H ισπανίδα συγγραφέας Μαρίλια Σαμπέρ μιλά στην ATHENS VOICE για το έργο «Ένας αληθινός καουμπόι» που παρουσιάζεται στο θέατρο Μικρό Χορν.
Διάβασα τη μετάφραση του έργου τον Αύγουστο, πριν ακόμη ξεκινήσουν οι πρόβες. Ενθουσιάστηκα με τη γλυκόπικρη προσέγγιση του γήρατος, της μοναξιάς και των παιχνιδιών που μπορεί να κάνει το μυαλό. Ο πρωταγωνιστής έχει μόλις χάσει τη σύζυγό του και η κόρη αναλαμβάνει τη φροντίδα του. Μέσα στη μοναξιά του, τον επισκέπτεται ο Τζον Γουέιν (Βασίλης Μαυρογεωργίου) και η χαρά ξανάρχεται στη ζωή του.
Περίμενα να συναντήσω τη Μαρίλια Σαμπέρ μόνη της όμως στη συντροφιά μας καθόταν και η μαμά της. «Αλλιώς το περίμενα», της είπα καθώς πίστευα ότι εμπνεύστηκε το έργο από προσωπικό της βίωμα. Έμπνευση ήταν η ιστορία ενός φίλου της. «Είχε χάσει τη μαμά του: ο μπαμπάς ήταν ένας κλασικός άνδρας της γενιάς που δεν μπορούσε ούτε λεπτό να μείνει μόνος. Δεν ήξερε να φτιάξει ούτε καφέ. Μια φορά έβαλε σούπα που βρήκε στο ψυγείο αντί για γάλα. Τότε σκέφτηκα ότι έχει ενδιαφέρον να παρακολουθήσουμε την ιστορία ενός άνδρα τρίτης ηλικίας (terminal το λένε οι Ισπανοί μου λέει η διερμηνέας και μεταφράστρια του έργου, Μαρία Χατζηεμανουήλ). Ο Γιάννης Φέρτης ενθουσιάστηκε με το έργο. Είχε κάθε λόγο αφού η Μαρίλια κατάφερε με μαεστρία να φωτίσει (άλλοτε με χιούμορ κι άλλοτε πιο σκληρά) τη θλίψη του αποχωρισμού, τον φόβο του θανάτου, την αγωνία, τη μοναξιά, την ενοχή ότι εσύ ζεις ακόμη, την απόγνωση.
Μακριά κι αγαπημένοι
Ηταν πολύ νέα όταν έγραψε το έργο. «Δεν είχα ιδέα τι σημαίνει να είσαι μόνος και ηλικιωμένος. Ενας άνθρωπος που εξωτερικά μεγαλώνει αλλά μέσα του έχει ακόμη διάθεση για ζωή». Πόσω μάλλον όταν και το έξω μας μπορεί να μοιάζει νεανικό αφού η νεότητα είναι εμμονή. Ζούμε μια εποχή νεολαγνείας. «Η κοινωνία απορρίπτει το γήρας και ως κατάσταση αλλά και τα άτομα. Δεν θέλουμε να βλεπουμε γέρους». Η ίδια, από μπαμπά Ισπανό και μαμά Βραζιλιάνα, γνώριζε ότι οι παππούδες έμεναν μαζί με τα παιδιά, κάτι που δεν ισχύει πια, ούτε στην Ισπανία, ούτε στην Ελλάδα. «Στην Ισπανία υπήρχε η παράδοση που ήθελε τη μεγάλη κόρη να μην παντρεύεται για να προσέχει τους γονείς. Τώρα πια υπάρχουν ηλικιωμένοι που ζουν μόνοι από κάθε άποψη: στο σπίτι, στη ζωή, εντελώς απομονωμένοι από τα πάντα».
Bring it on
Τη ρωτάω αν η ίδια φοβάται τα γηρατειά: «Οχι, τα 80 θα είναι για μένα η καλύτερη ηλικία. Τα φαντάζομαι εξιδανικευμένα. Μου αρέσει να μεγαλώνω, δεν βάφω πια τα μαλλιά μου, βαρέθηκα. Στη νιότη μου ένιωθα ανασφαλής, τώρα βαδίζω με μεγαλύτερη σταθερότητα. Βεβαίως προετοιμάζομαι διότι το θέμα είναι να είσαι υγιής. Κάνω πιλάτες». Η μαμά τη διακόπτει για να μου πει ότι την ανησυχεί το γεγονός ότι η Μαρίλια δεν έχει αδέρφια. «Εχουμε όμως φίλους», λέει η διερμηνέας, μοναχοκόρη κι εκείνη. «Τώρα πια είναι κοινωνικά αποδεκτή η επιλογή να μην κάνεις παιδιά, ενώ στις προηγούμενες γενιές ήταν κατακριτέο, πιστεύω ότι θα δημιουργηθούν νέες φόρμουλες συμβίωσης και δομές της κοινωνίας», μου λέει η Μαρίλια. «Με τους φίλους λέμε ότι όταν γεράσουμε, θα μείνουμε όλοι μαζί».
«Αν ήταν γυναίκα η πρωταγωνίστρια, το έργο θα ήταν διαφορετικό. Οι γυναίκες αυτής της ηλικίας έχουν εκπαιδευτεί να γίνουν μαμάδες και νοικοκυρές, έτσι μπορούν να αυτοεξυπηρετηθούν. Ομως το κοινό σημείο στα δυο φύλα είναι βιολογικό: η άνοια, η απώλεια μνήμης, η αδυναμία». Στο έργο η κόρη, την οποία υποδύεται η Ιωάννα Μαυρέα, είναι εξαιρετικά σκληρή: «Αισθάνεται τον πατέρα της ως βάρος αλλά μην ξεχνάμε ότι μόλις έχει χάσει τη μαμά της. Είναι μάλιστα σε μια ηλικία η κόρη όπου μπορεί να βλέπει τον εαυτό της στη θέση του μπαμπά της. Τον βλέπει σαν εμπόδιο και αντανάκλαση τού πώς μπορεί να είναι η ίδια σε μερικά χρόνια. Ταυτόχρονα αισθάνεται κι ενοχές».
Μαμά και κόρη
Η ίδια θυμώνει συχνά με τη μαμά της. «Στο ταξίδι με ρωτούσε πού είναι τα γυαλιά της ενώ τα φορούσε. Δεν μπορούμε να βλεπουμε τους γονείς μας να γερνούν διότι είναι το σημείο αναφοράς μας: δεν μπορείς εύκολα να το συνηθίσεις και να το συγχωρήσεις. Είναι μια αντίδραση φόβου, ένας εγωιστικός φόβος που θέλει τους γονείς μας για πάντα προστάτες». Η ηρωίδα αναζητά τον δικό της καουμπόι, τον μπαμπά της.
Στο έργο τον επισκέπτεται και η Μέριλιν Μονρόε, η γυναίκα των ονείρων του. «Ηθελα να δείξω ότι ο ήρωας συνεχίζει να έχει διάθεση για ζωή, παρόλη τη δυσκολία που έχει πρακτικά η καθημερινότητά του». Σκέφτομαι ότι οι γενιές μοιράζονται σε πριν και μετά το touchscreen. Φανταστείτε έναν άνθρωπο τρίτης ηλικίας να χειριζόταν ένα smartphone: από chat, μέχρι ψώνια, συντροφιά, γιατρούς, ταξί, τα πάντα θα μπορούσε να κάνει. Ομως ποιος έχει την αντοχή να τους διδάξει;
Θύμα ή θύτης;
Στο έργο ο πατέρας εμφανίζεται ως θύμα. Μήπως όμως έχει και ο ίδιος το μερίδιο της ευθύνης; Πώς είναι δυνατόν να μην ξέρει να φτιάχνει ένα τοστ («ψωμάκι, τυράκι, ψωμάκι», όπως του λέει και στην παράσταση η κόρη). «Εχει να κάνει με το μοντέλο του άνδρα που έχει μάθει να τον υπηρετούν». Ενα κοινωνικό μοντέλο που ευτυχώς τείνει να χαθεί. «Ταυτόχρονα, προσπαθεί, με όση δύναμη του μένει, να δείξει ότι μέσα του έχει ζωή».
Μέχρι το τέλος του κόσμου
Από δω και πέρα θέλει να ταξιδέψει μέχρι εκεί που τελειώνει ο κόσμος. Της αρέσει πολύ το Λονδίνο, όπου πηγαίνει συχνά και το επόμενο καλοκαίρι θα ταξιδέψει στη Νότια Αφρική. «Προϊόντος του χρόνου, αισθάνομαι την ανάγκη να έρχομαι όλο και πιο κοντά στη φύση. Σκεφτόμουν ότι αν δεν ήμουν συγγραφέας, θα ήθελα να κάνω κάτι που να έχει σχέση με τα ζώα».
Η κριτική του καναπέ
Νιώθει καθημερινά ανησυχία για το μέλλον του πλανήτη. «Χρειάζεται επαγρύπνηση και συστηματική δουλειά». Η συζήτηση φτάνει στη Greta Thunberg. «Με προβλημάτισαν όλες οι φωνές που επιτέθηκαν στη Greta. Με χαροποίησε το γεγονός ότι μια κοπέλα 16 ετών ανέλαβε δράση και μπαίνει μπροστά. Οι άνθρωποι που την κριτίκαραν το έκαναν από τον καναπέ πίνοντας την μπύρα τους. Αυτό όμως λέει πολλά για την κοινωνία μας. Δεν δρα, παρά αντιδρά και κριτικάρει. Αρχισα να σκέφτομαι για ποιο λόγο ο κόσμος δεν ενδιαφέρεται για τον πλανήτη; Ισως επειδή δεν ενδιαφέρεται ο ένας για τον άλλο. Ξεκινά από τις μεταξύ μας σχέσεις για να φτάσει στον πλανήτη».
Ελλάδα, λίκνο του θεάτρου
Το facebook το χρησιμοποιεί αλλά μ’ έναν δικό της τρόπο, σαν να ποστάρει το atler ego της. Δεν ανοίγει συζητήσεις. Την τρομάζει η βία του πληκτρολογίου, οι επιθέσεις του ενός στον άλλο. Γι’ αυτό και ποστάρει αστείες ιστορίες και βεβαίως φωτογραφίες της Ολίβια, της γάτας της. Την προηγούμενη μέρα είχε γράψει: «Τεράστια χαρά και τιμή να βλέπω δουλειά μου να παίζεται ακριβώς εδώ όπου ξεκίνησαν όλα, στο λίκνο του θεάτρου».
«Ένας αληθινός καουμπόι» στο θέατρο Μικρό Χορν Πρωταγωνιστούν: Γιάννης Φέρτης, Ιωάννα Μαυρέα, Βασίλης Μαυρογεωργίου
Σκηνοθεσία: Ελένη Γκασούκα
Μετάφραση: Μαρία Χατζηεμμανουήλ
10°
