρανό τι θα μείνει από πίσω; Ή γιατί να κλωσάνε μόνοι οι κότες αυγά, εμείς δεν μπορούμε; Τα μεγάλα ερωτήματα των παιδιών, που με τη δροσιά της περιέργειας για ανακάλυψη του κόσμου μοιάζουν σχεδόν αφελή, είναι υπέροχα. Προσπαθώ να τα αποδίδω χωρίς λεκτικούς γλυκασμούς και με τη μεγαλύτερη δυνατή απόσταξη». Σημαντικούς Έλληνες συγγραφείς έχουν στο δυναμικό και οι εκδόσεις Πατάκη: «Οι καλοί, καταξιωμένοι συγγραφείς έχουν εμπορικότητα» επιβεβαιώνει η Πάολα Ζάγκου, υπεύθυνη μάρκετινγκ στις εκδόσεις Πατάκη, που διαθέτουν μια μεγάλη παιδική σειρά.
«Τα θέματά τους είναι κοντά στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα: περιβάλλον, οικογενειακά προβλήματα, όπως για παράδειγμα το διαζύγιο, μετανάστευση, διαφορετικότητα, σχέσεις, φιλία, έρωτας… Οι δάσκαλοι δουλεύουν τα βιβλία μέσα στην τάξη και η νέα γενιά συγγραφέων (π.χ. Μανδηλαράς, Παπαγιάννη, Δαρλάση) έχει ιδιαίτερη δυναμική. Δυστυχώς η εφηβική λογοτεχνία δεν γνωρίζει την ίδια εμπορική άνθηση – οι έφηβοι είναι τόσο πιεσμένοι που δεν προλαβαίνουν να διαβάσουν και είναι κρίμα, γιατί στην πλειοψηφία τους τα βιβλία που τους αφορούν είναι δυνατά, πρωτοποριακά και μιλάνε επακριβώς την γλώσσα τους. Θα μπορούσαν να είναι ένα εργαλείο στα χέρια των γονιών, πώς να επικοινωνούν δηλαδή καλύτερα με τα παιδιά τους. Πάντως, τώρα που έχουν σφίξει οικονομικά τα πράγματα, το παιδικό βιβλίο γνωρίζει άνθηση τόσο γιατί είναι μια οικονομική αγορά αλλά και γιατί έχει υψηλή αξία». Αξία που απ’ ό,τι φαίνεται αρχίζει να εξαπλώνεται σε όλες τις τάξεις του παιδικού βιβλίου, ακόμα και στη «δύσκολη» αλλά εξαιρετικά χρήσιμη κατηγορία των βιβλίων γνώσεων. Η Μαρίζα Ντεκάστρο, εκπαιδευτικός, συγγραφέας παιδικών βιβλίων με θέμα την ιστορία και την τέχνη (βλ. «Το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης» από τις εκδόσεις Μεταίχμιο) και κριτικός παιδικού βιβλίου στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, εξηγεί: «Στην πλειοψηφία τους τα βιβλία γνώσεων δεν είναι ευπώλητα και συνήθως είναι μεταφράσεις των μεγάλων εκδοτών του εξωτερικού (Αγγλία, Αμερική, Ισπανία).
Τα αντίστοιχα ελληνικά είναι λίγα, γιατί το εικονογραφικό υλικό που «απαιτούν» είναι πολύ ακριβό, οπότε και οι εκδοτικοί οίκοι μπαίνουν σε μεγάλα έξοδα. Η σημασία τους όμως είναι μεγάλη, γιατί λειτουργούν σαν συμπληρωματικά στα σχολικά εγχειρίδια, είναι δηλαδή βιβλία αναφοράς, χρησιμοποιούνται από εκπαιδευτικούς και μαθητές και έχουν μια θέση στις σχολικές βιβλιοθήκες. Όσο για τον οδηγό του Νέου Μουσείου είναι ευπώλητος γιατί δεν υπάρχει κανένας άλλος αντίστοιχος. Προσπάθησα πίσω από κάθε έκθεμα του νέου μουσείου της Ακρόπολης να βρίσκω και από μια ιστορία. Οι κόρες, για παράδειγμα, μιλάνε για τη μόδα της εποχής τους. Έτσι είναι η ιστορία και έτσι πρέπει να τη μαθαίνουν τα παιδιά: έρευνα - πηγές - παρατήρηση - συνδυασμός στοιχείων. Τα σχολικά βιβλία είναι πολύ πίσω σε αυτό το κομμάτι».
