Εννιακόσια χρόνια πριν, ένας απαγορευμένος έρωτας συγκλονίζει το Παρίσι. Και 900 χρόνια μετά, στην Αθήνα, μαθαίνουμε πώς εξελίχθηκε. Διά στόματος του σκηνοθέτη της παράστασης «Αβελάρδος και Ελοΐζα» Γιάννη Καλαβριανού.
«Όταν ταξιδεύω, πάντα επισκέπτομαι τα κατά τόπους νεκροταφεία και τα φωτογραφίζω. Δεν θυμάμαι πότε ξεκίνησε αυτή η παραξενιά, ούτε και με ενδιαφέρει σε αυτή τη στιγμή της ζωής μου να ξαπλώσω σε ένα ντιβάνι και να αρχίσω τις αφηγήσεις για να δούμε τις πταίει. Απλώς συμβαίνει. Και ενώ έχω πάει σε διάφορα μέρη με τεράστιο ή κανένα ενδιαφέρον -κάτι που αξιολογείς πάντα εκ των υστέρων, από το αποτύπωμα που αφήνει μέσα σου το κάθε ταξίδι- δεν είχα πάει ποτέ στο Παρίσι. Ο υποχρεωτικός προορισμός κάθε ερωτευμένου, διανοούμενου, λάτρη των μουσείων ή ακολούθου της μόδας, μου ήταν άγνωστη γη. Πριν από 5 χρόνια, ένας παιδικός μου φίλος που ζει και διαπρέπει εκεί, χειρουργώντας σε ένα από τα μεγαλύτερα νοσοκομεία, μου έριξε την ιδέα. Δηλαδή εσύ πότε θα έρθεις στο Παρίσι;
»26 Οκτωβρίου του 2009 βρισκόμουν εκεί, έχοντας επιμελώς ξεσκονίσει τα γαλλικά του φροντιστηρίου, που αρκούν τελικά ίσα ίσα για να μη λιμοκτονήσεις. Το Παρίσι έχει μερικά από τα ωραιότερα νεκροταφεία της Ευρώπης. Της Μονμάρτης, του Μontparnasse και το Père Lachaise. Αφού άφησα για το τέλος το μεγαλύτερο Père Lachaise, που θέλεις μία ολόκληρη μέρα για να το ανακαλύψεις, και αφού είδα τους τάφους του Όσκαρ Ουάιλντ, της Πιαφ, του Νιζίνσκι, του Τριφό, του Μπιζέ, του Μπαλζάκ, του Ντελακρουά, του Προυστ και του Τζιμ Μόρισον, είδα από μακριά έναν τάφο σαν μικρή γοτθική εκκλησία. Επάνω του ξάπλωναν τα αγάλματα ενός άντρα και μιας γυναίκας, με τα χέρια σαν να προσεύχονταν. Ακριβώς από κάτω τους ήταν γραμμένη η φράση: Les restes d’ Heloise et d’ Abelard sont reunis dans ce tombeau. Ό,τι απέμεινε δηλαδή από τον Αβελάρδο και την Ελοΐζα επανενώθηκε σε αυτόν τον τάφο. Μπροστά και γύρω από το μνημείο υπήρχαν λουλούδια, γράμματα και κάρτες… Γυρνώντας στη Θεσσαλονίκη, άρχισα να ψάχνω αυτούς τους άγνωστους Αβελάρδο και Ελοΐζα. Και συνάντησα την πιο συναρπαστική ιστορία αγάπης που είχα ακούσει ποτέ.
»Πηγαίνουμε 900 χρόνια πίσω, στο Παρίσι του 12oυ αιώνα, την εποχή που ανατέλλει το άστρο ενός από τους σημαντικότερους θεολόγους και φιλοσόφους του Μεσαίωνα, του σαραντάχρονου Πέτρου Αβελάρδου, με πλήθος μαθητών, τεράστια μόρφωση και δυνατότητες που τον καθιστούσαν ικανό διεκδικητή μέχρι και του ίδιου του παπικού θρόνου. Ο Εφημέριος του Παρισιού, Φιλμπέρ, του εμπιστεύεται για μαθήτρια τη δεκαεξάχρονη ανιψιά του, Ελοΐζα, που παρά τη μικρή της ηλικία έχει ήδη μια εξαιρετικά ευρεία καλλιέργεια. Ο Αβελάρδος και η Ελοΐζα γρήγορα γίνονται εραστές. Το σκάνδαλο που ξεσπά είναι τεράστιο. Η Ελοΐζα μένει έγκυος και ο Αβελάρδος την πιέζει να παντρευτούν, πράγμα που η -ασυνήθιστα χειραφετημένη για τα δεδομένα της εποχής- Ελοΐζα αρνείται, για να μη σταθεί εμπόδιο στη θεολογική και εκκλησιαστική του εξέλιξη, μιας και η αγαμία ήταν προϋπόθεση. Τελικά ο γάμος θα γίνει σε πολύ στενό οικογενειακό κύκλο και με τον όρο να μη μαθευτεί. Ο Φιλμπέρ αμέσως αθετεί την υπόσχεσή του και το ζευγάρι φεύγει από το Παρίσι. Ο Φιλμπέρ θεωρώντας την προσβολή στο πρόσωπό του τεράστια διατάζει την τιμωρία του Αβελάρδου. Πληρωμένοι δολοφόνοι εισβάλλουν στο σπίτι του και τον ευνουχίζουν. Ο Αβελάρδος όμως επιζεί. Καταφεύγει στο μοναστήρι του Σεν Ντενί και παραγγέλνει στην Ελοΐζα να γίνει και εκείνη μοναχή. Το ζευγάρι ζει σε χωριστά μοναστήρια, ανταλλάσσει επιστολές και στα επόμενα 20 χρόνια και μέχρι τον θάνατο του Αβελάρδου συναντιούνται για μία και μοναδική φορά. Η Ελοΐζα ζητά, όταν πεθάνει και η ίδια, να τους θάψουν μαζί, επιθυμία που δεν εισακούγεται παρά επτακόσια χρόνια μετά, όταν μεταφέρονται τα οστά τους στο Κοιμητήριο του Père Lachaise, που πλέον έχει γίνει τόπος προσκυνήματος για τους απανταχού ερωτευμένους.
»Και κάπως έτσι έρχονται οι ιδέες για τις παραστάσεις. Για τις “Παραλογές” ήρθε μετά από την επίσκεψη σε μια φυλακή και για το “Γιοι και κόρες” το βράδυ του θανάτου του παππού μου. Άρχισα να διαβάζω όπως είχα διαβάσει μόνο για τις Πανελλήνιες και σε δύο χρόνια είχα έτοιμο το κείμενο και την πρόταση παράστασης. Για να τιμηθεί η παράδοση των αργών αντανακλαστικών και της δυσπιστίας που χαρακτηρίζει το ελληνικό θέατρο, οι αρνήσεις ήρθαν καταιγιστικά. Για να βρεθεί και πάλι ο Γιώργος Λούκος και να δεχτεί να τη συμπεριλάβει στο πρόγραμμα του Φεστιβάλ Αθηνών. Το κείμενο είχε γραφτεί για 3 ηθοποιούς και 13μελή Χορό. Ήταν μια ριψοκίνδυνη απόπειρα να γίνει μια παράσταση μεγάλης κλίμακας στην όψη, αλλά πολύ κοντινής στην ακοή, στη μεγαλύτερη σκηνή του φεστιβάλ, με μόνο 3 ηθοποιούς, που δεν θα φρόντιζαν να γεμίσουν την 30 επί 30 μέτρων σκηνή αλλά, λειτουργώντας εντελώς αντίθετα, να αναδείξουν τη μοναξιά του ερωτευμένου σε έναν αχανή κόσμο. Μια προσπάθεια μιας “ήσυχης σύγχρονης τραγωδίας”. Τα εισιτήρια των δύο παραστάσεων εξαντλήθηκαν αμέσως μόλις ξεκίνησε η προπώληση, εγκαινιάσαμε το φετινό φεστιβάλ, πολλά πράγματα οργανώθηκαν την τελευταία στιγμή, άλλα επέμεναν να μας παιδεύουν, μεγάλη συγκίνηση, πολλά γέλια, πολλά κλάματα, άπειρα νεύρα, συνεχείς εναλλαγές της διάθεσης και στο τέλος το αίσθημα πως δεν μπορείς να τον καταλάβεις τον έρωτα. Πόσω μάλλον να τον αναπαραστήσεις χωρίς να τον μικρύνεις ή να γελοιοποιηθείς, τάχα μεγαλώνοντάς τον.
»Το καλοκαίρι πέρασε πολύ γρήγορα, το κείμενο ξαναγράφτηκε 9 φορές και οι 3 ηθοποιοί απέμειναν μόνοι τους, χωρίς τον Χορό, να προσπαθήσουν, από τις 8 Οκτωβρίου στο Θέατρο του Νέου Κόσμου, να τραγουδήσουν έναν έρωτα που ενέπνευσε από τη Μάρθα Γκράχαμ και τον Μαρκ Τουέιν μέχρι τον Χένρι Μίλερ στον “Τροπικό του Καρκίνου” αλλά και τον Ντάριο Φο. Γνωρίζετε πως η ταινία “Η αιώνια λιακάδα ενός καθαρού μυαλού” πήρε τον τίτλο της από το ποίημα “Eloisa to Abelard” του Alexander Pope; Ή ότι ο Τζον Κιούζακ παίζει με μαριονέτες την ιστορία του ζευγαριού στην ταινία “Στο μυαλό του Τζον Μάλκοβιτς”; “Μυστήριο πράγμα ο έρωτας. Γιατί οι άνθρωποι γίνονται ζώα, όταν ερωτεύονται. Και θηρία, όταν ερωτεύονται οι άλλοι”».
Στο Θέατρο του Νέου Κόσμου, Κεντρική Σκηνή (Αντισθένους 7 και Θαρύπου, τηλ: 210 9212900), έως 28 Δεκεμβρίου. Ο Γιάννης Καλαβριανός τιμήθηκε πρόσφατα με το Βραβείο Δραματουργίας Ελληνικού για το έργο του «Γιοι και Κόρες».
Τι μας είπε για τα ιστορικά γεγονότα και τη σχέση τους με το σήμερα, τους ακίνητους ταξιδιώτες και την παράσταση «Ματαρόα στον ορίζοντα» στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ
11°
